Các hợp chất polyphenolic trong quả táo giúp tạo mùi vị, hương vị và có nhiều tác dụng đối với sức khỏe con người.

Có nhiều nghiên cứu tìm hiểu về tác dụng của việc ăn táo, các chế phẩm từ táo (nước ép, giấm táo…) và nguy cơ ung thư. Nghiên cứu trên bệnh nhân cho thấy tiêu thụ táo (≥166gr) sẽ giảm nguy cơ ung thư như ung thư thanh quản, đại trực tràng, vú, buồng trứng, thực quản, miệng hầu, tiền liệt tuyến.

Ăn nhiều quả cứng như táo và lê cũng giúp giảm nguy cơ ung thư phổi. Cơ chế là do chúng làm ức chế tăng sinh tế bào và có thể do hoạt tính chống oxy hóa.

Táo tốt cho người có bệnh mạch vành do làm giảm tỷ lệ tử vong dù ăn với lượng nhỏ (50-70gr/ngày). Cơ chế có thể là do tác dụng chống oxy hóa và điều chỉnh chuyển hóa lipid.

Nghiên cứu trên người cho thấy dùng táo giúp tăng các enzym chống oxy hóa. Nghiên cứu trên động vật chỉ ra nhóm sử dụng táo có nồng độ cholesterol, diện tích vùng xơ vữa động mạch giảm, từ đó giảm nguy cơ bệnh mạch vành hơn.

Táo cũng có tác dụng tốt đối với bệnh lý hen suyễn do giảm nguy cơ mắc hen suyễn ở phụ nữ. Nước ép táo cũng giúp trẻ em giảm các triệu chứng hen suyễn. Phụ nữ có thai ăn táo càng nhiều càng giúp bảo vệ trẻ giảm tỷ lệ mắc khò khè hoặc hen suyễn.

Rất nhiều chế độ ăn giảm cân đưa táo vào trong thực đơn. Cơ chế có thể là do các chất chống oxy hóa, chống tăng sinh và thông qua con đường tín hiệu tế bào.

Ăn táo cũng giúp giảm năng lượng ăn vào do cảm giác chóng no. Các nghiên cứu trên người chỉ ra nhóm tiêu thụ táo hoặc nước ép táo (300-340gr/ngày) có hiệu quả giảm cân rõ rệt hơn so với nhóm không sử dụng.

Ngoài những tác dụng nêu trên, táo cũng giúp cải thiện quá trình lão hóa thần kinh, có tác dụng tốt đối với bệnh nhân tiểu đường, sức khỏe xương và giảm viêm niêm mạc dạ dày do thuốc.

Táo có chỉ số đường huyết thấp, phù hợp với bệnh nhân tiểu đường. Tiêu thụ 2-7 quả táo/tuần cũng giúp làm giảm nguy cơ mắc tiểu đường túyp 2. Rau quả, trái cây giúp cải thiện mật độ khoáng của xương nhờ tạo các chất chuyển hóa kiềm và giảm bài tiết canxi.

Tuy nhiên các bằng chứng đưa ra chưa đủ để đưa khuyến cáo sử dụng cụ thể về lượng và tần suất.

Như vậy, táo là thực phẩm đem lại nhiều lợi ích sức khỏe, nên đưa vào thực đơn cùng với các loại hoa quả khác.

Một điều cần lưu ý là táo khi bị nấm mốc gây hỏng sẽ sinh ra độc tố patulin. Loại độc tố này có thể gây độc tế bào, gây ung thư cho động vật, viêm xung huyết niêm mạc ruột… Bởi vậy cần lưu ý bảo quản táo và không sử dụng táo đã bị thối/hỏng.

Vì thế, việc tầm soát chủ động rất có ý nghĩa phát hiện sớm căn bệnh này. Cách đơn giản, không độc hại là tầm soát bằng siêu âm gan ít nhất mỗi 6 tháng/lần đối với người từ 50 tuổi trở lên, đặc biệt là những bệnh nhân có yếu tố nguy cơ cao (xơ gan, viêm gan mạn do rượu, viêm gan virus B, C, …). Các bác sĩ có thể phát hiện được các khối u tương đối nhỏ. 

Khi nghi ngờ có ung thư gan, bác sĩ sẽ yêu cầu thêm những xét nghiệm, thăm dò để chẩn đoán như xét nghiệm máu, chụp cắt lớp vi tính đa dãy có tiêm thuốc cản quang, sinh thiết gan…

Bên cạnh đó, hãy phòng nguy cơ lây nhiễm các bệnh viêm gan virus, bằng cách tiêm ngừa vắc xin viêm gan B; hạn chế bia rượu; ăn uống lành mạnh, duy trì cân nặng hợp lý, tập thể dục thể thao đều đặn.

