Qua màn hình điện thoại kết nối trực tuyến Hải Phòng với phòng mổ tại Lào Cai, PGS.TS Vũ Văn Tâm, Giám đốc Bệnh viện Phụ sản Hải Phòng, chỉ đạo khâu cổ tử cung cầm máu.   

Đồng thời, lãnh đạo Bệnh viện Sản Nhi Lào Cai mời đoàn bác sĩ của Bệnh viện Phụ sản Trung ương trực tiếp lên đây hội chẩn và tăng cường hỗ trợ máu, các chế phẩm của máu. Kết quả, trong quá trình cấp cứu, hồi sức, sản phụ Y. được truyền 7.250ml máu và các chế phẩm của máu. Sau đó, chị Y. tỉnh táo, tiếp xúc tốt, chỉ số sinh tồn ổn định.

Sức khỏe sản phụ Y. ổn định sau khi được cấp cứu (ảnh trái), các bác sĩ hai viện ở Lào Cai - Hải Phòng tiếp tục hội chẩn trực tuyến, rút bài học kinh nghiệm sau ca bệnh này (ảnh phải). Ảnh: BVCC

Theo các bác sĩ, mọi ca sinh nở đều tiềm ẩn rủi ro. Trong đó, băng huyết sau sinh là tai biến sản khoa hàng đầu gây tử vong cho nhiều sản phụ. Để xử trí các tai biến sản khoa đòi hỏi chuyên môn của các thầy thuốc vững vàng.

Việc các bệnh viện lớn như Bệnh viện Phụ sản Hải Phòng hợp tác, chuyển giao công nghệ, đào tạo cầm tay chỉ việc trực tiếp hoặc trực tuyến từ xa, cùng với Bệnh viện Phụ sản Trung ương hỗ trợ cho y tế tuyến dưới như Bệnh viện Sản Nhi Lào Cai rất có ý nghĩa. 

"Hàng loạt kỹ thuật cao đã được chuyển giao, góp phần nâng cao năng lực trong xử trí cấp cứu và điều trị", Thứ trưởng Trần Văn Thuấn chia sẻ. Ông được các bác sĩ báo cáo về ca bệnh này tại Lễ Phát động Chiến dịch khám bệnh miễn phí cho 1.000 đồng bào dân tộc do Bộ Y tế phối hợp với UBND tỉnh Lào Cai tổ chức vào ngày 13/1.

Trước đó, Bệnh viện Phụ sản Hải Phòng đã hỗ trợ từ xa, giúp bác sĩ Sản Nhi Lào Cai cứu sống hoặc "giải cứu" nhiều trường hợp nặng, giúp bệnh nhân không phải mất thời gian chuyển lên tuyến trên, bỏ lỡ thời gian "vàng" điều trị.

Theo Thứ trưởng Trần Văn Thuấn,  tỷ lệ tử vong mẹ tuy đã giảm nhưng còn có sự cách biệt rất lớn giữa các vùng miền, giữa thành thị và nông thôn, giữa đồng bằng và miền núi... Năm 2023, tỷ lệ tử vong mẹ ở Việt Nam giảm còn 44/100.000 trẻ đẻ sống, nghĩa là cứ 100.000 ca trẻ sinh ra sống lại có 44 bà mẹ tử vong vì nhiều nguyên nhân. Con số này tại Lào Cai là 58,3/100.000. Tử vong mẹ ở người dân tộc thiểu số cao gấp 7 lần so với người Kinh.

Để tiếp tục thu hẹp khoảng cách y tế giữa các vùng miền, hỗ trợ, đào tạo chuyên môn là điều cần thiết. Theo Thứ trưởng Thuấn, quyết định mới nhất của Bộ Y tế giao Bệnh viện Phụ sản Hải Phòng hỗ trợ 5 tỉnh, trong đó có Lào Cai và Yên Bái. Ngoài hỗ trợ các bệnh viện tuyến tỉnh ở hai địa phương này, Bệnh viện Phụ sản Hải Phòng đã chuyển giao nhiều kỹ thuật quan trọng như xử trí cấp cứu sản khoa và sơ sinh, phẫu thuật nội soi tại bệnh viện tuyến huyện.

Những hoạt động đó giúp cơ sở y tế các tỉnh miền núi nâng cao năng lực khám chữa bệnh, người dân được tiếp cận kỹ thuật y tế chất lượng cao, góp phần giảm tử vong, tai biến ở bà mẹ và trẻ sơ sinh.

