Kỳ thi Olympic Toán học quốc tế (IMO) được tổ chức từ năm 1959 tại Romania, Việt Nam bắt đầu tham gia từ năm 1974 và đã có 48 lần cử đội tham gia với 288 thí sinh dự thi (trong đó có 18 nữ). 

Đến nay, Việt Nam đoạt 271 huy chương tại IMO (trong đó, 69 Huy chương Vàng, 117 Huy chương Bạc, 85 Huy chương Đồng), tỷ lệ học sinh được huy chương là 94%. Trong suốt lịch sử 50 năm đã có 10 học sinh xuất sắc đạt số điểm tuyệt đối, 10 học sinh được 2 Huy chương Vàng. 

Xét theo thành tích đồng đội không chính thức, đội Việt Nam nằm trong top 10 thế giới trong phần lớn các năm dự thi. 

GS Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, người đã tham gia dẫn đoàn học sinh Việt Nam tham dự kỳ thi IMO trong 10 năm, cho hay, nếu tính từ năm 2013 đến năm 2024, Việt Nam xếp hạng từ 5 đến 15. Riêng năm 2017, Việt Nam có thành tích tốt nhất từ trước đến nay (đứng thứ ba thế giới), với 4 Huy chương Vàng, 1 Huy chương Bạc và 1 Huy chương Đồng. 

Theo thống kê của GS Vinh, nếu tính theo tổng sắp Huy chương Vàng của các đội tuyển tại IMO, Việt Nam đứng thứ 8 thế giới với 69 Huy chương Vàng. Với 48 lần tham dự, trung bình đoạt 1,44 Huy chương Vàng/năm. Tính riêng giai đoạn 2013-2024, Việt Nam xếp thứ 5 thế giới khi đạt trung bình 1,92 Huy chương Vàng/năm (tổng 23 Huy chương Vàng). Giai đoạn này có đến 5 trên tổng số 10 thí sinh trong lịch sử Việt Nam giành được 2 Huy chương Vàng.

“Đây là tỷ lệ rất đáng khích lệ. Tuy nhiên, nếu nhìn nhận về sự phát triển của Toán học trong khu vực, 10 năm gần đây, Thái Lan cũng có 21 Huy chương Vàng và Singapore là 19. Với cách làm như hiện nay, các nước này sẽ không thua kém Việt Nam”, GS Vinh nhận định.

Theo GS Vinh, thành tích của Việt Nam đứng khoảng ở nhóm thứ hai thế giới (top từ 5 - 15). 4 nước top đầu là Trung Quốc, Mỹ, Hàn Quốc, Nga. 

Muốn cạnh tranh với những đội top đầu, Việt Nam cần tham khảo quy trình chọn đội tuyển của họ. Các nước này, để chọn ra đội tuyển cuối cùng vô cùng phức tạp và mất thời gian tương đối dài; quy trình trải qua rất nhiều vòng, nhiều cấp. Trong khi quy trình chọn của Việt Nam đang rất đơn giản (vòng 1 cấp thành phố, vòng 2 thi toàn quốc và vòng 3 là chọn đội tuyển, mỗi vòng 2 bài). 

“Chúng ta đạt thành công lớn là dựa vào hệ thống trường chuyên trải khắp các tỉnh, thành. Tuy nhiên, nếu so sánh với 4 nước top đầu sẽ có khoảng cách lớn trong việc tuyển chọn người. Nếu muốn cạnh tranh với top đầu, chúng ta cần suy nghĩ, cải tiến thêm”, GS Vinh nói. 

GS Ngô Bảo Châu, Giám đốc khoa học Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán, chia sẻ: “Tôi thấy rất vui về những thành quả đã đạt được, đặc biệt là sự đoàn kết, gắn bó giữa cộng đồng toán học Việt Nam trong và ngoài nước. Tôi cũng vui mừng về sự quan tâm của Chính phủ và Toán học vẫn là một trong những môn học được yêu thích của các bạn trẻ”. 

