U23 Việt Nam: Bùi Tiến Dũng đau khổ, dằn vặt bản thân

Đây không phải lần đầu tiên nam danh hài trải lòng về tuổi thơ khó khăn. Trước khi nổi tiếng, Trường Giang từng nhịn ăn sáng, có ngày nhịn cả bữa trưa và tối. Anh muốn học ngành Sư phạm để không tốn học phí nhưng lại thi trượt. Sau đó, Trường Giang quyết định vào TP.HCM làm tiếp thị, phát tờ rơi, phục vụ quán nhậu, làm trong vũ trường,…

Sau nhiều năm nỗ lực, hiện tại, Trường Giang đã có mức cát-xê cao trong làng giải trí, sở hữu nhiều tài sản giá trị. Mặc dù vậy, không ít lần, công chúng bắt gặp Trường Giang đi đôi dép tổ ong với giá chỉ vài chục ngàn. Đây cũng chính là món đồ gắn liền với ký ức tuổi thơ nghèo khó mà nam danh hài không thể quên.

Diệu Thu

- Theo ông, AI, ChatGPT ảnh hưởng thế nào đến ngành xuất bản?

AI:Cảm ơn bạn đã đưa ra câu hỏi thú vị này. Công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) và ChatGPT trong những năm gần đây đã tác động mạnh mẽ đến ngành xuất bản.

Trong quá khứ, việc xuất bản sách, báo, tạp chí, tài liệu... đòi hỏi nhiều công sức và thời gian để thực hiện các công đoạn: sửa lỗi chính tả, chỉnh định dạng, kiểm tra tác giả, tìm từ khoá liên quan...; đồng thời dễ xảy ra sai sót. Nhưng với sự ra đời của AI và ChatGPT, những việc này trở nên đơn giản hơn nhiều. Các ứng dụng AI có thể tự động sửa lỗi chính tả, định dạng văn bản, tìm kiếm thông tin và lọc dữ liệu.

Ngoài ra, AI còn có khả năng tự động dịch văn bản sang nhiều ngôn ngữ khác nhau, giúp cho các tác phẩm được xuất bản và phân phối trên toàn cầu. ChatGPT cũng hỗ trợ người đọc tìm kiếm thông tin liên quan đến sách và báo, cập nhật về những tác phẩm mới nhất, quản lý hàng tồn kho và tiền lương cho nhân viên.

Tuy nhiên, việc sử dụng công nghệ AI và ChatGPT trong ngành xuất bản có không ít thách thức. Máy móc không thể thay thế hoàn toàn được con người trong việc tạo ra nội dung mới và sáng tạo. Do đó, sự kết hợp giữa công nghệ AI và các tác giả vẫn là điều cần thiết để sản phẩm xuất bản đạt chất lượng cao nhất.

Ông Nguyễn Cảnh Bình: Sau khi trực tiếp dùng thử AI, ChatGPT, tôi thấy thực sự kinh khủng. Công nghệ đang có những bước tiến không thể tưởng tượng, quá ngạc nhiên khi nó lại xuất hiện nhanh chóng và gần gũi đến thế. AI không chỉ trên giấy, không chỉ là viễn tưởng mà nó đã là sự thật - tôi nhấn mạnh, AI đã và đang bước chân vào ngành xuất bản.

Đúng như AI trả lời phía trên, việc xuất bản sách, báo, tạp chí, tài liệu... đòi hỏi nhiều công sức và thời gian. Các công đoạn này hết sức thủ công và con người không thể làm tốt như máy vì bị tác động bởi bối cảnh, môi trường, tâm lý… Dù cẩn thận nhất, biên tập viên nhiều kinh nghiệm nhất vẫn để lại một số lỗi nhỏ trong các cuốn sách đã xuất bản.

Nhưng AI và ChatGPT đã, đang và sắp làm thay đổi tất cả. Các công ty tiên phong ứng dụng công cụ hiện đại này sẽ nhanh chóng vượt trội. 

