Chợ đêm Đà Lạt: Những bất cập khiến du khách nản lòng

Trên mạng xã hội, Luigi Mangione, 26 tuổi, là một người đam mê công nghệ, có vẻ ngoài rắn rỏi rám nắng. Anh tốt nghiệp thủ khoa trường trung học tư thục Gilman, có bằng cử nhân và thạc sĩ tại Đại học Pennsylvania danh giá và làm cố vấn trưởng tại một chương trình tiền đại học ở Đại học Stanford.

Với bằng cấp và mối quan hệ này, một ngày nào đó, anh có thể trở thành doanh nhân hoặc CEO của một trong những doanh nghiệp do gia đình sở hữu. Tuy nhiên, cuộc đời anh đã rẽ sang một bước ngoặt khác.

Mangione hiện là nghi phạm trong vụ sát hại CEO UnitedHealthcare Brian Thompson vào tuần trước. Anh bị bắt khi đang ở Altoona, Pennsylvania, trên người đem theo giấy tờ tùy thân giả, vũ khí và tài liệu viết tay chỉ trích ngành chăm sóc sức khỏe. Mangione hiện bị buộc tội giết người, cùng các tội danh làm giả giấy tờ và sở hữu vũ khí trái phép.

Trước phiên điều trần dẫn độ tại Pennsylvania hôm 10/12, Mangione hét về phía các phóng viên: “Điều đó hoàn toàn không liên quan và là sự xúc phạm đến trí thông minh của người Mỹ”. Không rõ anh muốn ám chỉ tới điều gì. Theo luật sư, Mangione phản đối việc dẫn độ tới New York để xét xử tội giết người.

Theo New York Times, vài giờ sau khi bị bắt, những mảnh ghép trên hành trình từ một sinh viên xuất sắc trở thành nghi phạm giết người của Mangione dần lộ diện.

Một người thông minh trong vòng tròn xã hội lành mạnh

Mangione xuất thân từ một gia đình giàu có, có ảnh hưởng tại khu vực Baltimore, Maryland. Ông bà nội Mangione đã mua lại Câu lạc bộ đồng quê Turf Valley ở Ellicott City, vào những năm 1970 và phát triển thành tổ hợp sân golf. Vào những năm 1980, gia đình Mangione mua thêm Câu lạc bộ đồng quê Hayfields ở Hunt Valley. Họ cũng thành lập viện dưỡng lão Lorien Health Services, và cha Mangione, Louis Mangione, trở thành chủ sở hữu.

Nhà Mangione cũng sở hữu Đài phát thanh WCBM, phát sóng các chương trình chính trị bảo thủ và nắm giữ nhiều bất động sản khác. Anh họ của nghi phạm, Nino Mangione, là thành viên Hạ viện Maryland.

Sự giàu có và chăm thiện nguyện đã khiến gia đình Mangione nổi tiếng khắp Baltimore.

Luigi Mangione theo học tại trường cấp 3 Gilman danh tiếng. Anh chơi đấu vật cùng nhiều môn thể thao khác, đồng thời là thủ khoa năm 2016. Trong bài phát biểu tốt nghiệp, Mangione mô tả lớp học của mình “đưa ra những ý tưởng mới và thách thức thế giới xung quanh”.

Anh cảm ơn các bậc phụ huynh đã cho anh và các bạn học tại đây, bởi đây “không phải là khoản đầu tư tài chính nhỏ”. Học phí hiện tại của Gilman lên tới 37.690 USD/năm.

Gia đình Mangione giàu có và nổi tiếng khắp Baltimore. Ảnh: Instagram.

Aaron Cranston - bạn học cấp 3 với Mangione - nói anh là người đặc biệt thông minh, có lẽ thông minh nhất trường tư thục danh giá này. Trước cả khi vào đại học, Mangione đã tạo ra một ứng dụng di động cho phép người dùng lái máy bay giấy vượt qua chướng ngại vật.

Mangione cũng là người hòa đồng, thân thiện và không bao giờ đặc biệt quan tâm đến chính trị. Anh từ lâu có tham vọng và theo đuổi niềm đam mê khoa học máy tính. “Cậu ấy tin tưởng vào sức mạnh của công nghệ trong việc thay đổi thế giới", anh Cranston nói.