Song, ông cũng còn những câu hỏi trăn trở như làm sao để phong trào học Toán được bền vững, sâu rộng hơn? Làm sao để môn Toán và các môn học cơ bản khác trở thành lựa chọn tự nguyện của người trẻ?.

“Chúng ta đang nói rất nhiều về đào tạo nhân lực cho trí tuệ nhân tạo, rồi bán dẫn -  làm chủ được những công nghệ này. Nhưng làm sao có thể làm chủ được nếu như thời lượng các môn Toán và có lẽ nhiều môn học cơ bản khác bị cắt giảm, cả ở bậc phổ thông lẫn đại học? Trong thời đại bùng nổ thông tin, của trí tuệ nhân tạo, tôi cho rằng chúng ta cần tránh nhồi nhét thêm những kiến thức mới, mà cần trở về với những nền tảng cơ bản, với những nguyên tắc lập luận, tư duy cơ bản”, GS Châu nói.  

GS Châu cho rằng, xã hội không nên chỉ nhìn việc học Toán ở những câu hỏi: "Học Toán nhiều để làm gì?"; "Tại sao dùng ngân sách để dành lợi ích cho một nhóm nhỏ học sinh" hay cho rằng "luyện gà chọi", mà cần nhìn nhận ở những giá trị lớn hơn. 

Vị giáo sư đưa so sánh thi Olympic Toán học quốc tế cũng như câu chuyện bóng đá: "Ai cũng muốn đội tuyển bóng đá Việt Nam giành Huy chương Vàng, ví dụ ở cấp châu Á thôi, cả nước cũng đã vỡ òa. Rõ ràng kết quả đạt được đã mang đến những giá trị xã hội, sức mạnh của Việt Nam. Khi học sinh Việt Nam đạt giải thưởng ở cuộc thi Toán quốc tế tạo nên niềm vui, sự khích lệ.

Điều quan trọng là nếu mặt bằng chung người dân Việt Nam giỏi Toán hơn, diện mạo đất nước sẽ thay đổi. Mỗi người hàng ngày phải đứng trước rất nhiều quyết định, chỉ cần chúng ta biết loại "biến" nào là không quan trọng hay tính toán xác suất đã có thể đưa ra quyết định hợp lý hơn".

GS Châu cũng đề cập về ý kiến cho rằng: 'Tại sao phải dùng ngân sách để dành lợi ích cho một nhóm nhỏ học sinh?'. Ông nói: "Đúng là những em học sinh giỏi sẽ được chăm sóc tốt hơn. Nhưng một đất nước có khoảng 1.000 - 10.000 em rất giỏi Toán, tôi nghĩ tương lai khoa học và công nghệ của đất nước sẽ khác trong vòng 20 năm nữa. Đây là sự đầu tư xứng đáng cho tương lai của đất nước và không nên chỉ nghĩ đầu tư cho các em đi thi IMO", GS Châu chia sẻ.

Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Hoàng Minh Sơn nhấn mạnh "muốn cây cao phải vun từ gốc" và cho hay Bộ ý thức rất rõ rằng muốn phát triển khoa học công nghệ, phải đi từ những ngành rất cơ bản gồm Toán, Vật lý, Hóa học từ bậc phổ thông đến đại học.

"Tuy nhiên, có một điều đáng buồn tỷ lệ học sinh các trường chuyên chọn các ngành liên quan STEM ở bậc đại học chỉ khoảng 25,6%, tức thấp hơn tỷ lệ trung bình toàn quốc (31% chọn học các ngành STEM). Đương nhiên các trường chuyên có cả các lớp về khoa học xã hội, nhưng tôi tin các khối liên quan đến STEM ở các trường chuyên phải lớn hơn nhiều. Như vậy đây là một điểm mà chúng ta cần suy nghĩ", ông Sơn nói.