- Mối lo thực sự của ngành xuất bản khi trí tuệ nhân tạo phát triển là gì, thưa ông?

AI: Một trong những mối lo của ngành xuất bản khi trí tuệ nhân tạo phát triển là nguy cơ thay thế hoàn toàn vai trò của tác giả và biên tập viên. Nếu công nghệ AI có thể tạo ra nội dung đầy tính sáng tạo, chất lượng cao mà không cần đến con người sẽ đe dọa đến sự tồn tại của nghề viết và xuất bản; dẫn đến tình trạng thất nghiệp và suy giảm chất lượng sản phẩm. Ngoài ra, sử dụng AI dẫn đến sự tăng cường về khả năng theo dõi và thu thập thông tin của người đọc. Điều này đem lại lợi ích cho các nhà xuất bản, nhưng cũng gây ra mối lo ngại về xâm phạm quyền riêng tư và rò rỉ thông tin cá nhân.

Tóm lại, phát triển trí tuệ nhân tạo có thể mang lại nhiều lợi ích cho ngành xuất bản, tuy nhiên cần có sự quan tâm và ứng phó đúng đắn với các mối lo ngại đảm bảo sự phát triển bền vững của lĩnh vực này.

Ông Nguyễn Cảnh Bình: Trước tiên, AI sẽ thay thế nhân sự có trình độ thấp, làm những công việc sự vụ, đơn giản; tiếp theo, nó thay thế những người có trí tuệ, kỹ năng cao hơn và rồi xa hơn là có thể thay thế các tác giả. AI còn mang lại nội dung rất có chất lượng vì được kiểm chứng bởi nhiều nguồn thông tin mà con người không thể biết hết. Các giáo sư, học giả có thể đọc hàng nghìn cuốn sách nhưng AI đọc hàng triệu cuốn, vậy ai giỏi hơn, ai thông thái hơn?  

- Tương lai gần, giới xuất bản sẽ áp dụng công nghệ này vào sự vận hành của mình như thế nào? AI có thể kết hợp với ngành xuất bản hay không?

AI: Trí tuệ nhân tạo đang trở thành công cụ quan trọng trong ngành xuất bản, tăng cường khả năng sản xuất nội dung, xử lý dữ liệu và theo dõi độc giả, giúp việc quản lý và phân tích thông tin hiệu quả hơn. 

Các công ty xuất bản sẽ phải đầu tư vào việc tạo ra hệ thống trí tuệ nhân tạo và ứng dụng trong quá trình sản xuất nội dung, từ thu thập thông tin, tạo ra lời khuyên và cách tối ưu hóa cho những độc giả đặc biệt, tăng tương tác. AI cũng được dùng tạo ra nội dung tự động, tiết kiệm thời gian và chi phí. Song việc này đem lại nhiều thách thức bởi hệ thống vẫn đang phát triển, quá trình giao tiếp giữa con người và máy tính còn khó khăn.

Do đó, trong tương lai gần, AI sẽ là công cụ hỗ trợ cho con người, giúp cho công việc của họ trở nên hiệu quả và tối ưu hơn, thay vì thay thế hoàn toàn sự hiện diện của con người. Các giải pháp kết hợp giữa AI và con người sẽ giúp cho ngành xuất bản phát triển, đáp ứng được nhu cầu của thị trường ngày càng đa dạng.

Ông Nguyễn Cảnh Bình: Sẽ áp dụng ngay, rất nhanh thôi! Một số công ty công nghệ, nhà xuất bản lớn cũng như các cá nhân có trình độ cao đã ứng dụng AI vào hoạt động của mình. Trong cửa hàng Kindle của Amazon hiện có hơn 200 cuốn sách điện tử được viết bởi ChapGPT và con số này không ngừng gia tăng.