Khoảng 0h ngày chủ nhật, 3/12/2023, Bệnh viện Sản Nhi tỉnh Lào Cai tiếp nhận chị L.H.Y, sinh năm 1996, mang thai lần 1, tuần thứ 40, có dấu hiệu chuyển dạ. Sau hơn 8 giờ vào viện, chị Y. sinh thường bé trai nặng 3,2kg. Một giờ sau, sản phụ xuất hiện tình trạng máu qua âm đạo không đông, số lượng khoảng nửa lít, nhanh chóng rơi vào trạng thái lơ mơ, mạch, huyết áp không đo được. 

Tình trạng sản phụ chuyển biến xấu, được bác sĩ hội chẩn, chỉ định hồi sức tích cực và mổ cấp cứu cắt tử cung bán phần. Sau phẫu thuật, bệnh nhân tạm ổn định, tiếp tục hồi sức.

Tuy nhiên, hơn 1 giờ sau, bệnh nhân chảy máu trở lại, số lượng rất nhiều, trụy mạch, tim rời rạc, ngừng thở. Do tình trạng bệnh nhân nguy kịch, Bệnh viện Sản Nhi Lào Cai nhanh chóng "nối sóng từ xa", liên hệ hội chẩn trực tuyến với Bệnh viện Phụ sản Hải Phòng cách Lào Cai hơn 400km.

Qua màn hình điện thoại kết nối trực tuyến Hải Phòng với phòng mổ tại Lào Cai, PGS.TS Vũ Văn Tâm, Giám đốc Bệnh viện Phụ sản Hải Phòng, chỉ đạo khâu cổ tử cung cầm máu.   

Đồng thời, lãnh đạo Bệnh viện Sản Nhi Lào Cai mời đoàn bác sĩ của Bệnh viện Phụ sản Trung ương trực tiếp lên đây hội chẩn và tăng cường hỗ trợ máu, các chế phẩm của máu. Kết quả, trong quá trình cấp cứu, hồi sức, sản phụ Y. được truyền 7.250ml máu và các chế phẩm của máu. Sau đó, chị Y. tỉnh táo, tiếp xúc tốt, chỉ số sinh tồn ổn định.

Sức khỏe sản phụ Y. ổn định sau khi được cấp cứu (ảnh trái), các bác sĩ hai viện ở Lào Cai - Hải Phòng tiếp tục hội chẩn trực tuyến, rút bài học kinh nghiệm sau ca bệnh này (ảnh phải). Ảnh: BVCC

Theo các bác sĩ, mọi ca sinh nở đều tiềm ẩn rủi ro. Trong đó, băng huyết sau sinh là tai biến sản khoa hàng đầu gây tử vong cho nhiều sản phụ. Để xử trí các tai biến sản khoa đòi hỏi chuyên môn của các thầy thuốc vững vàng.

Việc các bệnh viện lớn như Bệnh viện Phụ sản Hải Phòng hợp tác, chuyển giao công nghệ, đào tạo cầm tay chỉ việc trực tiếp hoặc trực tuyến từ xa, cùng với Bệnh viện Phụ sản Trung ương hỗ trợ cho y tế tuyến dưới như Bệnh viện Sản Nhi Lào Cai rất có ý nghĩa. 

"Hàng loạt kỹ thuật cao đã được chuyển giao, góp phần nâng cao năng lực trong xử trí cấp cứu và điều trị", Thứ trưởng Trần Văn Thuấn chia sẻ. Ông được các bác sĩ báo cáo về ca bệnh này tại Lễ Phát động Chiến dịch khám bệnh miễn phí cho 1.000 đồng bào dân tộc do Bộ Y tế phối hợp với UBND tỉnh Lào Cai tổ chức vào ngày 13/1.

Trước đó, Bệnh viện Phụ sản Hải Phòng đã hỗ trợ từ xa, giúp bác sĩ Sản Nhi Lào Cai cứu sống hoặc "giải cứu" nhiều trường hợp nặng, giúp bệnh nhân không phải mất thời gian chuyển lên tuyến trên, bỏ lỡ thời gian "vàng" điều trị.

Theo Thứ trưởng Trần Văn Thuấn,  tỷ lệ tử vong mẹ tuy đã giảm nhưng còn có sự cách biệt rất lớn giữa các vùng miền, giữa thành thị và nông thôn, giữa đồng bằng và miền núi... Năm 2023, tỷ lệ tử vong mẹ ở Việt Nam giảm còn 44/100.000 trẻ đẻ sống, nghĩa là cứ 100.000 ca trẻ sinh ra sống lại có 44 bà mẹ tử vong vì nhiều nguyên nhân. Con số này tại Lào Cai là 58,3/100.000. Tử vong mẹ ở người dân tộc thiểu số cao gấp 7 lần so với người Kinh.

