- Mới 13 tuổi nhưng đã sở hữu chiều cao 1m72 đáng ngưỡng mộ, cô bé Ngọc Lan Vy thu hút người đối diện với thần thái tự tin của một Hoa hậu nhí.

Nhiều tiêu chí chưa hợp lý 

GS Nguyễn Đình Đức, Trưởng ban đào tạo ĐHQG Hà Nội cho biết, bản thân ông cảm thấy mừng khi trong Nghị định hướng dẫn thi hành những thay đổi của Luật Giáo dục Đại học sửa đổi lần này đã có những quy định về đại học nghiên cứu.

Nhấn mạnh ý nghĩa của các bảng xếp hạng quốc tế đến mức "chưa lọt vào bảng xếp hạng quốc tế thì vẫn chưa thể coi là thành công", ông Đức nêu tên các cơ sở trong năm qua đã lọt vào các bảng này như 2 Đại học quốc gia, ĐH Bách khoa Hà Nội, ĐH Tôn Đức Thắng, ĐH Duy Tân,… và khẳng định việc xây dựng đại học nghiên cứu của Việt Nam là hoàn toàn khả thi và có thể tiệm cận với chuẩn quốc tế.

Tuy nhiên, GS Đức nêu băn khoăn, một số tiêu chí để công nhận đại học nghiên cứu của Việt Nam có phần chưa hợp lý.

Chẳng hạn, để thành đại học nghiên cứu thì phải đạt tỷ lệ trung bình một giảng viên cơ hữu công bố mỗi năm từ 0,3 bài trở lên trên các tạp chí khoa học có uy tín. Đây là một tiêu chí có thể tiệm cận được nhưng rất khó với đại học Việt Nam. Theo tiêu chí này, không trường thành viên nào thuộc ĐHQG HN có thể đáp ứng được.   

GS Nguyễn Đình Đức: "Chưa có ưu tiên rõ ràng, nếu là hiệu trưởng tôi sẽ xin rút khỏi đại học nghiên cứu". Ảnh: Thuý Nga

Ngoài ra, ở tiêu chí “đại học nghiên cứu phải có quy mô tuyển sinh trình độ thạc sĩ, tiến sĩ trung bình không thấp hơn 20% tổng tuyển sinh”, ông Đức cho biết, trước đây ĐH Quốc gia Hà Nội cũng xây dựng tiêu chí để thành đại học nghiên cứu thì tỷ lệ này là 25%, ngang bằng với thế giới.

Tuy nhiên những năm gần đây, các trường của Australia, Pháp, Hàn Quốc, Nhật Bản rất khát nguồn sinh viên tài năng chất lượng cao của Việt Nam nên họ sẵn sàng cấp học bổng và yêu cầu trình độ tiếng Anh ở mức vừa phải để thu hút.

“Chính vì vậy, tỷ lệ tuyển sinh đào tạo tiến sĩ, thạc sĩ ở Việt Nam giảm xuống. Tỷ lệ này của Trường ĐH Khoa học Tự nhiên chỉ là 14,5, còn tại Trường ĐH Khoa học Xã hội & Nhân văn là 17%. Mặc dù Trường ĐH Khoa học Tự nhiên mỗi năm có mấy trăm bài báo, công bố quốc tế rất tốt nhưng lại vướng tiêu chí về tỷ lệ này”, ông Đức lấy dẫn chứng.

Đầu tư 9 triệu/sinh viên cho đại học nghiên cứu là quá thấp!

Đại diện ĐH Quốc gia Hà Nội cũng nêu băn khoăn khi những quyền lợi của đại học nghiên cứu chưa thực sự cụ thể, rõ ràng.

Theo ông, hiện nay các đại học nghiên cứu phải là những "tập đoàn quân" và có vai trò rất lớn trong việc khuyến khích giáo dục Việt Nam hội nhập quốc tế. Nếu như vậy thì phải được hưởng quyền hạn rất lớn.

"Nghị định chỉ nói tới việc ưu tiên cấp kinh phí khoa học công nghệ và được kiểm định giáo dục. Nếu chỉ như thế, cá nhân tôi là hiệu trưởng các trường đại học thì cũng sẽ xin rút khỏi đại học nghiên cứu".

Đại học nghiên cứu phải có quyền lợi gì hấp dẫn thì các trường mới tích cực tham gia để tuyên bố sứ mệnh trở thành”.