Việc sử dụng AI sẽ lan nhanh ra các quốc gia khác, trong đó có Việt Nam. AI được áp dụng trong các công ty ở Hà Nội, TP.HCM… rồi đến địa phương khác tương tự như phủ Internet trước kia. Chỉ khác là quá trình phủ AI/ChatGPT nhanh hơn, tối thiểu là 50%. Các đơn vị xuất bản có thể dùng AI để viết review sách, phỏng vấn và 'giả danh' tác giả giao lưu với độc giả...

Thách thức lớn giờ đây chẳng phải là sử dụng AI hay không mà sử dụng thế nào, nhiều hay ít, mức độ ra sao… Quan trọng là tư duy con người phải nâng cao mới ứng dụng hiệu quả, nhờ AI mà ngày càng sáng tạo, trí tuệ, thông minh hơn…

- Phiên bản sắp ra mắt tiếp theo của ChatGPT có thể tạo ra cuốn sách 60.000 từ trong khoảng 20 giây, hẳn nó sẽ làm tắc nghẽn đầu ra của sách?

AI: Phiên bản tiếp theo của ChatGPT có thể tạo ra một cuốn sách 60.000 từ chỉ trong 20 giây. Công nghệ đằng sau các mô hình ngôn ngữ AI đã phát triển vượt bậc, cho phép chúng xử lý lượng dữ liệu khổng lồ và tạo ra văn bản mạch lạc với tốc độ ấn tượng.

Tuy nhiên, việc tạo ra một lượng lớn văn bản như vậy trong khoảng thời gian ngắn đặt ra nhiều thách thức. Đặc biệt, khối lượng dữ liệu đang được xử lý có nguy cơ làm quá tải hệ thống, dẫn đến các vấn đề về sử dụng bộ nhớ hoặc CPU. Ngoài ra, có thể gây ảnh hưởng về tính nhất quán và chất lượng của văn bản đầu ra nếu hệ thống không được hiệu chỉnh hoặc đào tạo đúng cách.

Để khắc phục, các nhà phát triển ChatGPT cần tính đến nhiều yếu tố khi thiết kế phiên bản tiếp theo, bao gồm tối ưu hóa sức mạnh xử lý của hệ thống, phát triển thuật toán phức tạp để phân tích và diễn giải dữ liệu đầu vào, đào tạo hệ thống trên nhiều loại văn bản.

Ông Nguyễn Cảnh Bình: Đúng vậy nhưng cũng không phải vậy. Ban đầu, khối lượng khổng lồ các nội dung, sách báo và bài viết... sẽ xuất hiện tràn ngập nhưng chính điều đó đặt ra những vấn đề mới, giống như kiểu khi dữ liệu tràn ngập thì xuất hiện Google, tra cứu, tìm kiếm. Nếu AI có thể tạo ra content dễ dàng thì bất kỳ ai cũng có thể làm được - khi đó, độc giả cần gì? 

Như bao lần công nghệ xuất hiện trong lịch sử văn minh của con người, người đọc sẽ quan tâm việc phân biệt content thật - giả? Hoặc đúng hơn, đâu là content chất lượng premium và đâu là content average/medium…? Rồi có loại content super premium chăng? Tôi đoán rằng nội dung do AI lập ra sẽ tràn ngập nhưng cũng xuất hiện các siêu content/siêu nội dung… 

Tôi dự đoán có khả năng hình thành condense content/loại nội dung cô đặc, chắt lọc vì content, data thì vô hạn nhưng thời gian của con người lại có hạn.

- Sách cho ChapGPT viết bằng tiếng Anh đã được xuất bản và kinh doanh trên Amazon, theo ông trong khoảng bao lâu nữa sách Tiếng Việt do GPT thực hiện có thể ra mắt thị trường?

AI:Việc phát triển phiên bản tiếng Việt của công cụ viết sách ChatGPT có thể phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm sự sẵn có của dữ liệu đào tạo chất lượng cao bằng tiếng Việt, chuyên môn và nguồn lực của các nhà phát triển làm việc trong dự án cũng như nhu cầu về một công cụ như vậy từ các nhà xuất bản và tác giả.