Để tiếp tục thu hẹp khoảng cách y tế giữa các vùng miền, hỗ trợ, đào tạo chuyên môn là điều cần thiết. Theo Thứ trưởng Thuấn, quyết định mới nhất của Bộ Y tế giao Bệnh viện Phụ sản Hải Phòng hỗ trợ 5 tỉnh, trong đó có Lào Cai và Yên Bái. Ngoài hỗ trợ các bệnh viện tuyến tỉnh ở hai địa phương này, Bệnh viện Phụ sản Hải Phòng đã chuyển giao nhiều kỹ thuật quan trọng như xử trí cấp cứu sản khoa và sơ sinh, phẫu thuật nội soi tại bệnh viện tuyến huyện.

Những hoạt động đó giúp cơ sở y tế các tỉnh miền núi nâng cao năng lực khám chữa bệnh, người dân được tiếp cận kỹ thuật y tế chất lượng cao, góp phần giảm tử vong, tai biến ở bà mẹ và trẻ sơ sinh.

Năm 2006, Việt Nam chính thức đạt mức sinh thay thế (2,09 con) và duy trì trong suốt 15 năm qua. Tuy nhiên, theo ước tính số liệu của Cục Dân số (Bộ Y tế), năm 2023, lần đầu tiên mức sinh ở Việt Nam dưới 2 con.

Năm 2023 ghi nhận mức sinh thấp chưa từng có ở Việt Nam. Nguồn: Tổng cục Thống kê, Điều tra biến động DS-KHHGĐ hằng năm, ước tính số liệu của Cục Dân số.

Tổng cục Thống kê dự báo, theo phương án trung bình, trong 5 năm đầu (2019-2024), dự báo dân số nước ta có tỷ lệ tăng hằng năm là 0,93%. Trong tương lai, dự báo tỷ lệ tăng dân số sẽ tiếp tục giảm và đạt trạng thái “dừng” vào cuối thời kỳ, giai đoạn 2064-2069.

Trong trường hợp mức sinh giảm mạnh như phương án thấp, sau năm 2054, dân số Việt Nam sẽ bắt đầu tăng trưởng âmvà mức giảm dân số ngày càng lớn. Giai đoạn 2054-2059, bình quân mỗi năm dân số giảm 0,04%/năm, mức giảm này ở cuối thời kỳ dự báo (2064-2069) là 0,18%/năm, tương đương giảm bình quân 200 nghìn người mỗi năm.

Nguồn số liệu: Tổng cục Thống kê

Ngược lại, nếu mức sinh thay thế vẫn được duy trì ổn định trong suốt thời kỳ dự báo thì đến cuối thời kỳ, dân số Việt Nam vẫn tăng nhẹ, bình quân mỗi năm giai đoạn 2064-2069, dân số tăng 0,17%, tương đương 200.000 người mỗi năm.

Tiến sĩ Hà Anh Đức, Chánh văn phòng Bộ Y tế, cho hay một nghiên cứu quốc tế công bố năm 2020 dự báo dân số 23 quốc gia như Nhật Bản, Thái Lan, Trung Quốc, Hàn Quốc... giảm hơn một nửa vào năm 2100. Dân số Việt Nam sẽ tăng lên 107 triệu người vào năm 2044, sau đó giảm xuống 72 triệu người vào năm 2100, nếu không có các giải pháp can thiệp nâng mức sinh.

Ngày càng thiếu phụ nữ trong độ tuổi kết hôn

Cục Dân số căn cứ vào số liệu báo cáo của 47/63 tỉnh, thành, ước cả năm 2023 tỷ số giới tính khi sinh ở nước ta là 113,2 bé trai/100 bé gáisinh ra sống. 

Cơ quan này tiếp tục nhận định mất cân bằng giới tính theo hướng thừa nam thiếu nữ tăng nhanh. "Tâm lý ưa thích con trai và mong có con trai trong gia đình quy mô nhỏ, lạm dụng khoa học công nghệ, thực thi các quy định pháp luật chưa nghiêm làm trầm trọng hơn tình trạng này", theo báo cáo.

Tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh của Việt Nam được phát hiện từ những năm đầu thế kỷ 21, dẫn tới thay đổi cơ cấu giới tính của dân số và tình trạng thừa nam giới trong độ tuổi kết hôn trong tương lai.

Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 đã ghi nhận tình trạng thừa nam giới trong độ tuổi kết hôn. Theo kịch bản dân số trung bình, trong năm 2021, cứ 100 nam giới trong độ tuổi kết hôn (từ 20 đến 39 tuổi) thì có hơn 3 người bị dư thừa do thiếu phụ nữ trong cùng độ tuổi, hệ lụy của tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh trong những năm 2000.