Ung thư gan chữa được nếu phát hiện sớm. Có rất nhiều cách chữa trị như phẫu thuật cắt bỏ phần gan có khối u, ghép gan, nút mạch gan bằng hóa chất, xạ trị, hóa trị...

Triệu chứng cảnh báo nguy cơ ung thư gan

Ở giai đoạn sớm của ung thư có thể gặp các triệu chứng của viêm gan mạn tính hoặc xơ gan tiến triển:

- Chán ăn

- Đau, nặng tức vùng hạ sườn phải

- Trướng bụng

- Vàng da, củng mạc mắt …

Trong giai đoạn muộn hơn của ung thư gan, các triệu chứng trên rõ ràng hơn, hoặc xuất hiện thêm các biến chứng của bệnh. Các biểu hiện gặp rõ nhất là sụt cân, buồn nôn, nôn, mệt mỏi, chán ăn, trướng bụng, vàng da, vàng mắt, đi ngoài phân trắng/bạc màu.

PGS.TS Cung Hồng Sơn, Phó Giám đốc Bệnh viện Mắt Trung ương cho biết, thứ 5, tuần thứ hai của tháng 10 hàng năm được Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Tổ chức Quốc tế về phòng chống mù lòa (IAPB) chọn là Ngày Thị giác thế giới.

Ngày Thị giác thế giới năm nay với chủ đề "Ưu tiên chăm sóc mắt trẻ em".

Theo thống kê, trên thế giới hiện có khoảng 314 triệu người mù và thị lực thấp, trong đó khoảng 45 triệu người mù, những người trên 50 tuổi chiếm tỷ lệ 80%. Cứ 5 giây thế giới có thêm một người bị mù, và cứ 1 phút thế giới có thêm 1 trẻ bị mù. 90% người mù sống ở các nước nghèo và đang phát triển với các điều kiện tiếp cận dịch vụ y tế khó khăn.

Tuy nhiên, có đến 80% các nguyên nhân gây mù có thể điều trị hoặc phòng tránh được.

Việt Nam hiện có khoảng 2 triệu người mù và thị lực kém. Các nguyên nhân gây mù chính hiện nay qua điều tra cho thấy đục thể thủy tinh vẫn là nguyên nhân chủ yếu (chiếm tới 66,1%), tiếp đó là các bệnh lý đáy mắt, bệnh glôcôm, tật khúc xạ...

Đặc biệt, với lứa tuổi học đường, các bệnh lý tật khúc xạ ngày càng gia tăng, với tỷ lệ mắc khoảng 15-20% ở học sinh nông thôn, 30-40% ở thành phố.

Nếu tính riêng nhóm trẻ từ 6-15 tuổi (lứa tuổi cần ưu tiên được chỉnh kính) cả nước có khoảng gần 15 triệu em, với tỷ lệ mắc các tật khúc xạ khoảng 20%, thì Việt Nam ước tính 3 triệu em mắc tật khúc xạ cần chỉnh kính, trong đó có tới 2/3 bị cận thị.

Đặc biệt, theo khảo sát về tình trạng mắc tật khúc xạ ở trẻ em trên một số trường tiểu học và THCS tại Hà Nội (năm 2000) và tại TP.HCM (năm 2023) cho thấy, Hà Nội có 51% trẻ mắc tật khúc xạ; ở TPHCM, tỷ lệ trẻ mắc tật khúc xạ lên tới hơn 75%, trong đó, số trẻ bị cận thị chiếm gần 53%.

PGS.TS Phạm Ngọc Đông, Phó Giám đốc Phụ trách quản lý điều hành Bệnh viện Mắt Trung ương cho biết, khám và cấp kính cho trẻ em mắc tật khúc xạ lại là một trong những biện pháp can thiệp với chi phí thấp nhất nhưng mang lại hiệu quả cao để giảm tỷ lệ mù lòa gặp nhiều rào cản từ nhận thức, cơ sở vật chất và kinh phí....

Vì thế, cha mẹ cần đưa trẻ đi khám sớm nếu phát hiện trẻ có các dấu hiệu nhìn kém. 

Để phòng các tật khúc xạ ở trẻ, cha mẹ cần lưu ý tăng cường cho trẻ chơi ngoài trời, cho trẻ không gian mở, hạn chế sử dụng các thiết bị có màn hình. 