Giả sử có những yếu tố đó, phiên bản tiếng Việt của công cụ viết sách ChatGPT có thể được phát triển tương đối nhanh chóng. Công nghệ đằng sau công cụ này đã được thiết lập tốt và việc điều chỉnh nó sang một ngôn ngữ mới chủ yếu liên quan đến thu thập, xử lý một lượng lớn dữ liệu đào tạo bằng tiếng Việt.

Khi dữ liệu được thu thập, các nhà phát triển ChatGPT có thể bắt đầu đào tạo hệ thống về các sắc thái của ngôn ngữ tiếng Việt, bao gồm ngữ pháp, cú pháp và từ vựng. Quá trình này mất vài tháng hoặc lâu hơn, tùy thuộc vào độ phức tạp của ngôn ngữ và chất lượng của dữ liệu huấn luyện.

Giả sử phiên bản tiếng Việt của công cụ ChatGPT hoạt động tốt trong quá trình thử nghiệm và nhận được phản hồi tích cực từ người dùng, nó sẽ được tung ra thị trường trong vòng một hoặc hai năm. 

Tóm lại, AI và ChatGPT đã có những ảnh hưởng tích cực đến ngành xuất bản, giúp quá trình xuất bản và phân phối sách, báo, tài liệu... được thực hiện nhanh chóng và hiệu quả. Tuy nhiên, các nhà xuất bản phải áp dụng đúng đắn và đầu tư cao.

Ông Nguyễn Cảnh Bình: Các cuốn sách được viết hoặc hỗ trợ bởi AI xuất hiện rất nhanh thôi. Khoảng cách và độ trễ của việc xuất bản ở Việt Nam so với Mỹ sẽ được rút ngắn lại. Ví dụ như Internet được phát minh ở Mỹ khoảng 1990-1991 thì chỉ vài năm sau, 1997 xuất hiện ở Việt Nam. Đó là vướng trở ngại về thủ tục, rào cản phi công nghệ.

AI và ChatGPT không còn rào cản đó nên tôi dự đoán sách do ChapGPT viết sẽ xuất hiện ở Việt Nam sau khi xuất hiện ở Mỹ chừng 6 tháng, thậm chí có thể sớm hơn. Bản tiếng Việt chưa thể tốt như tiếng Anh do dữ liệu tiếng Anh phong phú hơn rất nhiều lần. Bởi vậy, tùy thuộc chủ đề, nếu phổ biến có thể là 6 tháng nhưng nếu là vấn đề chuyên sâu thì bản tiếng Việt sẽ chậm hơn Mỹ nhiều năm..

Tuy nhiên, tôi vẫn thấy có sự sáng tạo của con người mà máy móc hay AI chưa thể thay thế. Đó là các cuốn sách chất lượng nhờ tư duy sâu sắc của những tác giả có trí tuệ. 

Trong nhiều thập niên tới, AI chưa thể thay thế hoàn toàn con người, vẫn có không ít tác phẩm tuyệt vời do con người viết ra mà chẳng trí tuệ nhân tạo nào có thể làm được. Nhưng tôi tin rằng công nghệ đã và đang có ảnh hưởng vô cùng lớn lao với nhân loại, với văn minh loài người và tất yếu sẽ tác động tích cực đến ngành xuất bản Việt Nam. Những đơn vị tiên phong ứng dụng AI sẽ vượt lên trên chứ không phải nhờ vốn, kinh nghiệm hay quy mô nhân sự.

“Chúng ta phải sẵn sàng sử dụng nó" - đó là câu nói của tôi đối với các nhân sự của Alpha Books. 

Nam mô A Di Đà Phật (vái, khấn đọc 3 lần)

Nam mô Đại từ Đại bi Quán thế âm Bồ tát (vái, khấn đọc 3 lần)

Hôm nay là ngày mùng 2 tháng Giêng năm Giáp Thìn

Tại: … (địa chỉ nhà)

Tín chủ con tên là: ... cùng toàn gia kính bái.