Năm 2024, số nam giới đến tuổi kết hôn nhiều hơn so với nữ giới cùng nhóm tuổi là 619,9 nghìn người, tương đương 4,1% dân số nam từ 20 đến 39 tuổi. 

Nguồn: Tổng cục Thống kê

Sau năm 2034, tình trạng thừa nam, thiếu nữ trong độ tuổi kết hôn tăng mạnh. Đến giai đoạn 2045-2049, nghĩa là hơn 20 năm nữa, dân số Việt Nam sẽ chứng kiến tình trạng thiếu hụt phụ nữ trong độ tuổi kết hôn cao nhất. Trong 5 năm này, bình quân mỗi năm Việt Nam thiếu khoảng 1,2 triệu phụ nữtrong độ tuổi kết hôn.

Sau năm 2049, tình trạng dư thừa nam giới có dấu hiệu hạ nhiệt, đến cuối thời kỳ dự báo, bình quân mỗi năm số nam giới đến tuổi kết hôn nhiều hơn gần 1 triệu người so với nữ.

Điều này cho thấy hệ lụy của tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh trong 30 năm đầu thế kỷ 21 đã dẫn tới những thay đổi về cơ cấu giới tính của dân số của 20 năm kế tiếp, gây ra những bất cập về mặt xã hội kéo dài trong những thập kỷ tiếp theo.

Tình trạng này có thể khiến phụ nữ trong độ tuổi kết hôn ở nhóm dễ bị tổn thương phải đối mặt với nguy cơ bị bạo lực, bóc lột tình dục và nạn buôn bán người nhiều hơn do sự cạnh tranh tìm kiếm bạn đời của nam giới ngày càng gay gắt hơn.

Áp lực khi mức sinh thấp 'chưa từng có' ở Việt Nam

Nguy cơ dân số "tăng trưởng âm"

Năm 2006, Việt Nam chính thức đạt mức sinh thay thế (2,09 con) và duy trì trong suốt 15 năm qua. Tuy nhiên, theo ước tính số liệu của Cục Dân số (Bộ Y tế), năm 2023, lần đầu tiên mức sinh ở Việt Nam dưới 2 con.

Năm 2023 ghi nhận mức sinh thấp chưa từng có ở Việt Nam. Nguồn: Tổng cục Thống kê, Điều tra biến động DS-KHHGĐ hằng năm, ước tính số liệu của Cục Dân số.

Tổng cục Thống kê dự báo, theo phương án trung bình, trong 5 năm đầu (2019-2024), dự báo dân số nước ta có tỷ lệ tăng hằng năm là 0,93%. Trong tương lai, dự báo tỷ lệ tăng dân số sẽ tiếp tục giảm và đạt trạng thái “dừng” vào cuối thời kỳ, giai đoạn 2064-2069.

Trong trường hợp mức sinh giảm mạnh như phương án thấp, sau năm 2054, dân số Việt Nam sẽ bắt đầu tăng trưởng âmvà mức giảm dân số ngày càng lớn. Giai đoạn 2054-2059, bình quân mỗi năm dân số giảm 0,04%/năm, mức giảm này ở cuối thời kỳ dự báo (2064-2069) là 0,18%/năm, tương đương giảm bình quân 200 nghìn người mỗi năm.

Nguồn số liệu: Tổng cục Thống kê

Ngược lại, nếu mức sinh thay thế vẫn được duy trì ổn định trong suốt thời kỳ dự báo thì đến cuối thời kỳ, dân số Việt Nam vẫn tăng nhẹ, bình quân mỗi năm giai đoạn 2064-2069, dân số tăng 0,17%, tương đương 200.000 người mỗi năm.

Tiến sĩ Hà Anh Đức, Chánh văn phòng Bộ Y tế, cho hay một nghiên cứu quốc tế công bố năm 2020 dự báo dân số 23 quốc gia như Nhật Bản, Thái Lan, Trung Quốc, Hàn Quốc... giảm hơn một nửa vào năm 2100. Dân số Việt Nam sẽ tăng lên 107 triệu người vào năm 2044, sau đó giảm xuống 72 triệu người vào năm 2100, nếu không có các giải pháp can thiệp nâng mức sinh.

Ngày càng thiếu phụ nữ trong độ tuổi kết hôn

Cục Dân số căn cứ vào số liệu báo cáo của 47/63 tỉnh, thành, ước cả năm 2023 tỷ số giới tính khi sinh ở nước ta là 113,2 bé trai/100 bé gáisinh ra sống. 

