Lý giải việc “thang đo quốc tế” lại “vắng mặt” tên Việt Nam, báo cáo cho biết của OECD cho biết: 

“Vào thời điểm báo cáo được công bố, thành tích của học sinh Việt Nam so với các nước ở môn Đọc, Toán và Khoa học không được đảm bảo đầy đủ. Vì lý do này, OECD không báo cáo thứ hạng của Việt Nam với các quốc gia khác”, báo cáo nêu.

Trong khi đó, cổng thông tin điện tử của Bộ GD-ĐT giải thích lý do như sau: 

Có 2 lý do chính để OECD chưa đưa kết quả của Việt Nam vào bảng so sánh. Thứ nhất, báo cáo so sánh quốc tế đầy đủ không thể hoàn thành tại thời điểm công bố nếu đưa Việt Nam vào phân tích dữ liệu so sánh quốc tế. Bởi vì, ban đầu OECD đề nghị để dữ liệu của Việt Nam sang 2020 mới công bố, họ muốn dành thêm thời gian để nghiên cứu sâu hơn sự khác biệt của Việt Nam. Tuy nhiên, do sự phối hợp tích cực của phía Việt Nam trong quá trình xử lý số liệu nên đến tháng 9/2019 OECD đã đồng ý công bố kết quả của Việt Nam cùng với các nước khác vào ngày 3/12/2019. Thứ hai, số liệu thu được của Việt Nam không phù hợp (misfit) với mô hình lý thuyết hồi đáp câu hỏi, mức độ không phù hợp cao hơn so với các quốc gia khác, có sự khác biệt lớn với mô hình đánh giá của OECD.

Dù không công bố kết quả xếp hạng của Việt Nam, OCED vẫn công bố dữ liệu bảng hỏi.

Nơi tất cả học sinh đều có thể thành công

Hiệu trưởng các trường của Việt Nam khai báo về sự thiếu hụt giáo viên ngang bằng với mức thiếu hụt trung bình của OECD, nhưng việc thiếu cơ sở vật chất nhiều hơn mức trung bình của OECD. Giữa các trường có cơ sở vật chất tốt và những trường khó khăn, sự thiếu hụt giáo viên gần như là ngang nhau, không có sự khác biệt lớn.

Ở Việt Nam, có 19% học sinh ở trường có cơ sở vật chất kém và 18% học sinh ở trường có cơ sở vật chất tốt nói rằng việc thiếu giáo viên gây ảnh hưởng ở mức độ nào đó đến chất lượng giảng dạy.

Theo các hiệu trưởng của Việt Nam, 92% giáo viên ở trường có cơ sở vật chất tốt và 100% giáo viên ở những trường có cơ sở vật chất chưa tốt đều có đủ bằng cấp phù hợp.

Môi trường học đường tác động thế nào tới đời sống học sinh?

Ở Việt Nam, 27% học sinh cho biết mình bị bắt nạt ít nhất vài lần/ tháng – so với con số trung bình của OECD là 23%. Đồng thời, 85% học sinh Việt Nam (so với 88% của OECD) đồng ý hoặc rất đồng ý rằng việc giúp đỡ những học sinh không có khả năng tự vệ là một việc làm tốt.

13% học sinh Việt Nam (so với 26% của OECD) cho biết, giáo viên thường phải đợi một lúc lâu để học sinh trật tự trong hầu hết các giờ học. Trung bình ở các quốc gia OECD, có 21% học sinh nghỉ học 1 ngày và 48% học sinh đến muộn trong vòng 2 tuần trước bài kiểm tra PISA. Ở Việt Nam, con số này là 6% và 45%.

Ở hầu hết các quốc gia và nền kinh tế, những học sinh thường xuyên bị bắt nạt sẽ có xu hướng nghỉ học nhiều hơn, trong khi những em thích môi trường kỷ luật của trường học, được bố mẹ động viên nhiều hơn sẽ có xu hướng bỏ học ít hơn.

87% học sinh Việt Nam (so với 74% của OECD) đồng ý hoặc rất đồng ý rằng giáo viên của họ yêu thích công việc giảng dạy.

Ở Việt Nam, 58% học sinh cho biết bạn bè chúng hợp tác với nhau trong học tập, 44% nói rằng chúng cạnh tranh nhau. Con số này của OECD là 62% và 50%.

13% học sinh Việt Nam (so với 16% của OECD) chia sẻ rằng chúng cảm thấy cô đơn khi ở trường.

Học sinh Việt Nam cảm thấy thế nào về cuộc sống và học tập?

Ở Việt Nam, 73% học sinh cảm thấy hài lòng với cuộc sống của mình, 85% nói rằng đôi khi hoặc lúc nào cũng thấy vui. 13% nói rằng chúng luôn cảm thấy buồn.