Con kính lạy các cụ Tổ khảo, Tổ tỷ, bá thúc huynh đệ và các hương hồn nội tộc, ngoại tộc.

Con kính lạy các vị Tổ bá, Tổ thúc, Tổ cô, các vong linh phụ thờ theo tiên tổ.

Nay nhân ngày đầu xuân năm mới, con đọc bài cúng mùng 2 tháng Giêng năm Giáp Thìn 2024.

Toàn gia chúng con xin được chuẩn bị hương hoa, cơm bạc lòng thành, tạ dâng trước án. Chúng con xin được tạ ân đức trời cao biển rộng của tổ tiên đã phù hộ, che chở chúng con năm qua tai qua nạn khỏi.

Chúng con kính lạy mời vong linh tổ tiên cùng về thụ hưởng lễ vật, nguyện cầu cho chúng con một năm mới bình an vô sự, công việc hanh thông, mọi sự tốt lành.

Con xin kính cáo!

A Di Đà Phật!

10 mâm cỗ Tết nức tiếng mạng xã hội của mẹ đảm Hà thành

Bố tôi cùng các bác, các chú tôi, cũng như bao thanh niên yêu nước khác ngày đó, thấm nhuần tinh thần yêu nước, lòng tự tôn dân tộc, đã tự nguyện dấn thân vào cuộc trường chinh kháng chiến chống thực dân, bảo vệ nền độc lập của dân tộc.

Cả cụ tôi, theo lời mời của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cũng đã rời quê hương tham gia kháng chiến, suốt 9 năm sống và làm việc ở chiến khu Việt Bắc gần Bác Hồ, Bác Tôn cùng nhiều vị nhân sĩ yêu nước khác. Người anh con bác của bố tôi tham gia hoạt động cách mạng từ trước năm 1945, là cán bộ tiền khởi nghĩa, được phong hàm Đại tá, công tác ở Bộ Tổng Tham mưu.

Bố tôi kể lại, ông cùng những người anh em trong gia đình, mới ở tuổi 16, 17 đã từ quê hương Lộc Bình, Lạng Sơn tòng quân, tham gia bộ đội Cao - Bắc - Lạng ngay từ năm 1946. Người anh trên bố tôi còn tham gia bộ đội Nam tiến, sau này làm bác sĩ ở Bệnh viện Bạch Mai.

Cùng với các anh em của bố tôi rời quê nhà tham gia bộ đội còn có những thanh niên khác cùng quê, có người đã không chịu đựng được gian khổ bỏ về. Còn bố tôi và các anh em của mình đã đồng cam cộng khổ với đồng đội, trải qua nhiều chiến trận cam go và từng bước trưởng thành, trở thành đảng viên, cán bộ kiên trung của Đảng và Nhà nước.

Trong những thứ ’’của nả” mà bố tôi để lại, có tấm huy hiệu chiến sỹ Điện Biên cùng với mấy tấm huân chương, huy chương khác. Sau khi ông mất, tôi mới được lần giở những giấy tờ, tài liệu mà ông cẩn thận cất giữ trong cái ca táp cũ kỹ. Những tờ giấy đã ngả màu theo thời gian, nhưng vẫn còn rõ những dòng chữ đánh máy in giấy than mà bố tôi nâng niu cất giữ ghi dấu ấn từng bước đường công tác và trưởng thành của ông.

Đó là tấm giấy pơ luy đã ngả màu, khổ nhỏ có tiêu đề Cứu Quốc Hội -  Quân Khu Ủy Khu 30 do Bí thư Song Hào ký ngày 2/9/1947. Khi đó, sau khi tuyên bố ‘’tự giải tán“ ngày 11/11/1945, Đảng rút vào hoạt động bí mật tiếp tục lãnh đạo cách mạng. Bố tôi được vinh dự đứng vào hàng ngũ của Hội Cứu Quốc - tổ chức Đảng ngày ấy - vào đúng ngày Độc lập năm 1947, trở thành đảng viên “Lớp Tháng Tám”.