GS Ngô Bảo Châu và chuyện từng mất cả buổi chiều không giải nổi bài Toán

Trong số 24 trường THPT có tỷ lệ đỗ tốt nghiệp 100% năm nay, có 10 trường giữ nguyên vị trí của năm 2023, gồm: Trường PT Dân tộc Nội trú tỉnh; Trường Quốc tế châu Á Thái Bình Dương - Gia Lai; Trường THCS, THPT Nguyễn Văn Cừ; Trường THPT Chi Lăng; Trường THPT Chuyên Hùng Vương; Trường THPT Lê Thánh Tông; Trường THPT Lý Thường Kiệt; Trường THPT Nguyễn Thái Học; Trường THPT Phan Bội Châu; Trường THPT Trường Chinh.

Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2024 có 14.529 thí sinh tham gia dự thi, số thí sinh đỗ tốt nghiệp là 14.355 em, đạt tỷ lệ 98,80%, tăng 1,02% so với năm trước (năm 2023 tỷ lệ đỗ tốt nghiệp trước phúc khảo là 97,78%).

Trong đó, hệ Giáo dục phổ thông có 14010/14075 em, đạt tỷ lệ 99,54%; hệ GDTX có 284/331 em, đạt tỷ lệ 85,80%; thí sinh tự do có 61/123 em, đạt tỷ lệ 49,59%.

Câu chuyện trên minh họa sự tương tác của độc giả với nhân vật hư cấu trong tiểu thuyết, cách mà một nhân vật văn học, qua việc tạo ra sự kết nối cảm xúc sâu sắc với độc giả, có thể trở nên sống động như một người bạn thân thiết. Những phản ứng cảm xúc như lo lắng, đau buồn và hy vọng, được hình thành từ sự thấu hiểu sâu sắc, kinh nghiệm sống và sự đồng cảm, những yếu tố mà chỉ con người mới có thể cung cấp.

Làm thế nào để một tác giả có thể tạo ra những nhân vật hư cấu chân thật đến mức họ gợi lên những cảm xúc mạnh mẽ như vậy ở độc giả? Khi trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng phát triển, liệu các thuật toán có thể mô phỏng được sự đồng cảm và trực giác của con người để kể những câu chuyện lay động lòng người như vậy không?

Mặc dù AI có thể phân tích các mẫu thống kê để tạo ra văn bản giống với văn học, nó thiếu đi ý thức và kinh nghiệm sống, điều cần thiết để tạo ra những tác phẩm nghệ thuật có chiều sâu cảm xúc và trí tuệ. Các chuyên gia lập luận rằng, AI chỉ có thể bắt chước các hình thức và cấu trúc bề ngoài của văn học mà không thể nắm bắt được bản chất cốt lõi làm cho nghệ thuật trở nên xúc động.

Ngược lại, những người ủng hộ AI tin rằng với dữ liệu đủ lớn và sức mạnh xử lý mạnh mẽ, AI có thể mô hình hóa cảm xúc con người với độ chính xác ngày càng cao. Các mạng nơ-ron được đào tạo trên cơ sở dữ liệu khổng lồ về văn học cổ điển, tiểu sử và sách tâm lý học có thể dần dần hấp thụ sự phức tạp của các nhân vật hư cấu. Tuy nhiên, việc này chỉ dừng lại ở mức mô phỏng, không phải trải nghiệm thực sự.

Khoảng cách giữa chiều sâu cảm xúc của con người và máy móc

Cảm xúc con người không chỉ bắt nguồn từ các phản ứng sinh lý mà còn được định hình bởi lịch sử cá nhân, ký ức và trải nghiệm văn hóa chung. Nhịp tim đập nhanh khi đối mặt với nguy hiểm, cảm giác ấm áp khi ngượng ngùng, và nước mắt khi buồn bã là những phản ứng sinh học mà AI, không có cơ thể hoặc hệ thần kinh, không thể trải nghiệm. Thêm vào đó, ký ức cá nhân và các chi tiết cảm giác như mùi cỏ mới cắt hay âm thanh của một bài hát cũng góp phần tạo nên các thế giới chủ quan, phức tạp trong mỗi con người mà AI khó có thể tái tạo.