Cơ quan này tiếp tục nhận định mất cân bằng giới tính theo hướng thừa nam thiếu nữ tăng nhanh. "Tâm lý ưa thích con trai và mong có con trai trong gia đình quy mô nhỏ, lạm dụng khoa học công nghệ, thực thi các quy định pháp luật chưa nghiêm làm trầm trọng hơn tình trạng này", theo báo cáo.

Tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh của Việt Nam được phát hiện từ những năm đầu thế kỷ 21, dẫn tới thay đổi cơ cấu giới tính của dân số và tình trạng thừa nam giới trong độ tuổi kết hôn trong tương lai.

Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 đã ghi nhận tình trạng thừa nam giới trong độ tuổi kết hôn. Theo kịch bản dân số trung bình, trong năm 2021, cứ 100 nam giới trong độ tuổi kết hôn (từ 20 đến 39 tuổi) thì có hơn 3 người bị dư thừa do thiếu phụ nữ trong cùng độ tuổi, hệ lụy của tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh trong những năm 2000.

Năm 2024, số nam giới đến tuổi kết hôn nhiều hơn so với nữ giới cùng nhóm tuổi là 619,9 nghìn người, tương đương 4,1% dân số nam từ 20 đến 39 tuổi. 

Nguồn: Tổng cục Thống kê

Sau năm 2034, tình trạng thừa nam, thiếu nữ trong độ tuổi kết hôn tăng mạnh. Đến giai đoạn 2045-2049, nghĩa là hơn 20 năm nữa, dân số Việt Nam sẽ chứng kiến tình trạng thiếu hụt phụ nữ trong độ tuổi kết hôn cao nhất. Trong 5 năm này, bình quân mỗi năm Việt Nam thiếu khoảng 1,2 triệu phụ nữtrong độ tuổi kết hôn.

Sau năm 2049, tình trạng dư thừa nam giới có dấu hiệu hạ nhiệt, đến cuối thời kỳ dự báo, bình quân mỗi năm số nam giới đến tuổi kết hôn nhiều hơn gần 1 triệu người so với nữ.

Điều này cho thấy hệ lụy của tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh trong 30 năm đầu thế kỷ 21 đã dẫn tới những thay đổi về cơ cấu giới tính của dân số của 20 năm kế tiếp, gây ra những bất cập về mặt xã hội kéo dài trong những thập kỷ tiếp theo.

Tình trạng này có thể khiến phụ nữ trong độ tuổi kết hôn ở nhóm dễ bị tổn thương phải đối mặt với nguy cơ bị bạo lực, bóc lột tình dục và nạn buôn bán người nhiều hơn do sự cạnh tranh tìm kiếm bạn đời của nam giới ngày càng gay gắt hơn.

Áp lực khi mức sinh thấp 'chưa từng có' ở Việt Nam

Mất tiền, cả con lẫn mẹ vẫn thiếu… canxi

Ngay từ khi có ý định mang thai cháu thứ hai, chị Thúy Hương (ở Cầu Giấy, Hà Nội) đã chịu khó bổ sung các loại vitamin, khoáng chất. Thậm chí, để “nhắc lịch” phòng quên, chị còn cài đặt giờ trong điện thoại, hàng ngày, con gái lớn có nhiệm vụ nhắc mẹ uống. “Đứa đầu, tôi mang bầu gần 3 tháng mới biết, nên không kịp bổ sung gì. Rút kinh nghiệm, đứa thứ hai tôi nhất định phải cẩn thận, không để con thiệt thòi”, chị Hương nói. Nhưng đến tháng thứ 7 của thai kỳ, dù vẫn duy trì bổ sung vitamin, khoáng chất như vậy, chị lại được bác sĩ cho biết đã bị thiếu máu thai kỳ (do thiếu sắt) và cần điều trị.

Còn chị Minh Anh (ở Thanh Xuân, Hà Nội) vì muốn thai nhi cứng cáp, ngoài việc bổ sung sắt, acid folic đều đặn, chị còn uống bổ sung canxi hàm lượng cao, rồi tích cực bồi bổ những thực phẩm chứa nhiều canxi như: Cua, tôm, cá, sữa tươi, hải sản… Nhưng hiệu quả đâu không thấy, tới tuần thứ 32 của thai kỳ, đi khám định kỳ, chị được chẩn đoán vôi hóa nhau thai độ III, còn có dấu hiệu bị sỏi thận.

