Học tiếng Anh trong rừng quốc gia Cát Bà

Con người bắt đầu thuần dưỡng ngựa vào khoảng 4.000 - 4.500 năm trước công nguyên. Loài này được nuôi phổ biến ở châu Âu từ khoảng 2.000 - 3.000 năm trước công nguyên. Chúng được sử dụng rộng rãi trong các cuộc chiến tranh thời cổ đại. Ngựa có tuổi thọ khoảng 25 - 30 năm tùy thuộc vào giống, các yếu tố môi trường và chăm sóc.

Tuy ngựa làm bạn với loài người từ rất lâu đời nhưng có nhiều điều về chúng không phải ai cũng biết, chẳng hạn như tại sao ngựa ngủ đứng, chúng ít khi nằm xuống ngủ dù là ngày hay đêm.

Tại sao ngựa ngủ đứng?

Ngựa là loài động vật ăn cỏ và vốn sinh sống trong môi trường hoang dã, nơi chúng dễ trở thành mục tiêu của các loài thú săn mồi. Trong tự nhiên, việc nằm xuống sẽ khiến ngựa mất đi những giây phút quan trọng để thoát thân. Do đó, để không tự biến mình thành món mồi ngon của các loài động vật ăn thịt khác, ngựa luôn ngủ đứng kể cả ngày lẫn đêm.

Bản năng sinh tồn đã khiến ngựa thích nghi với việc ngủ đứng, tư thế này là một đặc điểm sinh học đặc biệt, giúp chúng thích nghi với môi trường hoang dã và bảo vệ bản thân khỏi nguy hiểm, lâu dần thành thói quen.

Ngựa luôn ngủ đứng nhưng không bao giờ ngã vì sau một thời gian dài tiến hóa, chúng sở hữu hệ thống cơ và khớp đặc biệt, gọi là hệ thống treo tự nhiên (stay apparatus), giữ cơ thể đứng vững trong thời gian dài mà không mệt mỏi.

Hệ cơ và khớp ở chân ngựa cho phép chúng khóa khớp một cách cố định khi đứng, duy trì trạng thái đứng vững mà không cần sử dụng nhiều sức lực. Trong trạng thái này, ngựa có thể thả lỏng các cơ khác của cơ thể và bước vào trạng thái nghỉ ngơi.

Ngựa nhà cũng được thừa hưởng đặc điểm này từ tổ tiên chúng - ngủ đứng hầu hết thời gian, ngay cả trong chuồng.

Ngoài mục đích tự vệ, tư thế ngủ đứng còn mang lại nhiều lợi ích khác cho ngựa. Việc nằm quá lâu có thể gây áp lực lên tim, phổi và nội tạng, đặc biệt là với những con ngựa lớn. Ngủ đứng giúp ngựa duy trì sức khỏe tốt hơn, đỡ gây áp lực cho tim và các cơ quan nội tạng. 

Tuy ngựa có thể ngủ đứng cả ngày lẫn đêm nhưng chúng sẽ không đạt được một giấc ngủ sâu khi đứng. Vì thế, trong trường hợp cần một giấc ngủ sâu và chất lượng để phục hồi sức khỏe, chúng vẫn cần nằm xuống. Khác với con người, ngựa chỉ cần khoảng 2–3 giờ mỗi ngày để ngủ sâu. Thời gian còn lại, chúng có thể nghỉ ngơi trong trạng thái đứng.

Đứng khi ngủ là sự thích nghi để tránh những kẻ săn mồi, do đó ngựa cần cảm thấy thoải mái và an toàn để có thể nằm xuống ngủ. Trong quần thể ngựa hoang, nếu nhiều con ngựa nằm xuống để ngủ sâu cùng một lúc, sẽ luôn có ít nhất một con đứng gác để đảm bảo an toàn cho cả đàn.

Ngựa được nuôi trong môi trường an toàn có xu hướng nằm xuống ngủ thường xuyên hơn. Tuy nhiên, chúng vẫn duy trì thói quen ngủ đứng trong phần lớn thời gian do bản năng di truyền.

Những đặc điểm độc đáo của loài ngựa

Ngoài thói quen ngủ đứng cả ngày lẫn đêm thì vẫn còn nhiều điều thú vị về loài ngựa mà bạn có thể chưa biết.

Thị giác đặc biệt

Ngựa có đôi mắt rất lớn so với các loài động vật trên cạn khác. Đôi mắt này mang lại góc nhìn cực rộng, gần 350 độ, giúp chúng dễ dàng phát hiện kẻ săn mồi từ xa. Tuy nhiên, chúng không thể nhìn thấy trực tiếp phía trước hoặc phía sau mình.

Ngựa cũng có khả năng nhìn trong điều kiện ánh sáng yếu tốt hơn con người, nhưng lại không phân biệt rõ một số màu sắc như đỏ và xanh lá.

