Người Thái sống tập trung thành bản ở các thung lũng lòng chảo, không cách xa nhau.

Họ có ngôn ngữ và văn tự riêng.  Tiếng Thái thuộc nhóm ngôn ngữ Tày - Thái và nằm trong dòng ngôn ngữ Nam Á.

Nhà sàn của người Thái trắng thiết kế gần giống nhà Tày-Nùng. Nhà sàn của người Thái Đen lại gần kiểu nhà của người Môn-Khmer. Nhà người Thái Đen nóc hình mai rùa, chỏm đầu đốc có khau cút với nhiều kiểu khác nhau. Hai gian hồi để trống và có lan can bao quanh. Khung cửa ra vào và cửa sổ có nhiều hình thức trang trí khác nhau.

Cách bố trí trên mặt bằng sinh hoạt của người Thái Đen khá độc đáo: các gian đều có tên riêng. Mặt sàn được chia thành hai phần: một phần dành làm nơi ngủ, phần còn lại là bếp và cũng là nơi để chủ nhà tiếp khách nam.

Thường nhật, trong sinh hoạt và lao động, nam giới người Thái mặc áo cánh ngắn, cổ tròn, không cầu vai, hai túi dưới và trước cài cúc tết bằng vải hoặc làm từ xương động vật, quần xẻ dũng. Trong các ngày lễ, tết họ mặc loại áo dài màu chàm, xẻ nách phía bên phải, đầu quấn khăn, chân đi guốc.

Phụ nữ Thái trắng mặc áo trắng, cổ hình chữ V. Chân váy quấn, đen trơn, thắt lưng làm bằng bông hoặc tơ tằm màu xanh hoặc màu tím nhạt. Khăn đội đầu cũng màu trắng trơn, cũng có người nhuộm chàm. Ngược lại, phụ nữ Thái Đen mặc áo ngắn màu tối (chàm hoặc đen), cổ tròn, đứng. Điểm nhấn khác biệt trong trang phục của phụ nữ Thái đen là khăn đội đầu trang trí cầu kỳ gọi là khăn Piêu.

Giống như cách làm thổ cẩm truyền thống, khăn Piêu được dệt từ sợi bông, sau đó nhuộm chàm. Tới khi vải khô, phụ nữ Thái mới bắt đầu thêu lên những hoa văn sặc sỡ. Để hoàn thành một chiếc khăn Piêu, người phụ nữ Thái phải mất ba tháng dệt vải, thêu thùa, tự tìm kiếm cho riêng mình những màu sắc, đường nét thích hợp nhất. Ngay từ khi con gái còn bé người mẹ đã truyền dạy cách thêu thùa, may vá, dệt vải làm khăn. Việc học thêu khăn Piêu là một quá trình nhận thức và rèn luyện sự khéo léo của đôi bàn tay, tính kiên nhẫn, chăm chỉ của cô gái Thái. Đến năm 15, 16 tuổi các cô gái Thái đã thành thạo việc dệt vải, thêu thùa, may vá, tự tay làm khăn Piêu để chuẩn bị lấy chồng.

Lúa nước là nguồn lương thực chính của người Thái. Trên đồng ruộng, họ trồng nhiều lúa nếp. Người Thái có nhiều kinh nghiệm đắp phai, tạo mương, bắc máng đưa nước vào ruộng.

Do ở gần nguồn cung cấp thủy sản dồi dào là sông và các sông suối phụ lưu, nên cá sông, cá suối là thực phẩm chính của người Thái. Sản phẩm cá được người Thái chế biến ra nhiều món ăn khác nhau: cá hấp trong chõ gỗ, người Thái gọi là cá mọ; món “pa-giảng” là cá hun khói. Pa pỉnh tộp (cá suối nướng lật úp) là món ăn cổ truyền của người Thái. Ngoài ra, người Thái cũng chăn nuôi nhiều loại gia súc, gia cầm khác.