Một bạn học khác tên Freddie Leatherbury nhớ lại Mangione đã chơi bóng đá cho đội tuyển trung học và chạy điền kinh. “Cả hai môn thể thao đó đều cần tính kỷ luật, phản án con người cậu ấy khi còn là sinh viên. Cậu ấy thông minh, giỏi toán, hay đọc sách và khá thẳng thắn. Tôi không có ký ức xấu nào về cậu ấy. Cậu ấy ở trong một vòng tròn xã hội rất lành mạnh”, anh Leatherbury chia sẻ.

Tại UPenn, Mangione xuất sắc trong lĩnh vực khoa học máy tính. Chương trình tốt nghiệp khóa 2020 liệt kê Mangione là thành viên chi hội Eta Kappa Nu, một hội danh dự học thuật dành cho sinh viên ngành kỹ thuật điện và máy tính thành lập năm 1904. Eta Kappa Nu tuyển chọn thành viên gắt gao, khi chỉ mời 1/4 sinh viên năm nhất và 1/3 sinh viên năm 2 giỏi nhất trong các chuyên ngành này.

Trong cuộc phỏng vấn năm 2018, Mangione chia sẻ mình quan tâm đến trò chơi máy tính từ khi còn nhỏ, khi bắt đầu khám phá cộng đồng trực tuyến. Từ đó, anh muốn tự mình tạo trò chơi và tự học lập trình ở trường trung học.

Bị cơn đau lưng hành hạ

Sau khi tốt nghiệp đại học, Mangione làm việc hoặc thực tập tại một số công ty công nghệ. Anh từng làm kỹ sư phần mềm tại TrueCar, nhưng công ty cho biết anh nghỉ việc từ năm 2023.

Trong những năm gần đây, Mangione có 6 tháng sinh sống tại Honolulu trong một khu phức hợp có tên Surfbreak dành cho người làm việc từ xa. R.J. Martin - người sáng lập Surfbreak - gặp Mangione vào năm 2022, khi Mangione là một trong 20 người đầu tiên trả 2.000 USD/tháng để chuyển vào không gian sống chung này.

Ông Martin mô tả Mangione là một kỹ sư thông minh, thành đạt và lạc quan. Nhưng Mangione bị đau lưng. “Cột sống của cậu ấy hơi lệch. Cậu ấy nói đốt sống dưới lệch gần 1 cm, và tôi nghĩ nó chèn vào một dây thần kinh”, ông Martin kể.

Ông và những người sống chung nhà hiểu rằng cơn đau là vấn đề lớn với một chàng trai trẻ khát khao lối sống bình thường. “Cậu ấy hiểu mình không thể hẹn hò và gần gũi về mặt thể xác với tình trạng lưng như thế này”, ông Martin nói.

Sau khi rời Surfbreak, Mangione về Bờ Đông và có kế hoạch khám bác sĩ. Sau đó, Mangione trở lại Honolulu và thuê một căn hộ ở cùng khu phố. Theo ông Martin, Mangione đã rời Hawaii vào mùa hè năm 2023 để phẫu thuật lưng. Tháng 8 cùng năm, ông Martin đã nhắn tin hỏi thăm và “cậu ấy gửi cho tôi những bức ảnh chụp ca phẫu thuật lưng”.

Những bằng chứng cho thấy Luigi Mangione có vấn đề ở lưng. Ảnh trên là chữ viết tay của nghi phạm ghi anh bị bệnh trượt đốt sống lưng. Ảnh: Sky News.

Những bức ảnh chụp cột sống gây bất ngờ tới mức ông Martin phải hỏi chuyện gì đã xảy ra. “Thế đấy, chuyện dài dòng lắm. Bao giờ gặp em sẽ kể. Sẽ trở lại Hawaii sớm nhất có thể, nhưng trước tiên em phải tìm hiểu một số vấn đề về cột sống ở đây đã”, Mangione trả lời.

Tháng 11 và 12/2023, Mangione quay lại Hawaii trước khi thăm gia đình ở Baltimore. Trong thời gian ở Oahu, Mangione bị phạt 100 USD vì xâm phạm trái phép do không thấy biển báo ở Đài quan sát Nu'uanu Pali. Tới tháng 4, ông Martin nhắn: “Nhớ anh bạn. Hy vọng em đã gần hồi phục hoàn toàn. Chúng ta sớm gặp lại nhau nhé”. “Vâng, khi nào gọi điện nhé”, Mangione đáp.