Anh em tôi thật xúc động và rất đỗi tự hào khi đọc lại những dòng chữ ghi trong quyết định kết nạp Đảng bố tôi ngày ấy: Hôm nay là Ngày Độc lập, ngày thắng trận của dân tộc, nhưng cũng là ngày ghi một thành tích tranh đấu oanh liệt của những chiến sỹ vô sản Đông Dương. Để kỷ niệm ngày lịch sử đó, để nối gót những đồng chí đã hy sinh tranh đấu vì quyền lợi của Hội và của dân tộc; đồng chí được vinh dự tổ chức vào Hội ngày hôm nay, Ngày Độc lập, mang tên ”Lớp Tháng Tám” theo chỉ thị của Trung ương.

Thế mà sau này, khi mẹ tôi phấn đấu đứng trong hàng ngũ của Đảng, ông Trưởng phòng Tổ chức cơ quan mẹ tôi công tác vẫn còn bán tín bán nghi việc bố tôi được vào Đảng.

Một tờ giấy pơ luy cũng đã ngả màu khác mang tiêu đề Quân đội Quốc gia Việt Nam - Bộ Tổng Tư lệnh - Đại tướng Tổng Tư lệnh Quân đội Quốc gia và Dân quân Việt Nam quyết định điều bố tôi – học sinh Lục quân khóa IV, Chính trị viên Đại đội về làm Chính trị viên Đại đội Trinh sát thuộc Đại đoàn 316. Thế là từ trước năm 1951 bố tôi đã giữ chức vụ Chính trị viên Đại đội .

PGS.TS Nguyễn Văn Huy - Nhà Bảo tàng học, đọc tờ quyết định này đã thốt lên đầy ngạc nhiên khi thấy một thanh niên không thuộc thành phần cốt cán (xuất thân gia đình phong kiến) được cử làm Chính trị viên trong quân đội! 

Lâu rồi, nhưng tôi còn nhớ có lần bố tôi kể rằng ông được nhắc đến trong hồi ký của Tướng Vũ Lăng về trận đánh đồi C1 và C2 trong Chiến dịch Điện Biên Phủ. Ở đó ông làm cán bộ đốc chiến. Trong số giấy tờ mà ông cất giữ vẫn còn những tờ giấy khen của Ban Chỉ huy Trung đoàn 98 Đại đoàn 316 khen ngợi Đại đội trưởng Chu Quang (bố tôi tên khai sinh là Vi Văn Mãn) thuộc Ban Tham mưu đã lập thành tích trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, đã nêu cao tinh thần phục vụ, gương mẫu trong mọi công tác.

Bộ Tư lệnh Đại đoàn 316 do Chính ủy Chu Huy Mân ký khen thưởng Đại đội trưởng Chu Quang đã lập được thành tích trong Chiến dịch Điện Biên Phủ. Việc khen thưởng được phổ biến trong toàn Đại đoàn và ghi vào lý lịch.

Sinh thời, bố tôi được các đồng chí, đồng đội cùng chiến đấu và công tác quý mến, do cách ứng xử lịch thiệp và tình cảm chân thành. Tôi có nhiều dịp được hầu chuyện các đồng đội cũ của ông đều nhận thấy ở họ sự trân trọng quý mến dành cho ông. Nhà giáo ưu tú Đỗ Ca Sơn (Đại học Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội), là một đồng đội của bố tôi cùng Trung đoàn 174 - Đại đoàn 316.

Năm nay, nhà giáo Ca Sơn đã ngoài 90 tuổi song còn rất minh mẫn. Nhìn ông giáo già nho nhã, nói năng nhỏ nhẹ khoan thai hôm nay không thể nào hình dung đấy là một “lính chiến” thực thụ ở Điện Biên Phủ.