Giao tiếp bằng ngôn ngữ cơ thể

Ngựa không chỉ giao tiếp bằng tiếng hí mà còn thông qua ngôn ngữ cơ thể. Chúng sử dụng tai, đuôi và các cử động của cơ thể để biểu đạt cảm xúc. Chẳng hạn, nếu tai ngựa hướng thẳng về phía trước nghĩa là chúng đang tập trung. Nếu tai gập ra sau, đó có thể là dấu hiệu của sự sợ hãi hoặc tức giận.

Chạy nhanh như ô tô

Ngựa là biểu tượng của tốc độ. Một con ngựa đua có thể đạt tốc độ tối đa lên tới 70 km/h. Những giống ngựa như Thoroughbred hay Quarter Horse được lai tạo đặc biệt để phát huy tối đa tốc độ và sức bền.

Khả năng ghi nhớ tốt

Ngựa sở hữu trí nhớ tuyệt vời. Chúng có thể nhớ lâu hơn con người về các khuôn mặt, giọng nói và đường đi. Điều này lý giải tại sao ngựa có thể nhận ra chủ nhân của mình sau nhiều năm xa cách.

Nhạy cảm với cảm xúc con người

Ngựa có khả năng cảm nhận cảm xúc của con người qua giọng nói, cử chỉ và nét mặt. Nếu bạn vui vẻ, chúng sẽ thoải mái hơn; nếu bạn lo lắng hay sợ hãi, chúng cũng có thể trở nên bất an.

Tuy nhiên, đến 15h cùng ngày, nhiều nơi tại Hà Nội vẫn chìm trong sương mù, tầm nhìn giảm, các phương tiện tham gia lưu thông gặp khó khăn.

Theo số liệu quan trắc ô nhiễm không khí Pam Air (kênh thông tin tham khảo chất lượng không khí tại nhiều địa điểm khác nhau), lúc 13h trưa 4/3, chỉ số AQI tại nhiều điểm trên địa bàn Hà Nội dao động ở mức trên 150. Đây là mức có hại cho sức khỏe.

Địa điểm có chất lượng không khí kém nhất là khu vực Học viện Nông nghiệp Việt Nam (huyện Gia Lâm), chỉ số AQI 244 - mức rất xấu, gây ảnh hưởng tới sức khỏe nghiêm trọng.

Cùng thời điểm, IQAir (ứng dụng theo dõi chất lượng không khí trên toàn thế giới) xếp Hà Nội đứng đầu thế giới về mức độ ô nhiễm không khí với chỉ số AQI trung bình 178.

Theo IQAir, bụi mịn (PM2.5) tại Hà Nội hiện cao gấp 22,6 lần giá trị theo hướng dẫn về chất lượng không khí hàng năm của Tổ chức Y tế thế giới (WHO).

Theo thống kê từ đầu tháng 2 đến nay, Hà Nội có 2 ngày không khí ở mức tốt (ngày 24 và 29/2); 21 ngày ở mức trung bình, kém; 7 ngày ở mức xấu, rất xấu, có hại cho sức khỏe của mọi người.

Trước đó, Bộ Y tế đưa ra các biện pháp dự phòng, bảo vệ sức khỏe khi chỉ số chất lượng không khí ở mức rất xấu (AQI ở mức 150 - 200). Với người bình thường nên hạn chế hoạt động ngoài trời hoặc tham gia các hoạt động vận động cần gắng sức.

Nếu phải làm việc, hoạt động ngoài trời thì bạn cần bố trí, lựa chọn thời điểm ít bị ô nhiễm trong ngày, cần nghỉ ngơi nhiều hơn, thực hiện các hoạt động với cường độ vừa phải.

Bộ Y tế khuyến cáo người dân tránh hoạt động tại các khu vực có nguy cơ ô nhiễm không khí cao. Nếu phải tham gia giao thông, nên tăng cường sử dụng các phương tiện giao thông công cộng, hạn chế sử dụng xe máy, xe đạp để giảm tiếp xúc với không khí bị ô nhiễm.

Người dân cần hạn chế mở cửa sổ, cửa ra vào thời điểm không khí bị ô nhiễm nặng, đặc biệt các gia đình gần đường giao thông, gần khu vực bị ô nhiễm không khí. Thường xuyên vệ sinh mũi, súc họng vào buổi sáng và tối bằng nước muối sinh lý, đặc biệt sau khi ra đường. Đồng thời, tích cực ra rửa mắt bằng nước muối sinh lý vào buổi tối trước khi đi ngủ.

Với những người nhạy cảm, Bộ khuyến cáo tránh các hoạt động ngoài trời hoặc các hoạt động vận động cần gắng sức. Các gia đình thực hiện các hoạt động như vận động, tập thể dục trong nhà, hạn chế mở cửa sổ, cửa ra vào trong những thời điểm không khí bị ô nhiễm nặng.

Người dân cần vệ sinh mũi, súc họng buổi sáng và tối bằng nước muối sinh lý, đặc biệt sau khi ra đường. Bên cạnh đó, bạn cần tra rửa mắt bằng nước muối sinh lý vào buổi tối trước khi đi ngủ. Đặc biệt, theo dõi sức khỏe, nếu xuất hiện các triệu chứng cấp tính như khó thở, ho, sốt cần đến ngay các cơ sở y tế để khám và được tư vấn, điều trị.