Nhưng họ đã không liên lạc với nhau. Có thông tin Mangione đã dành một khoảng thời gian ngắn hồi mùa xuân tại Nhật Bản. Ngày 20/5, ông Martin lại nghĩ đến người bạn và nhắn tin: "Này! Em đâu rồi?”. Mangione không trả lời. Một tháng sau, ông lại nhắn: “Em đang ở đâu thế?”.

Không có phản hồi.

Sống ẩn dật suốt 6 tháng trời

Không phải mình ông Martin mất liên lạc với Mangione. Anh vẫn thường xuyên nói chuyện với bạn bè và gia đình cho đến khoảng 6 tháng trước, đột ngột biến mất không một lời giải thích.

Thông qua một loạt bài đăng, có vẻ Mangione đã chịu nỗi đau về cả thể xác lẫn tinh thần.

Hồi tháng 1, trên nền tảng đánh giá sách Goodreads, anh đánh giá 4 sao bài viết của tội phạm khủng bố Ted Kaczynski với biệt danh Unabomber. Mangione thừa nhận Kaczynski đã hung bạo giết chết những người vô tội, nhưng không nên coi bài viết của Kaczynski là tác phẩm của “một kẻ điên” mà là của “nhà cách mạng chính trị cực đoan”. Mangione đã trích dẫn một bình luận khác ghi “khi mọi hình thức giao tiếp khác đều thất bại, bạo lực là cần thiết để tồn tại” và nhận xét quan điểm này “thú vị”.

Thông qua Goodreads, có thể thấy Mangione đọc nhiều sách tự lực về sức khỏe và cơ thể con người.

Trên mạng xã hội X, Mangione đăng một tấm ảnh chụp X-quang cột sống. Theo bác sĩ Hasit Mehta - giáo sư tại Đại học Y khoa New York, tấm phim cho thấy đây là ca phẫu thuật cố định cột sống, một thủ thuật sử dụng vít và thanh để cố định hai lớp cột sống nhằm giải quyết tình trạng lệch trục gây đau đớn dữ dội.

Theo một nguồn tin, mẹ của Mangione đã nộp đơn báo mất tích vào ngày 18/11. Người thân hy vọng bạn bè có thể biết tung tích của con trai.

Dường như không có nhiều người bạn biết thông tin về Mangione, cho đến sáng 9/12.

Người bạn Saunders bị sốc trước tin tức này, nhưng cho rằng bạn cùng lớp đã bị suy sụp về mặt tâm lý.

Các điều tra viên đang tìm kiếm manh mối giữa Mangione và vụ nổ súng. Họ đã thu giữ được một tài liệu do Mangione viết cung cấp một số thông tin chi tiết. Toàn bộ tài liệu viết tay dài 262 từ ghi vốn hóa thị trường của UnitedHealthcare tăng lên, nhưng tuổi thọ trung bình của người Mỹ thì không.

"Để tiết kiệm thời gian điều tra, tôi xin tuyên bố rõ ràng tôi không phối hợp cùng ai”, anh lên án các công ty "tiếp tục lạm dụng đất nước ta để kiếm lợi nhuận khổng lồ vì công chúng Mỹ cho phép họ thoát tội".

"Thành thật mà nói, những kẻ ký sinh trùng đáng bị trừng phạt", Mangione viết.

Khi Wina Miranda chuyển từ Indonesia tới Luandanăm 2008 cùng với chồng cô, kỹ sư Erwin Santosa, cô biết thành phố này sẽ rấtđắt đỏ. Nhưng cô không nghĩ sự đắt đỏ lại quá mức như vậy.

"Thực tế, chi phí sinh hoạt và các loại phí tổn làtất cả những gì tôi tìm thấy khi tra cứu trên Google về Angola", người phụ nữ 34tuổi này bày tỏ. "Không có nhiều dữ liệu, không ảnh hay thông tin khác, chỉ cónhững câu chuyện kể về giá cả đắt đỏ tại đây. Nhưng thực tế, chúng tôi khôngbiết là như thế nào mãi cho tới khi chúng tôi tới đây và qua trải nghiệm". 

Erwin, 34 tuổi, làm việc cho một công ty dầu lửa quốc tế và thu nhập củaanh dùng để chi trả cho tiền nhà (một căn 3 phòng ngủ nằm bên trong một khu tưnhân ở phía nam thành phố), tiền xe và học phí cho con gái 7 tuổi ở trường quốctế. 

"Đông lạnh"

Wina cho hay, chi phí chính của gia đìnhcô là mua các loại hàng tạp phẩm.