Hơn nữa, cảm xúc của con người còn được khắc sâu trong văn hóa và nhân loại chung. Những trải nghiệm phổ quát như mất mát, tình yêu đầu đời và niềm vui khi ôm con đầu lòng kết nối chúng ta với nhau. AI không có sự kết nối nội tại này, không thừa hưởng những giấc mơ, nhu cầu và nguồn cảm hứng của nhân loại qua nhiều thế kỷ nghệ thuật và kể chuyện. Điều này làm cho văn học có tính cộng hưởng cảm xúc, điều mà AI không thể đạt được.

Mặc dù các nhân vật hư cấu của AI có thể trải qua những cảm xúc như tình yêu, giận dữ và vui mừng, nhưng tất cả đều được tạo ra một cách toán học, thiếu đi bản chất thực sự. Dù đúng về mặt kỹ thuật, những cảm xúc này vẫn thiếu đi yếu tố cộng hưởng mà chỉ có thể xuất hiện khi tác giả hiểu sâu sắc về trải nghiệm con người.

Trong tương lai xa, AI có thể mô phỏng cảm xúc và nội tâm con người tốt đến mức độc giả có thể đắm chìm trong các tác phẩm của AI như với văn học con người. Tuy nhiên, sẽ luôn tồn tại một khoảng cách giữa chiều sâu cảm xúc của các tác giả con người và máy móc, vì AI không có trải nghiệm sống và thế giới nội tâm. Sự đồng cảm và kết nối cảm xúc mà chúng ta có với văn học con người bắt nguồn từ chính nhân tính của các tác giả, điều mà AI không thể đạt được.

Mặc dù AI có thể mô phỏng cảm xúc và sáng tạo, nhưng không thể thay thế được bản chất của việc sống và cảm nhận. Trái tim con người, với tất cả sự mong manh và khiếm khuyết, vẫn là nguồn cảm hứng bất tận. AI không thể thay thế sự kiên cường của tâm hồn con người trong việc mơ ước và sáng tạo ngay cả trong những thời điểm tăm tối nhất. Khi văn học của con người vang vọng trong tâm hồn chúng ta, đó là minh chứng cho sự chiến thắng của tinh thần con người trước máy móc.

Chính sự khác biệt giữa AI và con người thúc đẩy chúng ta mở rộng lòng trắc ẩn và trí tưởng tượng, làm sâu sắc thêm mối liên kết với bản thân và nhân loại.

(Lược dịch theo Kadaxis.com)

Trường Đại học Cần Thơ sáng nay tổ chức lễ khai giảng sau đại học năm 2024. Trong số các học viên trúng tuyển thạc sĩ có ông Nguyễn Tấn Thành, 87 tuổi, học viên ngành Văn học Việt Nam. 

Tại buổi lễ, PGS.TS Trần Trung Tính, Hiệu trưởng, chúc mừng các học viên và nghiên cứu sinh đã vượt qua kỳ thi đánh giá năng lực để trúng tuyển vào các ngành ở trình độ thạc sĩ và tiến sĩ. 

“Hôm nay có một học viên rất đặc biệt, đó là bác Nguyễn Tấn Thành. Bác Thành là cựu sinh viên của trường những ngày đầu trường mới thành lập. Bác đã trúng tuyển cao học ngành Văn học Việt Nam, điều đó thể hiện tinh thần hiếu học và học tập suốt đời đáng trân trọng”, PGS.TS Trần Trung Tính nói. 

Trường Đại học Cần Thơ trao học bổng “Người cao tuổi có tinh thần học tập suốt đời” năm học 2024-2025, trị giá 24 triệu đồng cho ông Nguyễn Tấn Thành.  

Phát biểu, ông Nguyễn Tấn Thành bày tỏ lòng biết ơn với Trường Đại học Cần Thơ do có những “chiếu cố” cho ông - một học viên cao tuổi “may mắn”.