79% học sinh đồng ý rằng mình thường tìm cách thoát khỏi tình huống khó khăn và 67% đồng ý rằng khi thất bại. Các em thường lo lắng về việc người khác nghĩ gì về mình. Mức trung bình của OECD ở 2 chỉ số này lần lượt là 84% và 56%.

Trong hầu hết các hệ thống giáo dục, trong đó có cả Việt Nam, các nữ sinh thường cảm thấy sợ thất bại nhiều hơn là nam sinh. Khoảng cách giới tính này càng lúc càng cách biệt đối với nhóm học sinh xuất sắc.

Hầu hết học sinh ở các nước OECD không đồng ý với quan điểm “Trí thông minh là thứ mà bạn không thể thay đổi được nhiều”, trong khi đó chỉ có 53% học sinh Việt Nam không đồng ý với điều này. Những người làm khảo sát cho rằng đây là cách đánh giá về tư duy phát triển.

Trong PISA 2018, Việt Nam không tham gia đánh giá về năng lực toàn cầu. Bài kiểm tra này cũng đánh giá về hiểu biết tài chính của học sinh và đó là chỉ số mà các nước có thể chọn tham gia hoặc không.

Có khoảng 600 nghìn học sinh đã hoàn thành bài kiểm tra PISA 2018, đại diện cho khoảng 32 triệu học sinh 15 tuổi ở các trường học của 79 quốc gia và nền kinh tế tham gia. Ở Việt Nam, có 5.377 học sinh của 151 trường học hoàn thành bài kiểm tra, đại diện cho 926.260 học sinh 15 tuổi (chiếm 70% trẻ em 15 tuổi trên cả nước).

Nguyễn Thảo - Hạ Anh (Theo oecd.pisa/pubication)

Để kiềm chế, anh phải tự trói tay mình lại.

Trước đó, anh cũng từng lập bảng thưởng phạt rất chi tiết cho con trai mình, chẳng hạn sẽ thưởng 3.000 đồng nếu dậy sớm nửa tiếng, 15.000 đồng nếu đạt điểm 10 trong các kỳ thi. Số tiền thưởng này sẽ nhân đôi nếu là bài thi cuối kỳ,…

Tương ứng với đó, sẽ bị trừ 30.000 đồng nếu thái độ chưa tốt, 30.000 đồng cho mỗi bài kiểm tra điểm kém. Số tiền này sẽ nhân lên 4 lần nếu là bài thi giữa kỳ, 9 lần nếu là bài thi cuối kỳ.

“Tất cả các phương pháp đã được sử dụng nhưng thằng bé vẫn không thay đổi nhiều. Sự kiên nhẫn của tôi dần đã giảm xuống. Nhưng khi bình tĩnh lại, tôi lại nghĩ những hành động khi nổi nóng của mình vô tình làm con bị tổn thương. Cách làm này của tôi gần như sẽ khiến con không có tuổi thơ”, Anh Zu giãi bày.

Chia sẻ bức ảnh này tới những người bạn với nội dung “Đây là cách giúp tôi kiên nhẫn ngồi hướng dẫn con làm bài tập về nhà”, anh Zu nói bản thân không đánh giá phương pháp này đúng sai thế nào mà chỉ muốn chia sẻ quan điểm của mình tới mọi người. 

"Khi nóng giận, nhờ sợi dây sẽ giúp tôi biết kiềm chế lại cảm xúc. Nhưng thành thật mà nói, tôi không quá lo lắng về tương lai của con, nếu nó không gây ảnh hưởng đến xã hội", ông bố nói.

Trường Giang (Theo Sohu)

Bà mẹ ủng hộ 3 con trai không vào đại học

Thay vì ép 3 cậu con trai phải thi đỗ vào các trường đại học hàng đầu, bà mẹ này đã để các con tự do theo đuổi ước mơ và lựa chọn phù hợp với khả năng  mà không nhất thiết phải vào đại học.

Năm 2015, ở TPHCM, có trên 75.000 học sinh tốt nghiệp THCS, nhưng chỉ khoảng 1.000 học sinh theo hướng học nghề (chiếm 1,33%).

Tại Quảng Ninh, luồng học lên THPT cũng chiếm quá lớn, trong khi đó luồng học lên giáo dục nghề nghiệp quá nhỏ. Tỷ lệ tốt nghiệp THCS đạt 99,6% nhưng chỉ có gần 15% học sinh sau THCS được phân luồng vào học các chương trình giáo dục nghề nghiệp.