Đồng thời, chúng ta cần tuân thủ nguyên tắc 20-20-20, nghĩa là cứ sau 20 phút nhìn màn hình thiết bị điện tử, phụ huynh nên cho bé nghỉ ít nhất 20 giây và tập trung mắt vào một vật cách xa hơn khoảng 6m.

Trên thực tế, một số giống nhất định có liên quan đến nhiều lợi ích sức khỏe ấn tượng, từ giảm mức cholesterol đến giảm sự phát triển ung thư và hơn thế nữa. 

Đặc biệt, mộc nhĩ (nấm mèo) là nguyên liệu ngày càng trở nên phổ biến trong các món xào và súp. Nó không chỉ mang lại kết cấu giòn, ngon cho bữa ăn mà còn chứa nhiều loại chất dinh dưỡng quan trọng và chất chống oxy hóa.

Giá trị dinh dưỡng của mộc nhĩ

Theo TS Giang, nấm mộc nhĩ là nguồn cung cấp nhiều vitamin và khoáng chất quan trọng. Trên thực tế, mỗi khẩu phần mộc nhĩ cung cấp một lượng calo thấp nhưng lại có nhiều đồng, axit pantothenic, selen và riboflavin.

100g mộc nhĩ thô chứa khoảng 25 calo, 7g carbohydrate, 0,5g chất đạm, 0,5mg đồng (56% giá trị dinh dưỡng hàng ngày - DV), 2mg axit pantothenic (40% DV)… Ngoài ra, nó còn có selen, riboflavin, thiamine, magie, kẽm, vitamin B6, folate, mangan…

Mộc nhĩ cũng chứa một lượng nhỏ kali, phospho và canxi.

Lợi ích sức khỏe của mộc nhĩ

Có thể giúp chống lại tế bào ung thư

Chứa nhiều chất chống oxy hóa chống lại bệnh tật, nghiên cứu sơ bộ đầy hứa hẹn cho thấy chiết xuất nấm mộc nhĩ khô có thể giúp chống lại sự phát triển của tế bào ung thư. 

Một nghiên cứu trong phòng thí nghiệm do Đại học Quốc gia Kyungpook ở Hàn Quốc thực hiện cho thấy chiết xuất nấm mộc nhĩ có hiệu quả trong việc tiêu diệt các tế bào khối u ở phổi, xương và dạ dày. Tuy nhiên, cần có nhiều nghiên cứu hơn để đánh giá liệu nấm mộc nhĩ có tác động có lợi đến sự phát triển ung thư ở người hay không.

Hỗ trợ sức khỏe tim mạch

Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng nấm mộc nhĩ có thể có đặc tính hạ đường huyết mạnh mẽ, có thể giúp kiểm soát mức cholesterol và bảo vệ chống lại bệnh tim mạch. 

Theo một nghiên cứu trên động vật được công bố trên Mycobiology, việc sử dụng chiết xuất nấm mộc nhĩ cho chuột đã làm giảm đáng kể mức chất béo trung tính, cholesterol toàn phần và cholesterol LDL xấu. Nó cũng làm giảm chỉ số xơ vữa động mạch xuống 40%, đây là thước đo dùng để dự đoán nguy cơ mắc bệnh tim và tích tụ mảng bám trong động mạch.

Chứa chất chống oxy hóa

Nghiên cứu cho thấy mộc nhĩ chứa nhiều chất chống oxy hóa và polyphenol. Điều đó có thể có tác động rất lớn đến sức khỏe tổng thể. 

Chất chống oxy hóa là những hợp chất giúp chống lại sự hình thành gốc tự do và bảo vệ tế bào chống lại tổn thương oxy hóa. Chất chống oxy hóa cũng đóng vai trò trung tâm đối với sức khỏe và bệnh tật. Nghiên cứu chỉ ra rằng chúng có thể hỗ trợ ngăn ngừa các bệnh mãn tính như ung thư, bệnh tim và viêm khớp dạng thấp.

Ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn

Ngoài việc là nguồn cung cấp chất chống oxy hóa và vi chất dinh dưỡng tuyệt vời, nấm mộc nhĩ còn có đặc tính kháng khuẩn mạnh có thể giúp xua đuổi một số chủng vi khuẩn. 

Một nghiên cứu trong phòng thí nghiệm năm 2015 trên Tạp chí quốc tế về Nấm dược liệu cho thấy nấm mộc nhĩ có hiệu quả trong việc ngăn chặn sự phát triển của Escherichia coli và Staphylococcus aureus, hai loại vi khuẩn có thể gây nhiễm trùng ở người.