“Tôi coi đây là sự đoái hoài đặc biệt, đậm tính nhân văn của Trường Đại học Cần Thơ. Tôi quyết tâm sẽ trả 'món nợ' tinh thần này bằng sự phấn đấu cao độ trong mùa học tập sắp tới”, ông nói.

Tân học viên cao học 87 tuổi chia sẻ về những lần chết hụt từng trải qua trước khi vào lớp sơ đẳng ở làng quê tới lúc học hết bậc trung học: té sông, bị chó dại cắn... Ông nói mình xuất thân trong gia đình lao động nghèo, mê chữ, luôn có tính cần cù, cầu tiến, không bao giờ bỏ cuộc. Dẫu vậy, do hoàn cảnh nên việc học của ông phải gián đoạn đến 5 thập niên. 

“Hôm nay, dù tuổi cao nhưng tôi vẫn quyết tâm nối lại việc học tập, và được nhà trường cấp học bổng. Nghĩa cử cấp học bổng cho một học viên cao tuổi như tôi cũng là thông điệp gửi đến mọi tầng lớp sinh viên 'Sự học là sự nghiệp suốt cả đời người, là con đường sáng đi tới không có điểm dừng'”, ông Thành nói. 

Ông Nguyễn Tấn Thành sinh năm 1937, tốt nghiệp đại học ngành Văn học năm 1972.

Ông từng là giáo viên dạy Văn tại trường cấp 3 TP Cần Thơ và trường Châu Văn Liêm, là thầy của nhiều thế hệ học trò, trong đó có cả giảng viên Trường Đại học Cần Thơ. Ông biết 9 ngoại ngữ, mỗi ngoại ngữ đều có giấy chứng nhận tiêu chuẩn.

Nói về việc tiếp tục thi thạc sĩ lần này, ông chia sẻ vào hôm đi thi (tháng 5 vừa qua): “Tôi muốn làm gương cho các bạn trẻ về việc học hành nghiêm túc, luôn phấn đấu hết khả năng để đạt được kết quả tốt nhất”. 

Ông Thành kể mình đỗ cử nhân năm 1972, sau đó học tiếp lên cao học. Khi tiểu luận tốt nghiệp gần hoàn thiện thì năm 1975, thầy hướng dẫn của ông qua đời, cùng với nhiều lý do khác nên ông không thể hoàn thành chương trình học. 

Sau này, ông dự định học lại nhưng biến cố gia đình ập tới: Vợ ông mất, để lại 4 con thơ. Trong ký ức của ông, “ngày vợ tôi mất, đứa con nhỏ nhất chỉ mới 1 tháng rưỡi. Lúc đó, cuộc sống khó khăn, nên tôi đành gác ước mơ học tập của mình lại mà tìm cách nuôi con”.

Đến giờ, các con ông đều thành đạt, trong đó 3 người làm giáo viên. 

Khi thấy việc chăm lo gia đình, nuôi nấng các con đã hoàn thành, ông Thành lại nghĩ đến chuyện đi học để lấy bằng thạc sĩ. Các con ông luôn ủng hộ cha thực hiện ước mơ học cao học. 

Với ông Thành, tấm bằng thạc sĩ sẽ giúp con đường nghiên cứu, sáng tác và phục vụ văn nghệ, văn hóa, giáo dục thuận lợi hơn. "Văn hóa, văn nghệ là một lĩnh vực rất rộng lớn, phong phú, có yếu tố phát triển nên cần học, học nữa, học mãi... Đi học bây giờ đúng là muộn, nhưng nếu đi trong muộn màng, trong gian khổ mà vẫn tới đích thì vẫn ý nghĩa. Con đường tôi vạch ra rất rõ ràng, không bao giờ thay đổi lập trường".

Ông Thành cho hay học xong thạc sĩ, nếu sức khỏe vẫn tốt sẽ học lên tiến sĩ, đi tiếp hành trình nâng cao trình độ mà ông ấp ủ bấy lâu.

Cụ ông 87 tuổi dự thi thạc sĩ vào Trường ĐH Cần Thơ