Lễ hội dân gian là một phần thiết yếu trong sinh hoạt văn hoá tín ngưỡng của người Thái. Trong năm, đồng bào có nhiều lễ hội lớn mang tính chất cộng động như; lễ xên bản, xên mường, xên đông, lễ hội cầu mưa, lễ hội xuống đồng, lễ hội xên lẩu nó, lễ hội xé then… cho tới các lễ hội trong phạm vi gia đình như các nghi thức cúng vía “tám khuôn”, các lễ cúng ruộng “tám tế na”, cúng vía trâu “tám khuôn quai” hay các nghi thức khác liên quan tới thờ cúng tổ tiên.

Thực hiện: Lương Bằng, Ngọc Quý, Đức Yên

 Ảnh 360 - Dân tộc Thái

(Thực hiện: Nhóm PV)

Tai hoạ xảy đến với gia đình ông bà vào năm 2019 và 2021, lần lượt hai người con trai của ông bà đều qua đời vì bệnh ung thư gan. Kể từ thời điểm đó, ông bà phải thay con mình làm nơi nương tựa cho các cháu.

Nhưng bất hạnh vẫn chưa dừng lại. Bố mất một thời gian, cháu đích tôn của ông bà là Bùi Văn Nhân (SN 2005) bỗng dưng bị ngất. Sau khi tới bệnh viện khám, các bác sĩ kết luận Nhân mắc chứng rối loạn nhịp tim bất thường, cần phải điều trị sớm.

Nhiều chuyện dồn dập xảy đến khiến ông Bầm, bà Chiểm tưởng chừng muốn gục ngã. Cuối tháng 8/2021, thay mặt bạn đọc, báo VietNamNet đã gửi tới gia đình ông bà số tiền 40.396.500 đồng. Cùng với đó, CLB Thiện nguyện Hòa Bình cũng ủng hộ 4 đứa trẻ mồ côi 9.500.000 đồng.

Với mong muốn cho các cháu một mái nhà kiên cố, che nắng che mưa, ông Bầm, bà Chiểm đã xây sửa lại căn nhà vào ngày 2/8 Âm lịch vừa qua. Nhân dịp này, chùa Khai Nguyên (ở thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội) cũng hỗ trợ mái nhà bằng tôn lạnh trị giá 20.000.000 đồng.

Chia sẻ với báo VietNamNet, ông Bầm rưng rưng: “Chúng tôi nay đã già yếu lắm rồi, chẳng biết có lo nổi cho các cháu không nữa. May sao đang khó khăn thì được các nhà hảo tâm giúp đỡ tận tình. Thôi thì cũng gọi là có chỗ ở tử tế cho các cháu chứ nhiều lúc nhìn căn nhà xác xơ mưa gió dột nát, các cháu thiệt thòi quá, tôi cũng thấy đau lòng”.

Ngoài ra, ông Bầm cũng trích một khoản tiền để cháu Bùi Văn Nhân chữa bệnh tim. Hiện Nhân vẫn đang theo học lớp 12 của một trường cấp ba trên địa bàn huyện. Tình hình bệnh tật của cháu cũng có những dấu hiệu khá lạc quan.

Căn nhà của gia đình đang trong quá trình xây dựng

Mặc dù vẫn còn đó những khó khăn trước mắt nhưng ông bà cùng 4 đứa trẻ vẫn cố gắng khắc phục, kiên cường vượt qua trở ngại cùng sự đồng hành từ các nhà hảo tâm. Nhân dịp này, ông Bầm, bà Chiểm một lần nữa gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới bạn đọc Báo VietNamNet cùng các nhóm thiện nguyện đã chung tay, giúp đỡ gia đình trong suốt thời gian qua.

Phạm Bắc

Nỗi khổ tột cùng của gia đình có con bị ung thư xương, mẹ tàn tật

Cuộc sống chật vật, vợ tàn tật nhiều năm nay, thế nhưng bất hạnh vẫn chưa dừng lại với gia đình anh Hoà khi tháng 8/2020, con gái anh phát hiện mắc bệnh ung thư xương, tính mạng gặp nguy hiểm.

 - Bạn em sử dụng ma túy đá, bị nhà trường phát hiện đuổi học và dọa báo công an. Xin luật sư cho hỏi nếu báo công an thì bạn em sẽ bị xử phạt thế nào. Chúng em 16 tuổi, đang học lớp 11. Cảm ơn luật sư.

TIN BÀI KHÁC