Ông Đức cũng ví dụ một ưu tiên như: Mức đầu tư cho một sinh viên của đại học nghiên cứu phải gấp 3 lần so với đại học bình thường. Hiện nay, mức đầu tư cho một sinh viên đại học công lập là 9 triệu đồng là quá thấp.

Đáp lại những băn khoăn này, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phùng Xuân Nhạ khẳng định: Đầu tư cho đại học nghiên cứu theo xu hướng quốc tế không phải để xếp hạng mà nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, phát triển nguồn nhân lực và đổi mới sáng tạo.

Bây giờ không bàn nâng hay hạ chuẩn nữa, mà là cần cố gắng phấn đấu để đạt được.

Bộ trưởng cho biết, Chính phủ vừa giao cho Bộ GD-ĐT tham mưu ban hành Nghị định về nghiên cứu khoa học trong trường đại học. Điều này sẽ tạo hành lang pháp lý khuyến khích, tạo động lực cho trường có đầu tư tốt trong nghiên cứu và có sản phẩm tốt.

“Tôi thống nhất với Bộ trưởng Bộ KH&CN là tới đây, bằng việc rà soát xem trường nào có năng lực, sản phẩm mạnh thì sẽ có những chính sách đầu tư theo hướng vun cao, tạo ra những "đầu tàu" dẫn dắt trong hệ thống GDĐH. Chúng ta đầu tư dựa vào sản phẩm và định hướng để có trọng tâm, trong điểm, tránh dàn trải.

Phải xem trường có sản phẩm gì chứ không phải xem tiềm năng. Nếu chỉ có tiềm năng mà tổ chức kém, không ra được sản phẩm thì không thể cứ ngồi chờ đầu tư được”, Bộ trưởng nói.

Mong được giao, đặt hàng đào tạo nghiên cứu sinh

Là đại diện cho một trường đại học tư trực thuộc tập đoàn sản xuất công nghiệp, GS.TS Phạm Thành Huy, hiệu trưởng Trường ĐH Phenikaa cho biết, ngôi trường này đặt mục tiêu phấn đấu lọt vào top 100 trường đại học tốt nhất châu Á trong vòng 20 năm.

Để làm được điều này, trường đã chủ động xây dựng chính sách nhằm thu hút người học, nghiên cứu sinh. Nhưng trường đang gặp khó trong việc mở ngành.

GS.TS Phạm Thành Huy, Hiệu trưởng Trường ĐH Phenikaa

Cụ thể, theo Khoản 1 Điều 33 thì việc mở được ngành đào tạo tiến sĩ và thạc sĩ đối với trường đại học mới đòi hỏi lộ trình thời gian dài: "Chúng tôi rất mong muốn được giao đào tạo nghiên cứu sinh và được giải phóng tối đa nguồn lực".

Giải đáp điều này, TS Nguyễn Thị Kim Phụng, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học cho biết, nếu như các trường đã kiểm định chương trình thì sẽ được mở ngành ở trình độ cao hơn; còn nếu đã kiểm định cơ sở giáo dục đại học thì sẽ được tự chủ mở ngành ở trình độ đại học. 

Còn cần có những chế độ đặc thù cho những trường có đầu tư đạt chuẩn chất lượng cao thì cần buổi làm việc riêng.

"Chúng ta có mô hình trường đại học xuất sắc, giao đào tạo sau đại học khi chưa đào tạo trình độ đại học. Nhưng đó là những trường do Nhà nước và các cơ sở giáo dục nước ngoài đầu tư như ĐH Viêt Đức hay Việt Pháp. "Tiền lệ" này có thể tạo ra chuẩn chất lượng để những trường khác bàn ở giai đoạn sau".

PGS Hoàng Minh Sơn, Hiệu trưởng Trường ĐH Bách khoa Hà Nội nêu thực tế số tiến sĩ là giảng viên của trường ĐH hiện nay rất thiếu. Ông bày tỏ nếu kết hợp được đề án nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục ĐH đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT giai đoạn 2019 - 2030 với việc "đặt hàng giao nhiệm vụ đào tạo tiến sĩ cho các trường đại học" thì sẽ góp phần đáng kể nâng cao chất lượng giáo dục đại học. Khi đó, các trường có cơ hội thực sự đào tạo tiến sĩ trong nước, gắn kết nghiên cứu, nâng cao thành tích nghiên cứu, tạo nguồn nhân lực cho cách mạng 4.0.