BS Từ Thị Thu Thủy (nguyên Trưởng khoa Sản, Bệnh viện 198) cho biết, việc bổ sung sắt, acid folic là dành cho những người bị thiếu những chất này. Nếu thiếu các khoáng chất, việc bổ sung đơn lẻ sẽ dễ được hấp thu hơn. BS Thu Thủy cho biết: “Với thai phụ, nhu cầu về vitamin D, sắt (để dự phòng thiếu máu), acid folic (để phòng ngừa các dị tật bẩm sinh, quan trọng nhất là dị tật ống thần kinh), canxi (cần thiết cho xương và răng của thai phụ, thai nhi, giúp ngăn ngừa tình trạng huyết khối) cao hơn bình thường rất nhiều. Nếu không thiếu mà bổ sung sẽ có nguy cơ gây tác dụng ngược. Ví dụ, nếu bổ sung canxi nhưng không hấp thu được, sẽ khiến canxi lắng đọng gây sỏi thận”.

Các chuyên gia khuyến cáo, thai phụ tuyệt đối không bổ sung canxi và sắt cùng một thời điểm.

Theo phân tích của BS Thu Thủy: “Chuyện thai phụ tích cực bổ sung sắt, canxi nhưng cuối cùng vẫn bị thiếu máu do thiếu sắt, hay thiếu canxi là chuyện dễ hiểu, bởi những trường hợp này bổ sung không đúng cách. Thậm chí, với những thai phụ có cơ địa nhạy cảm, dễ có nguy cơ sẩy thai hay cơn co tử cung, dù thiếu canxi nhưng nếu được bổ sung không theo chỉ định, nguy cơ cơn co tử cung còn cao hơn, dễ sẩy thai hơn. Với những trường hợp này, tôi thường bổ sung khoáng chất có tác dụng “dẫn trung gian” như magie B6. Khoáng chất này giúp ổn định trao đổi chất, cũng như góp phần giảm nguy cơ bị tiền sản giật. Khi được kết hợp cùng những thực phẩm khác sẽ giúp canxi được hấp thu tự nhiên”.

Cũng liên quan tới việc bổ sung sắt, canxi hay acid folic, các chuyên gia về dược phẩm, sản khoa còn chỉ ra một sai lầm, dù đã tuyên truyền, tư vấn rất nhiều nhưng vẫn nhiều người mắc phải, đó là uống cùng một lúc các vitamin, khoáng chất với nhau. DS Huỳnh Kim Hằng (Khoa Dược, Bệnh viện Từ Dũ TPHCM) cho biết: “Để giúp sắt hấp thu được tốt, bà bầu nên tăng sử dụng những thực phẩm chứa nhiều Vitamin C. Không uống sắt cùng với chè, cà phê vì chất tanin trong chè, cà phê sẽ giảm hấp thu sắt. Còn với canxi, bà bầu cũng nên uống xa bữa ăn. Một thai phụ cần 1000-1200mg canxi mỗi ngày. Tuy nhiên, không nên kết hợp canxi với viên sắt, vì chúng sẽ ngăn sự hấp thụ lẫn nhau trong cơ thể”. Chính vì thế, nếu thai phụ sử dụng viên sắt, hoặc viên uống tổng hợp có chung thành phần canxi và sắt cùng thời điểm thì sẽ làm mất tác dụng của cả hai dưỡng chất quan trọng này.

Nên tập trung nâng cao chất lượng bữa ăn

Theo một nghiên cứu mới nhất được đăng tải trên Tạp chí Dược phẩm và chữa bệnh (Anh), thay vì dùng vitamin tổng hợp và khoáng chất bổ sung, phụ nữ mang thai nên tập trung vào việc nâng cao chất lượng tổng thể bữa ăn và chỉ cần bổ sung acid folic, vitamin D.

Nhóm nghiên cứu cho rằng, mặc dù bổ sung vitamin tổng hợp thường được các hãng sản xuất quảng cáo như cách giúp trẻ có sự khởi đầu tốt nhất trong cuộc sống. Tuy nhiên, kiểu tiếp thị này không thực sự mang lại sức khỏe tốt hơn cho thai phụ và em bé. Đơn cử, dưới góc độ y khoa, khi mang thai nếu mẹ dùng quá nhiều vitamin A có thể gây nguy hiểm cho em bé.

Trong khi đó, nghiên cứu này lại chỉ ra ăn các thực phẩm lành mạnh trước và trong lúc mang thai đóng vai trò sống còn với bà mẹ. Chế độ ăn cân bằng cho thai phụ gồm các loại thực phẩm thuộc 5 nhóm: Ngũ cốc, trái cây, rau quả, thực phẩm giàu protein và sữa.