"Tôi nghĩ chúng tôi có thể phải mấttới 2.000 USD/tháng, và chúng tôi thậm chí không uống rượu", cô cho biết rồigiải thích rằng, thịt và rau là các mặt hàng đắt nhất. 

"Chúng tôi làngười Á và ăn rất nhiều giá đỗ, nhưng một hộp ở đây giá 6 USD còn thịt bò có thểlên tới 45 USD/kg, và đó là đồ đông lạnh, chứ không phải thịt tươi". 

Theo kỹ sư viễn thông Bồ Đào Nha Fernando Azvedo, người sống ở Luandacùng vợ kể từ năm 2010, những mặt hàng giá cả phải chăng là beer (60 xu/chai),thuốc lá (1,5 USD) và xăng dầu - 40 xu một lít diesel. 

"Chúng tôi cóthể đi quanh Luanda để tìm giá tốt hơn", anh cho biết. "Nhưng sẽ chẳng bao giờdám chắc về chất lượng hàng hóa. Tôi chỉ mua hoa quả bên ngoài các cửa hàng bìnhthường, tất cả bạn đều không biết về điều kiện hoặc xuất xứ sản phẩm". 

Azvedo trả 5.000 USD/tháng thuê nhà - mặc dù số tiền này do công ty chitrả - và cho biết việc chi 200 USD cho một bữa ăn đơn giản bên ngoài là chuyệnthường. 

"Cắt cổ"

James Wilde, người đã sống khắp thế giớivà giờ đang làm cố vấn cho một công ty viễn thông Đức ở Luanda, nhận xét:"Luanda chắc chắn là nơi đắt đỏ nhất mà tôi từng ở".

"Giá thuê nhà thìđúng là cắt cổ. Một căn hộ hai phòng ngủ ở Luanda giá 4-5.000 USD mỗi tháng. Khisống ở Moscow, tôi tốn 2.000 USD mỗi tháng tiền thuê một căn hộ hai phòng ngủ,và ở đây, bạn phải trả nhiều hơn mà chất lượng nhà thì không bằng". 

"Lần đầu tiên đến đây, tôi nhớ tôi đã phải cất trữ đồ trong nhà bếp, vàlần đầu tiên tới cửa hàng tạp phẩm, tôi tiêu mất 800 USD. Hàng mua được không đủxếp trong cốp xe, tôi không tin nổi". 

"Điều bực nhất là tôi không nghĩbạn nhận được những gì bạn phải mất tiền mua, về mặt chất lượng hoặc dịch vụ.Nhưng khi đó, lương của tôi được điều chỉnh nên cũng đủ chi trả khi làm việc ởLuanda, và tôi nghĩ phần lớn các trường hợp người nước ngoài sống ở đây đềuthế".  

Vậy tại sao một thành phố như Luanda lại đắt đỏ đếnvậy?
 
Có một số nguyên nhân. Nguyên nhân chính là Angola đã trải qua mộtcuộc nội chiến bắt đầu năm 1975, khi nước này giành được độc lập từ Bồ Đào Nha,và kéo dài đến năm 2002. 

Trong thời gian đó, hầu hết các ngành sản xuấtcông nghiệp, nông nghiệp đều ngừng trệ và cơ sở hạ tầng cơ bản như đường sá,đường sắt, đường điện và đường ống nước bị tàn phá nặng nề. 

Một thời lànhà xuất khẩu lớn về các mặt hàng như cà phê và cotton, và tự cung tự cấp về hầuhết các loại hàng hóa, Angola giờ đây phải nhập khẩu khoảng 80% các loại hànghóa tiêu dùng. 

Với mỗi hộp hoặc gói thực phẩm mua ở Luanda, bạn phảitrả cho cả chi phí vận chuyển sản phẩm đó vào Angola và đưa hàng đó lên kệ siêuthị, qua một cảng chồng chất các loại thuế nhập khẩu và một thành phố tắc nghẽnvề giao thông.

Có một số người hoài nghi cho rằng giới kinh doanhchóp bu ở Angola, những người kiểm soát các công ty nhập khẩu, đã không làm gìnhiều để hạ bớt các chi phí, mặc dù trong những năm gần đây, đó là một trongnhững ưu tiên của chính phủ. 

Jose Severino, Chủ tịch Hiệp hội Côngnghiệp Angola (AIA), nói rằng đó là một một vòng luẩn quẩn. 