Nguồn đồng tốt

Mỗi khẩu phần nấm mộc nhĩ đều có tác dụng mạnh mẽ về mặt dinh dưỡng. Những cây nấm nhỏ này là nguồn cung cấp đồng đặc biệt tốt, một vi chất dinh dưỡng cần thiết cho một số khía cạnh của sức khỏe. 

"Đồng không chỉ quan trọng đối với quá trình chuyển hóa sắt mà còn cần thiết cho sức khỏe tim mạch, chức năng phổi và hơn thế nữa. Sự thiếu hụt chất dinh dưỡng quan trọng này có thể gây ra một số tác dụng phụ nghiêm trọng, từ tiêu chảy, suy giảm khả năng miễn dịch đến xương yếu, tổn thương thần kinh, thiếu máu và các vấn đề về tim", TS Giang phân tích.

"Theo ghi nhận từ Trung tâm Điều phối ghép tạng quốc gia, số ca chết não hiến mô tạng trong 9 tháng đầu năm nay lập con số ấn tượng với 25 ca (năm 2023 chỉ có 14 ca chết não hiến mô tạng), góp phần làm tăng số tạng hiến từ người chết não đạt 87/829 bệnh nhân ghép.

Đây cũng được coi là số kỷ lục của Việt Nam, vì trước đây, tỷ lệ tạng hiến từ người chết não khoảng 5-6%", PGS Hệ cho hay.

Điểm lại 32 năm lịch sử ghép tạng của Việt Nam, PGS Hệ nhấn mạnh chúng ta đã có những bước phát triển đáng tự hào.

Năm 1992, Việt Nam thực hiện ca ghép tạng đầu tiên, là ca ghép thận từ người cho sống. Đến nay, các y bác sĩ Việt Nam đã thực hiện hơn 8.000 trường hợp ghép tạng, trong đó có hơn 7.000 ca ghép thận, 500 ca ghép gan, làm chủ nhiều kỹ thuật khó.

"Đến nay chúng ta có 29 bệnh viện thực hiện ghép tạng, trong đó có 27 cơ sở ghép thận, 8 cơ sở ghép gan, 5 cơ sở ghép tim, 4 cơ sở ghép phổi...", PGS Hệ cho hay.

Tại hội thảo, nhiều kinh nghiệm về hiến - ghép mô tạng trên thế giới cũng được chia sẻ.

Theo bà Wenshi Jiang, Trung tâm điều phối hiến tạng Trung Quốc, với sự phát triển thần tốc, đến nay mỗi năm Trung Quốc thực hiện hơn 20.000 ca ghép tạng, chỉ đứng sau Mỹ.

Đáng chú ý, tỷ lệ ghép tạng từ người cho chết não, chết tim là rất cao. Riêng năm 2022, Trung Quốc thực hiện 10.187 ca ghép thận từ người cho chết não, chết tim (chiếm 80,1% các ca ghép thận ở nước này); 5.304 ca ghép gan từ người chết não, chết tim (chiếm 87,6% số ca ghép gan ở nước này).

Một nước trong khu vực Đông Nam Á là Thái Lan cũng có tỷ lệ ghép tạng từ người cho chết não rất ấn tượng. Riêng năm 2023, Thái Lan có 781 ca ghép thận từ người cho chết não (chiếm 80,3% các ca ghép thận tại nước này).

Theo PGS Đồng Văn Hệ, mặc dù là điểm sáng ghép tạng ở châu Á nhưng số lượng ca ghép tạng từ người cho chết não tại Việt Nam rất khiêm tốn.

Ca ghép tạng từ người cho chết não đầu tiên là vào tháng 5/2010. Tính đến tháng  10/2022, chúng ta chỉ có hơn 130 ca ghép tạng từ người cho chết não. Trung bình trong giai đoạn này có 11 ca ghép mô tạng từ người cho chết não mỗi năm.

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Kim Tiến, nguyên Bộ trưởng Y tế, Chủ tịch Hội Vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam, thực tế tỷ lệ người chết não hiến tạng của Việt Nam vẫn nằm trong nhóm thấp nhất thế giới, đứng thứ 3 từ dưới lên.

Theo PGS Tiến, có nhiều thách thức dẫn đến tình trạng này. PGS Tiến nhấn mạnh một trong những khó khăn trong vận động hiến tạng xuất phát từ quan niệm chết phải toàn thây của nhiều người Việt. Nhiều người vẫn chưa nhận thức được hiến tạng là văn hóa, trách nhiệm và từ bi với cộng đồng.