Ở nghiên cứu mới nói trên, các nhà khoa học đã xem xét tác động của việc bổ sung vitamin tổng hợp, loại mà nhiều hãng sản xuất tung hô là “thần dược” giúp thai phụ chống lại mọi vấn đề sức khỏe. Vitamin tổng hợp thường kết hợp nhiều loại vitamin và khoáng chất, chẳng hạn như vitamin B1, B2, B3, B6, B12, C, D, E và K, cùng với acid folic, iốt, magiê, sắt, đồng, kẽm... Kết quả của việc xem xét tác động này cho thấy, ngoại trừ acid folic và vitamin D, không có bằng chứng cho thấy các thai phụ được hưởng bất kỳ lợi ích lâm sàng nào từ việc dùng những chất bổ sung khác và gây lãng phí vô ích.

TS Janet Fyle (thuộc trường đào tạo nữ hộ sinh Hoàng gia Anh) khuyến cáo thêm: “Chúng tôi khuyên các phụ nữ có thai hoặc có ý định mang thai nên ăn uống đa dạng, lành mạnh gồm trái cây và rau quả tươi, kèm theo bổ sung acid folic. Chúng tôi cũng nhấn mạnh rằng, thai phụ không cần ăn cho hai người. Tất cả những gì họ cần là một chế độ ăn với số lượng thực phẩm cân bằng bình thường”.

(Theo Gia đình và xã hội)

Không ít thai phụ dù bỏ rất nhiều tiền để bổ sung canxi, sắt, vitamin, thậm chí uống vitamin tổng hợp… nhằm hi vọng có thai kỳ khỏe mạnh, thai nhi phát triển tốt. Tuy nhiên, vì bổ sung sai cách, nhiều người lại rơi vào cảnh “tiền mất, tật mang”.

Mất tiền, cả con lẫn mẹ vẫn thiếu… canxi

Ngay từ khi có ý định mang thai cháu thứ hai, chị Thúy Hương (ở Cầu Giấy, Hà Nội) đã chịu khó bổ sung các loại vitamin, khoáng chất. Thậm chí, để “nhắc lịch” phòng quên, chị còn cài đặt giờ trong điện thoại, hàng ngày, con gái lớn có nhiệm vụ nhắc mẹ uống. “Đứa đầu, tôi mang bầu gần 3 tháng mới biết, nên không kịp bổ sung gì. Rút kinh nghiệm, đứa thứ hai tôi nhất định phải cẩn thận, không để con thiệt thòi”, chị Hương nói. Nhưng đến tháng thứ 7 của thai kỳ, dù vẫn duy trì bổ sung vitamin, khoáng chất như vậy, chị lại được bác sĩ cho biết đã bị thiếu máu thai kỳ (do thiếu sắt) và cần điều trị.

Còn chị Minh Anh (ở Thanh Xuân, Hà Nội) vì muốn thai nhi cứng cáp, ngoài việc bổ sung sắt, acid folic đều đặn, chị còn uống bổ sung canxi hàm lượng cao, rồi tích cực bồi bổ những thực phẩm chứa nhiều canxi như: Cua, tôm, cá, sữa tươi, hải sản… Nhưng hiệu quả đâu không thấy, tới tuần thứ 32 của thai kỳ, đi khám định kỳ, chị được chẩn đoán vôi hóa nhau thai độ III, còn có dấu hiệu bị sỏi thận.

BS Từ Thị Thu Thủy (nguyên Trưởng khoa Sản, Bệnh viện 198) cho biết, việc bổ sung sắt, acid folic là dành cho những người bị thiếu những chất này. Nếu thiếu các khoáng chất, việc bổ sung đơn lẻ sẽ dễ được hấp thu hơn. BS Thu Thủy cho biết: “Với thai phụ, nhu cầu về vitamin D, sắt (để dự phòng thiếu máu), acid folic (để phòng ngừa các dị tật bẩm sinh, quan trọng nhất là dị tật ống thần kinh), canxi (cần thiết cho xương và răng của thai phụ, thai nhi, giúp ngăn ngừa tình trạng huyết khối) cao hơn bình thường rất nhiều. Nếu không thiếu mà bổ sung sẽ có nguy cơ gây tác dụng ngược. Ví dụ, nếu bổ sung canxi nhưng không hấp thu được, sẽ khiến canxi lắng đọng gây sỏi thận”.

Các chuyên gia khuyến cáo, thai phụ tuyệt đối không bổ sung canxi và sắt cùng một thời điểm.