Học sinh học nghề tại Trường CĐ Quốc tế TP.HCM

Công tác phân luồng học sinh sau THCS rất được quan tâm thông qua các Nghị quyết 29/NQ-TW của Đảng và Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội nhưng thực tế việc phân luồng không đạt kế họach và nhiều chính sách được suy diễn méo mó.

TP.HCM đang tăng cường các biện pháp phân luồng học sinh sau THCS. Theo lộ trình từ năm 2015 đến 2020 phấn đấu có 30% số học sinh tốt nghiệp THCS hoặc THPT sẽ học nghề tại các trường trung cấp hoặc trung cấp nghề. Thành phố cũng giảm dần tỉ lệ học sinh vào học lớp 10 công lập với mục tiêu đến năm 2020 còn khoảng 60% học sinh tốt nghiệp THCS được vào học lớp 10 công lập.

Hổng kiến thức vẫn muốn con đi học văn hóa

Phân luồng học sinh sau THCS được xác định là giải pháp để nâng cao chất lượng bậc học trung học phổ thông và hướng tới nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Tuy nhiên, trên thực tế việc thực hiện kế hoạch, lộ trình phân luồng học sinh sau tốt nghiệp THCS vẫn gặp rất nhiều khó khăn. Hầu như học sinh tốt nghiệp THCS tiếp tục học lên trung học phổ thông, sau đó thi vào đại học. Từ đó tỷ lệ học sinh sau THCS sang học các hệ nghề nghiệp còn thấp so với chỉ tiêu đề ra, điều này gây áp lực rất lớn cho các trường trung cấp chuyên nghiệp, trường nghề tuyển sinh gặp khó khăn.

Sau khi tốt nghiệp THCS, học sinh có rất nhiều hướng đi. Ngoài việc tiếp tục học THPT công lập, các em có các hướng đi chính như học THPT dân lập; học văn hóa rút gọn (7 môn) tại các Trung tâm Giáo dục thường xuyên; Học nghề và học hệ 9+ tại các truờng Cao đẳng đang triển khai gần đây.

Trong số học sinh không tự tin để học tiếp THPT, phần lớn là do các em bị hổng nhiều kiến thức cơ bản nên không thi, hoặc thi không đỗ. Nhưng có một thực tế khi các em thi trượt, không vào được THPT công lập, nhiều phụ huynh vẫn không muốn cho con em vào học nghề, mà vẫn mong muốn con mình học văn hóa tại THPT dân lập hoặc chí ít là các Trung tâm giáo dục thường xuyên.

Theo Nghị quyết 29/NQ-TW của Đảng và Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội, 30% phân luồng là đi học nghề. Năm 2019, TPHCM đề ra 70% học sinh sau THCS vào trường THPT công lập, 30% vào phân luồng. Tuy nhiên hiện nay cách hiểu phân luồng 30% phân luồng chưa đúng. Học sinh vào hệ phổ thông tại THPT tư thục và hệ văn hoá rút gọn tại các Trung tâm giáo dục thường xuyên vẫn được tính là hệ phân luồng. Thiết nghĩ rất cần một thống kê cụ thể về tỷ lệ chọn hướng đi trong phân luồng hiện nay của 30% đối tượng này. Không được đưa đối tượng học văn hoá ở THPT tự thục và văn hoá rút gọn 7 môn ở các Trung tâm giáo dục thường xuyên vào hệ phân luồng.

Nguyên nhân nào dẫn tới thất bại

Nguyên nhân đầu tiên là do tâm lý e ngại của phụ huynh, trọng bằng cấp, đi theo lối mòn truyền thống. Các trường THCS cần làm tư tưởng cho PHHS để họ thông suốt khi quyết định cho con em mình vào học nghề. Học nghề là một hướng chọn phù hợp cho từng cá nhân chứ không phải không đảm bảo học văn hoá thì mới đi học nghề như cách nghĩ của nhiều người hiện nay.