Thúy Nga - Hạ Anh

Hiệu trưởng Bách khoa lo lắng "dễ mất uy tín chương trình kỹ sư"

Việc quy định bằng cấp theo khung năng lực quốc gia là cơ hội để hội nhập quốc tế.

Một trong những nội dung đáng chú ý sau khi sửa các văn bản pháp lý về giáo dục đại học là các mô tả về đại học định hướng nghiên cứu. Các trường đại học đang có lợi thế hay xác định theo "dòng nghiên cứu" này đã nêu những bất cập mong được tháo gỡ.

Nhiều tiêu chí chưa hợp lý 

GS Nguyễn Đình Đức, Trưởng ban đào tạo ĐHQG Hà Nội cho biết, bản thân ông cảm thấy mừng khi trong Nghị định hướng dẫn thi hành những thay đổi của Luật Giáo dục Đại học sửa đổi lần này đã có những quy định về đại học nghiên cứu.

Nhấn mạnh ý nghĩa của các bảng xếp hạng quốc tế đến mức "chưa lọt vào bảng xếp hạng quốc tế thì vẫn chưa thể coi là thành công", ông Đức nêu tên các cơ sở trong năm qua đã lọt vào các bảng này như 2 Đại học quốc gia, ĐH Bách khoa Hà Nội, ĐH Tôn Đức Thắng, ĐH Duy Tân,… và khẳng định việc xây dựng đại học nghiên cứu của Việt Nam là hoàn toàn khả thi và có thể tiệm cận với chuẩn quốc tế.

Tuy nhiên, GS Đức nêu băn khoăn, một số tiêu chí để công nhận đại học nghiên cứu của Việt Nam có phần chưa hợp lý.

Chẳng hạn, để thành đại học nghiên cứu thì phải đạt tỷ lệ trung bình một giảng viên cơ hữu công bố mỗi năm từ 0,3 bài trở lên trên các tạp chí khoa học có uy tín. Đây là một tiêu chí có thể tiệm cận được nhưng rất khó với đại học Việt Nam. Theo tiêu chí này, không trường thành viên nào thuộc ĐHQG HN có thể đáp ứng được.   

GS Nguyễn Đình Đức: "Chưa có ưu tiên rõ ràng, nếu là hiệu trưởng tôi sẽ xin rút khỏi đại học nghiên cứu". Ảnh: Thuý Nga

Ngoài ra, ở tiêu chí “đại học nghiên cứu phải có quy mô tuyển sinh trình độ thạc sĩ, tiến sĩ trung bình không thấp hơn 20% tổng tuyển sinh”, ông Đức cho biết, trước đây ĐH Quốc gia Hà Nội cũng xây dựng tiêu chí để thành đại học nghiên cứu thì tỷ lệ này là 25%, ngang bằng với thế giới.

Tuy nhiên những năm gần đây, các trường của Australia, Pháp, Hàn Quốc, Nhật Bản rất khát nguồn sinh viên tài năng chất lượng cao của Việt Nam nên họ sẵn sàng cấp học bổng và yêu cầu trình độ tiếng Anh ở mức vừa phải để thu hút.

“Chính vì vậy, tỷ lệ tuyển sinh đào tạo tiến sĩ, thạc sĩ ở Việt Nam giảm xuống. Tỷ lệ này của Trường ĐH Khoa học Tự nhiên chỉ là 14,5, còn tại Trường ĐH Khoa học Xã hội & Nhân văn là 17%. Mặc dù Trường ĐH Khoa học Tự nhiên mỗi năm có mấy trăm bài báo, công bố quốc tế rất tốt nhưng lại vướng tiêu chí về tỷ lệ này”, ông Đức lấy dẫn chứng.

Đầu tư 9 triệu/sinh viên cho đại học nghiên cứu là quá thấp!

Đại diện ĐH Quốc gia Hà Nội cũng nêu băn khoăn khi những quyền lợi của đại học nghiên cứu chưa thực sự cụ thể, rõ ràng.

Theo ông, hiện nay các đại học nghiên cứu phải là những "tập đoàn quân" và có vai trò rất lớn trong việc khuyến khích giáo dục Việt Nam hội nhập quốc tế. Nếu như vậy thì phải được hưởng quyền hạn rất lớn.

"Nghị định chỉ nói tới việc ưu tiên cấp kinh phí khoa học công nghệ và được kiểm định giáo dục. Nếu chỉ như thế, cá nhân tôi là hiệu trưởng các trường đại học thì cũng sẽ xin rút khỏi đại học nghiên cứu".