Theo phân tích của BS Thu Thủy: “Chuyện thai phụ tích cực bổ sung sắt, canxi nhưng cuối cùng vẫn bị thiếu máu do thiếu sắt, hay thiếu canxi là chuyện dễ hiểu, bởi những trường hợp này bổ sung không đúng cách. Thậm chí, với những thai phụ có cơ địa nhạy cảm, dễ có nguy cơ sẩy thai hay cơn co tử cung, dù thiếu canxi nhưng nếu được bổ sung không theo chỉ định, nguy cơ cơn co tử cung còn cao hơn, dễ sẩy thai hơn. Với những trường hợp này, tôi thường bổ sung khoáng chất có tác dụng “dẫn trung gian” như magie B6. Khoáng chất này giúp ổn định trao đổi chất, cũng như góp phần giảm nguy cơ bị tiền sản giật. Khi được kết hợp cùng những thực phẩm khác sẽ giúp canxi được hấp thu tự nhiên”.

Cũng liên quan tới việc bổ sung sắt, canxi hay acid folic, các chuyên gia về dược phẩm, sản khoa còn chỉ ra một sai lầm, dù đã tuyên truyền, tư vấn rất nhiều nhưng vẫn nhiều người mắc phải, đó là uống cùng một lúc các vitamin, khoáng chất với nhau. DS Huỳnh Kim Hằng (Khoa Dược, Bệnh viện Từ Dũ TPHCM) cho biết: “Để giúp sắt hấp thu được tốt, bà bầu nên tăng sử dụng những thực phẩm chứa nhiều Vitamin C. Không uống sắt cùng với chè, cà phê vì chất tanin trong chè, cà phê sẽ giảm hấp thu sắt. Còn với canxi, bà bầu cũng nên uống xa bữa ăn. Một thai phụ cần 1000-1200mg canxi mỗi ngày. Tuy nhiên, không nên kết hợp canxi với viên sắt, vì chúng sẽ ngăn sự hấp thụ lẫn nhau trong cơ thể”. Chính vì thế, nếu thai phụ sử dụng viên sắt, hoặc viên uống tổng hợp có chung thành phần canxi và sắt cùng thời điểm thì sẽ làm mất tác dụng của cả hai dưỡng chất quan trọng này.

Nên tập trung nâng cao chất lượng bữa ăn

Theo một nghiên cứu mới nhất được đăng tải trên Tạp chí Dược phẩm và chữa bệnh (Anh), thay vì dùng vitamin tổng hợp và khoáng chất bổ sung, phụ nữ mang thai nên tập trung vào việc nâng cao chất lượng tổng thể bữa ăn và chỉ cần bổ sung acid folic, vitamin D.

Nhóm nghiên cứu cho rằng, mặc dù bổ sung vitamin tổng hợp thường được các hãng sản xuất quảng cáo như cách giúp trẻ có sự khởi đầu tốt nhất trong cuộc sống. Tuy nhiên, kiểu tiếp thị này không thực sự mang lại sức khỏe tốt hơn cho thai phụ và em bé. Đơn cử, dưới góc độ y khoa, khi mang thai nếu mẹ dùng quá nhiều vitamin A có thể gây nguy hiểm cho em bé.

Trong khi đó, nghiên cứu này lại chỉ ra ăn các thực phẩm lành mạnh trước và trong lúc mang thai đóng vai trò sống còn với bà mẹ. Chế độ ăn cân bằng cho thai phụ gồm các loại thực phẩm thuộc 5 nhóm: Ngũ cốc, trái cây, rau quả, thực phẩm giàu protein và sữa.

Ở nghiên cứu mới nói trên, các nhà khoa học đã xem xét tác động của việc bổ sung vitamin tổng hợp, loại mà nhiều hãng sản xuất tung hô là “thần dược” giúp thai phụ chống lại mọi vấn đề sức khỏe. Vitamin tổng hợp thường kết hợp nhiều loại vitamin và khoáng chất, chẳng hạn như vitamin B1, B2, B3, B6, B12, C, D, E và K, cùng với acid folic, iốt, magiê, sắt, đồng, kẽm... Kết quả của việc xem xét tác động này cho thấy, ngoại trừ acid folic và vitamin D, không có bằng chứng cho thấy các thai phụ được hưởng bất kỳ lợi ích lâm sàng nào từ việc dùng những chất bổ sung khác và gây lãng phí vô ích.

TS Janet Fyle (thuộc trường đào tạo nữ hộ sinh Hoàng gia Anh) khuyến cáo thêm: “Chúng tôi khuyên các phụ nữ có thai hoặc có ý định mang thai nên ăn uống đa dạng, lành mạnh gồm trái cây và rau quả tươi, kèm theo bổ sung acid folic. Chúng tôi cũng nhấn mạnh rằng, thai phụ không cần ăn cho hai người. Tất cả những gì họ cần là một chế độ ăn với số lượng thực phẩm cân bằng bình thường”.

(Theo Gia đình và xã hội)