Giáo viên hướng dẫn học sinh thực hành tại Trường CĐ Quốc tế TP.HCM

Tỷ lệ học sinh sau khi tốt nghiệp THCS lên học THPT còn cao, nguyên nhân phần lớn là do phân luồng sau tốt nghiệp THCS khi các em còn tuổi vị thành niên. Một phần yêu cầu lao động xã hội còn mang nặng tâm lý phải tốt nghiệp trung học phổ thông mới được coi là đủ trình độ văn hóa. Thêm vào đó phải tốt nghiệp đại học mới thỏa mãn yêu cầu của các bậc phụ huynh dẫn đến một thực trạng xã hội ngày càng tràn lan các cử nhân kém chất lượng được sản xuất hàng năm làm cho xu hướng bất hợp lý về nguồn nhân lực qua đào tạo ngày càng tăng. Hệ lụy là cơ cấu nhân lực trong tình trạng "thừa thầy, thiếu thợ", dẫn đến những người có trình độ cử nhân thì thất nghiệp hoặc không làm đúng chuyên môn, trong khi nhu cầu các công việc mà yêu cầu trình độ không cần phải đại học lại thiếu, mất cân đối nghề nghiệp trong xã hội ngày càng lớn.
Công tác giáo dục hướng nghiệp ở các trường THCS chưa đáp ứng yêu cầu. Giáo viên kiêm nhiệm chưa được đào tạo về chuyên môn, nghiệp vụ hướng nghiệp. Cơ sở vật chất - kỹ thuật cho công tác này vẫn còn hạn chế, hoạt động tham quan thực tế lại khó khăn về kinh phí. Học sinh học nghề phổ thông nhưng chỉ học để được cộng điểm cho tốt nghiệp và tuyển sinh THPT. Vì vậy, học sinh học nghề mà không thể làm được nghề và cũng không có nhận thức về nghề.

Mặt khác để phụ huynh có thể tin tưởng trao con em mình, các trường nghề nên công khai chất lượng đầu ra. Có một thực tế diễn ra vài trường nghề là cứ 10 HS vào trường nghề thì cuối năm chỉ còn 4 em theo học, 6 em… rơi rụng. Nguyên nhân là do chương trình học không thu hút, hấp dẫn, quản lý học sinh không chặt. Do vậy, phân luồng hướng nghiệp nếu chỉ riêng các trường THCS cố gắng thì chưa đủ. Các trường nghề cần phải tự làm mới mình để lôi kéo, thu hút được người học. Không chỉ về cơ sở vật chất mà còn phải hấp dẫn về chương trình học..., phối hợp cùng với PHHS quản lý nghiêm giờ giấc học tập.

Công tác tư vấn hướng nghiệp tại các trường nghề còn không được chú trọng. Khi các em xuống tham quan thực tế thì các máy móc trưng bày để phục vụ giảng dạy quá là lạc hậu, vệ sinh kém…

Hướng tiếp cận mới cho phân luồng hiệu quả

Cùng với mô hình đào tạo nghề kép của Đức và mô hình KOSEN của Nhật Bản đang được Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp cho triển khai. Hiện nay các trường Cao đẳng vận dụng và phát triển thành mô hình 9 + Cao đẳng. 

Hệ 9+ Cao đẳng là hình thức học văn hoá rút gọn 7 môn song song với học nghề nghiệp. Đào tạo hướng này học văn hoá các em học sinh sẽ được giảm tải tối đa và dành thời gian còn lại để đào tạo nghề nghiệp. Sau thời gian 4 năm (19 tuổi) học sinh sẽ được thi THPT để lấy bằng THPT quốc gia và lấy được bằng Cao đẳng chính quy.

Mô hình 9+ Cao đẳng có tính mở cao trong hệ thống giáo dục. Người học vào học trình độ Cao đẳng từ sau THCS theo hình thức cấp bậc Trung cấp rồi Cao đẳng. Sau khi tốt nghiệp ở trình độ Cao đẳng, người học chỉ mất 1,5 năm ở của ĐH hướng hàn lâm để lấy bằng Đại học chính quy, đi làm hoặc đi du học nước ngoài. Khi đó người học có thể học cao hơn lấy bằng thạc sĩ, tiến sĩ theo ý muốn.

Hiện nay, ở bậc Cao đẳng các trường đang áp dụng 60-70% thời gian học là thực hành theo tuỳ đặc điểm của từng trường. Chương trình đào tạo gồm 2 phần phần đào tạo chung (văn hoá rút gọn 7 môn và phần môn chung ở bậc cao đẳng) và phần đào tạo chuyên môn nghề nghiệp.

Trong 4 năm học, các trường chia hai giai đoạn, giai đoạn 1 học tỷ lệ học văn hóa tăng dần theo thời gian và ngược lại tỷ lệ học kiến thức chuyên môn giảm dần. Mục tiêu là để học sinh có thể có đủ kiến thức học và thi THPT quốc gia.

Giai đoạn 2 là tập trung 100% thời gian học nghề nghiệp. Việc phát triển kỹ năng học tập được quan tâm chú ý ở 3 khía cạnh: học tập, trải nghiệm thực tế thực hành và hình thành nhân cách. Mỗi giai đoạn đều có mối quan hệ mật thiết, hỗ trợ người học phát triển năng lực nghề nghiệp tốt nhất theo nghĩa tự do khai phóng trí tuệ, phát huy sáng tạo.

Nguyễn Đăng Lý (Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Quốc tế TPHCM)