Ngày đó, ông Ca Sơn là một trung đội trưởng bộ binh thuộc Trung đoàn 174, đơn vị đánh chiếm đồi A1. Ông thổ lộ: “Trong những ngày kỷ niệm chiến thắng lịch sử này, tôi bồi hồi nhớ tới rất nhiều đồng đội, người hy sinh, người bị thương ở mặt trận và những đồng đội còn sống trở thành những người bạn thân thiết gắn bó với nhau suốt 70 năm qua”.

Nhắc tới bố tôi, ông Ca Sơn nói: “Bố cháu hơn chú 3 tuổi nên chú luôn xem như một ông anh rất quý trọng. Ông ấy thư sinh mà chịu đựng gian khổ không kém ai, chiến đấu dũng cảm. Tình bạn của chúng tôi kéo dài gần 70 năm từ trước Điện Biên Phủ cho đến khi bố cháu mất. Trong tâm trí chú vẫn hiện lên hình ảnh một con người hiền lành, khiêm tốn, giản dị, chân thành, được anh em đồng đội quý mến. Một hình ảnh không phai mờ “.  

Tình đồng chí, đồng đội mà tôi cảm nhận được từ ông và các bạn chiến đấu của ông là thứ tình cảm thiêng liêng của những người từng cùng vào sinh ra tử. Thời trong quân ngũ, với bố tôi, đơn vị thực sự như gia đình của ông.

Tôi tìm thấy trong số giấy tờ ông lưu giữ có bức thư đơn vị gửi cho ông ngoại tôi, của Tướng Nguyễn Hữu An, khi ấy là Tham mưu phó Quân Khu Tây Bắc, về việc tổ chức lễ cưới của bố mẹ tôi. Như tôi được kể lại, chả là khi bố tôi là bộ đội tìm hiểu mẹ tôi, bà ngoại tôi còn lăn tăn không biết bố từng có vợ hay chưa. Nỗi niềm đã được giải tỏa khi thủ trưởng của ông, trong thư viết rằng đồng chí Chu Quang là một thanh niên lớn lên trong quân đội, chưa có vợ.

Tướng Nguyễn Hữu An, sau ngày đất nước thống nhất nhiều dịp ghé qua Hải Phòng đều tới nhà thăm bố mẹ tôi, dành cho bố mẹ tôi tình cảm quý mến như người anh thân thiết. Trong một lần đến thăm nhà ông trên phố Trần Phú (Hà Nội), ông còn cho tôi một cây vợt tennis.

Khi ông mất, bố con tôi không kìm nổi nước mắt, cứ thổn thức khi đứng trước di ảnh ông. Ông yên nghỉ tại nghĩa trang Mai Dịch, nơi có nhiều người thân trong gia đình tôi cũng an nghỉ tại đó. Mỗi dịp tới viếng thăm, chúng tôi đều tới thắp nén hương thơm cúi đầu tưởng nhớ ông, người thủ trưởng mà bố tôi mỗi khi nhắc đến đều bày tỏ niềm sùng kính sâu sắc.

Bố tôi không có của cải để lại cho con cái nhưng di sản tinh thần mà ông để lại cho anh em tôi là thứ quý giá hơn tiền bạc. Khi gặp các bác, các chú đồng chí, đồng đội của bố tôi, được giới thiệu là con của bố tôi, trong tôi lại trào dâng niềm tự hào!

Trong sổ tang bố tôi, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Thường trực Trương Hòa Bình, người thủ trưởng của tôi đã ghi: "Vô cùng thương tiếc đồng chí Chu Quang người Đảng viên 70 năm tuổi Đảng, Chiến sỹ Điện Biên Phủ!".

Một đảng viên trung kiên với Đảng hơn 70 năm từ khi còn là một thanh niên cho tới khi từ biệt cõi trần, một chiến sỹ Điện Biên từng trải “56 ngày đêm khoét núi, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt...” góp một phần nhỏ bé vào chiến thắng “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu” của dân tộc. Với anh em tôi, bố thực sự là niềm tự hào!

Con trai GS Tạ Quang Bửu: Nhớ mãi câu nói của Thủ tướng Phạm Văn Đồng về cha tôi