Bên cạnh đó, theo PGS Tiến, nguồn chi trả từ bảo hiểm y tế cho ghép tạng tại Việt Nam vẫn còn khiêm tốn, chỉ chiếm khoảng 40% tổng chi phí.

Nhiều giải pháp để tăng tỷ lệ ghép tạng từ người cho chết não

PGS Đồng Văn Hệ cho biết, sau khi tìm hiểu rất nhiều tài liệu và kinh nghiệm của các nước, ông nhận thấy có 8 biện pháp chính được các "cường quốc" về ghép tạng từ người chết não áp dụng:

- Quan tâm hệ thống giáo dục để người dân ủng hộ hiến mô tạng.

- Tăng cường hệ thống y tế.

- Sự hỗ trợ từ hệ thống pháp lý.

- Đưa hệ thống hiến mô tạng trở nên gần gũi.

- Tăng cường tương tác với các gia đình.

- Xây dựng niềm tin vào hệ thống y tế và hệ thống phân phối tạng.

- Có sự hỗ trợ dành cho các gia đình hiến tạng.

- Có nghiên cứu và đánh giá để cải tiến, nâng cao.

Từ các bài học, Trung tâm Điều phối ghép tạng quốc gia có 3 thay đổi rất quan trọng để nâng cao hiệu quả, đó là: tập trung vào luật pháp và văn bản dưới luật, hệ thống y tế (hoạt động của các bệnh viện) và giáo dục cộng đồng.

Về đào tạo, Trung tâm điều phối ghép tạng quốc gia tổ chức đào tạo 4 lớp: Lớp điều phối viên hiến tạng cơ bản khóa 7 (4 ngày); Lớp chẩn đoán và hồi sức chết não hiến mô tạng khóa 7 (một ngày).

Đặc biệt, lần đầu tiên trung tâm tổ chức hai lớp điều phối viên hiến tạng nâng cao khóa I (2 ngày) và lớp điều phối viên ghép tạng khóa I (một ngày).

Tổng số học viên tham gia đào tạo bốn lớp là 335 học viên.

Tham gia khóa đào tạo, học viên được nghe các báo cáo viên là bác sĩ chuyên ngành đến từ Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, Học viện Quân y, Bệnh viện 103, Bệnh viện 108 và các giảng viên tới từ Tây Ban Nha, Hàn Quốc, Trung Quốc, Thái Lan, Malaysia.

"Qua những khóa đào tạo trước đã mang lại những hiệu quả nhất định, bệnh nhân có dấu hiệu chết não tiềm năng được tiếp cận, số ca chết não gia đình đồng ý hiến tăng cao...

Đặc biệt, qua khóa đào tạo của Trung tâm Điều phối ghép tạng quốc gia tại bệnh viện, tháng 4 năm 2024, Bệnh viện Việt Nam - Thụy Điển Uông Bí (Quảng Ninh) là bệnh viện đầu tiên tuyến tỉnh lấy đa tạng từ người cho chết não", PGS Hệ nhấn mạnh.

Tại Hội thảo, Hội Vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam cũng đã trao giấy khen cho TS.BS Nguyễn Lê Trung, Phó Chủ nhiệm khoa mắt, Bệnh viện Quân y 103. Trước đó, khi mẹ qua đời, nén đau buồn, bác sĩ Trung quyết định gọi điện đến Ngân hàng mô để hiến giác mạc của bà. Khi giác mạc được lấy xong, anh ôm mẹ lần cuối, bật khóc...

Hội thảo có sự tham dự của 300 đại biểu đến từ các bệnh viện trong cả nước và 8 chuyên gia tới từ các nước có số lượng tạng hiến từ người chết cao nhất thế giới (Tây Ban Nha), cao nhất châu Á (Hàn Quốc), cao nhất Đông Nam Á (Thái Lan) và nước có tốc độ phát triển nguồn hiến từ người chết não rất nhanh là Trung Quốc.

Trong thời gian 7-12/10, Trung tâm Điều phối ghép tạng quốc gia, phối hợp với Hội Vận động hiến mô bộ phận cơ thể người Việt Nam; Hội Ghép tạng Việt Nam và Học viện Quân y lần đầu tiên tổ chức "Tuần lễ hiến ghép mô tạng Việt Nam 2024".

Tuần lễ bao gồm các khóa đào tạo về hiến và ghép tạng (CME); tổ chức hội nghị quốc tế về hiến mô tạng lần thứ 2; tổ chức hội nghị ghép tạng lần thứ 9.