"Bạn chịuđiện mất liên tục, vì vậy bạn cần một máy phát, hệ thống vận tải nghèo nàn vànhân lực yếu kém làm tăng chi phí sản xuất tổng thể, và điều đó có nghĩa là nhậpkhẩu hàng hóa còn rẻ hơn là chế tạo hàng hóa ở đây". 

"Nếu tình trạngnày còn tiếp diễn, và nếu ở đây, các loại thuế quá cao, tệ quan liêu quá phứctạp thì sẽ không ai muốn sản xuất ở địa phương, và giá cả sẽ không thể hạđược". 

Giá nhà ở giảm?

Tuy vậy, cũng có một số tin tứctốt lành. Giá nhà ở mới đây đã giảm.

Daniel Esteves điều hành Imorizon,một công ty bất động sản nhỏ ở Luanda. Gốc Bồ Đào Nha nhưng lấy một cô gáiAngola, anh đã sống ở quê hương vợ 5 năm nay.

"Đó là vấn đề giữa cung và cầu. Khi thêm nhiều nhà ởđược xây dựng thì giá giảm xuống. Trong một số trường hợp, giá căn hộ giảm 50%so với cách đây 3 năm, và xu hướng này sẽ còn tiếp tục".

Tuy nhiên, Esteves cho biết anh vẫn có thể cho thuêmột căn hộ ở vùng ngoại ô mới Talatona với giá 15.000 USD, và các căn nhà ở khuvực đó khởi điểm từ 6.000 USD đến 30.000 USD/tháng, phụ thuộc vào loại nhà vàcác tiện nghi.

Dòng người nước ngoài ồ ạt kéo vào Luanda thời hậuchiến, với nhiều người làm việc trong lĩnh vực xây dựng và dầu lửa, đã đẩy giácả lên cao. 

Nhưng tuy nhất trí rằng các công ty đa quốc gia có thể làmtăng giá nhà ở, Fernando Azvedo vẫn tin rằng chính các chủ nhà Angola đã kiếmchác từ cơ hội này. Anh cho biết thêm, mặc dù những người xa xứ đôi khi vungtiền cho các bữa ăn ở nhà hàng hoặc mua các vật dụng nhập khẩu giá đắt ở siêuthị, nhưng anh cảm thấy người Angola giàu có mới là những người chi tiêu hàophóng.

Wina Miranda, một kỹ sư về môi trường nhưng không làmviệc trong thời gian ở Luanda, nói rằng cô và những người nước ngoài đã học đượccách xoay xở với giá cả. 

Cô thường mang một hộp thức ăn giữ được lâumỗi lần họ về nhà và mới đây cô còn phát hiện ra một nông trại Trung Quốc bánrau ngon với giá rẻ.

"Tôi biết một phụ nữ tự làm sữa chua, kem, bánh mìvà bà còn tự trồng bắp cải, ủ giá đỗ. Không có nhiều việc ở đây nên bạn có nhiềuthời gian để làm những thứ đó". 

"Tôi nhớ 10 ngày sau khi chúng tôi tớiđây là đến sinh nhật con gái tôi. Tôi đã hứa với cháu là sẽ có một chiếc bánhBarbie, vì vậy tôi ra ngoài tìm mua và mức giá là 360 USD. Nhưng năm sau đó, tôiđã tự làm bánh cho con, đó là những gì bạn làm, bạn học cách để trụ được, bởi vìmột chiếc bánh sinh nhật giá 360 USD là một điều quá lố".

Ed Corbett làmột cố vấn kinh doanh Anh sống ở Luanda. 

Ông nói tiếng Bồ Đào Nha vàkhông gặp vấn đề gì khi bắt taxi ở địa phương hay mặc cả hoa quả mua của nhữngngười bán dạo. Tuy nhiên, ông thừa nhận không phải tất cả những người nước ngoàiở Luanda đều có thể làm được điều đó. 

Theo ông, giá cả ở thành phố nàyđã giảm 'đáng kể" trong 18 tháng qua, không chỉ về nhà ở mà còn cả các hàng hóatrong siêu thị, chủ yếu do sự cạnh tranh ngày càng gay gắt.

"Tôi sẽ ngạcnhiên nếu Luanda giữ vị trí số 1 trong các cuộc khảo sát về chi phí sinh hoạtnăm nay", Ed Corbett bày tỏ. "Luanda rất đắt đỏ, nhưng nếu bạn biết nơi mua sắmthì thành phố này đang trở nên ngày càng dễ chịu hơn". 

Thanh Hảo(Theo BBC)