Đại học nghiên cứu phải có quyền lợi gì hấp dẫn thì các trường mới tích cực tham gia để tuyên bố sứ mệnh trở thành”.

Ông Đức cũng ví dụ một ưu tiên như: Mức đầu tư cho một sinh viên của đại học nghiên cứu phải gấp 3 lần so với đại học bình thường. Hiện nay, mức đầu tư cho một sinh viên đại học công lập là 9 triệu đồng là quá thấp.

Đáp lại những băn khoăn này, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phùng Xuân Nhạ khẳng định: Đầu tư cho đại học nghiên cứu theo xu hướng quốc tế không phải để xếp hạng mà nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, phát triển nguồn nhân lực và đổi mới sáng tạo.

Bây giờ không bàn nâng hay hạ chuẩn nữa, mà là cần cố gắng phấn đấu để đạt được.

Bộ trưởng cho biết, Chính phủ vừa giao cho Bộ GD-ĐT tham mưu ban hành Nghị định về nghiên cứu khoa học trong trường đại học. Điều này sẽ tạo hành lang pháp lý khuyến khích, tạo động lực cho trường có đầu tư tốt trong nghiên cứu và có sản phẩm tốt.

“Tôi thống nhất với Bộ trưởng Bộ KH&CN là tới đây, bằng việc rà soát xem trường nào có năng lực, sản phẩm mạnh thì sẽ có những chính sách đầu tư theo hướng vun cao, tạo ra những "đầu tàu" dẫn dắt trong hệ thống GDĐH. Chúng ta đầu tư dựa vào sản phẩm và định hướng để có trọng tâm, trong điểm, tránh dàn trải.

Phải xem trường có sản phẩm gì chứ không phải xem tiềm năng. Nếu chỉ có tiềm năng mà tổ chức kém, không ra được sản phẩm thì không thể cứ ngồi chờ đầu tư được”, Bộ trưởng nói.

Mong được giao, đặt hàng đào tạo nghiên cứu sinh

Là đại diện cho một trường đại học tư trực thuộc tập đoàn sản xuất công nghiệp, GS.TS Phạm Thành Huy, hiệu trưởng Trường ĐH Phenikaa cho biết, ngôi trường này đặt mục tiêu phấn đấu lọt vào top 100 trường đại học tốt nhất châu Á trong vòng 20 năm.

Để làm được điều này, trường đã chủ động xây dựng chính sách nhằm thu hút người học, nghiên cứu sinh. Nhưng trường đang gặp khó trong việc mở ngành.

GS.TS Phạm Thành Huy, Hiệu trưởng Trường ĐH Phenikaa

Cụ thể, theo Khoản 1 Điều 33 thì việc mở được ngành đào tạo tiến sĩ và thạc sĩ đối với trường đại học mới đòi hỏi lộ trình thời gian dài: "Chúng tôi rất mong muốn được giao đào tạo nghiên cứu sinh và được giải phóng tối đa nguồn lực".

Giải đáp điều này, TS Nguyễn Thị Kim Phụng, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học cho biết, nếu như các trường đã kiểm định chương trình thì sẽ được mở ngành ở trình độ cao hơn; còn nếu đã kiểm định cơ sở giáo dục đại học thì sẽ được tự chủ mở ngành ở trình độ đại học. 

Còn cần có những chế độ đặc thù cho những trường có đầu tư đạt chuẩn chất lượng cao thì cần buổi làm việc riêng.

"Chúng ta có mô hình trường đại học xuất sắc, giao đào tạo sau đại học khi chưa đào tạo trình độ đại học. Nhưng đó là những trường do Nhà nước và các cơ sở giáo dục nước ngoài đầu tư như ĐH Viêt Đức hay Việt Pháp. "Tiền lệ" này có thể tạo ra chuẩn chất lượng để những trường khác bàn ở giai đoạn sau".

PGS Hoàng Minh Sơn, Hiệu trưởng Trường ĐH Bách khoa Hà Nội nêu thực tế số tiến sĩ là giảng viên của trường ĐH hiện nay rất thiếu. Ông bày tỏ nếu kết hợp được đề án nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục ĐH đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT giai đoạn 2019 - 2030 với việc "đặt hàng giao nhiệm vụ đào tạo tiến sĩ cho các trường đại học" thì sẽ góp phần đáng kể nâng cao chất lượng giáo dục đại học. Khi đó, các trường có cơ hội thực sự đào tạo tiến sĩ trong nước, gắn kết nghiên cứu, nâng cao thành tích nghiên cứu, tạo nguồn nhân lực cho cách mạng 4.0.

Thúy Nga - Hạ Anh

Hiệu trưởng Bách khoa lo lắng "dễ mất uy tín chương trình kỹ sư"

Việc quy định bằng cấp theo khung năng lực quốc gia là cơ hội để hội nhập quốc tế.

Dust Bowl là giai đoạn lịch sử những năm 1930 ở Mỹ và Canada, có rất nhiều cơn bão và lốc cuốn theo nhiều cát bụi hoành hành ở các đồng cỏ tại khu vực Bắc Mỹ, gây ra nhiều thiệt hại nghiêm trọng cho hệ sinh thái và nông nghiệp trong khu vực.

Ghi chép của một nhân chứng

Năm 1938, khi người tị nạn chạy trốn khỏi Dust Bowl đang đổ vào tàn phá Thung lũng Trung tâm California, Sanora Babb đã làm việc tại các trại di cư, dựng lều, lên kế hoạch cho các buổi khiêu vũ và đưa con cái họ đến các phòng khám tạm thời.

Sanora Babb - nhà báo từng làm việc tại các trại tị nạn trong thời kỳ Dust Bowl ở Mỹ. Ảnh: Broadstreetonline.org.

Là nhà báo tình nguyện cho Cơ quan An ninh Nông trại của đất nước, bà cũng phỏng vấn hàng trăm gia đình, thu thập lời kể về những khó khăn dường như rất khó tin. Babb hiểu rất rõ điều họ trải qua: Bà từng trải nhiều cảnh thiếu thốn tương tự, từ nạn đói đến tình trạng vô gia cư.

Ban ngày bà sống giữa những người di cư. Ban đêm, bà dùng ghi chép của mình để hoàn thành cuốn tiểu thuyết cho Random House mà bà đã viết trong bốn năm - câu chuyện về hai gia đình chạy trốn khỏi Dust Bowl đến California.

Tháng 5 năm đó, John Steinbeck, vừa mới thành công với Của chuột và người,đã đến thăm Tom Collins, một quản lý trại và là cấp trên của Babb. Hy vọng Steinbeck có thể viết gì đó khiến công chúng chú ý đến hoàn cảnh khốn khổ của những người tị nạn - một bài trên tạp chí chẳng hạn, như ông từng làm trong quá khứ, Collins bèn yêu cầu Babb đưa cho ông bản sao ghi chép thực địa của bà. Bà đồng ý.

Tháng 4/1939, Steinbeck xuất bản Chùm nho thịnh nộ, thoải mái trích dẫn các ghi chú này. Cuốn sách bán được hàng trăm nghìn bản chỉ trong vài tháng và sau đó giành Giải thưởng Pulitzer. Tác giả đề tặng cuốn sách cho vợ mình và cho Collins - “người đã sống qua cuộc đời đó”.

Vài tháng sau, Babb gửi bản thảo hoàn thiện của mình cho biên tập viên Bennett Cerf, người đồng sáng lập Random House. Ông gọi bà đến văn phòng, nói rằng hợp đồng của bà đã bị hủy. Ai lại cần đọc tiểu thuyết của Babb khi họ đã có Chùm nho thịnh nộ?

Câu chuyện về cuốn tiểu thuyết đã thất lạc từ lâu này gây ấn tượng với Iris Jamahl Dunkle, nhà thơ và người viết tiểu sử. Bà của Dunkle từng trải qua Dust Bowl. Dunkle lần đầu nghe về Babb khi xem phim tài liệu của Ken Burns. The Dust Bowlphác họa cuộc đời của Babb, kể chuyện cuốn sách của bà bị từ chối. Một nghiên cứu nhỏ cho thấy Babb còn là nhà thơ.

Whose Names Are Unknown (trái) không được xuất bản suốt hàng chục năm sau khi Babb cung cấp chất liệu cho tiểu thuyết Chùm nho thịnh nộ.

Sau đó, Dunkle đã đọc ngấu nghiến tiểu thuyết của Babb. Whose Names Are Unknown(tạm dịch: Những người vô danh) cuối cùng cũng được phát hành vào năm 2004, một năm trước khi Babb qua đời.

Dunkle muốn biết nhiều hơn. Kết quả, bà đã nghiên cứu và viết nên tiểu sử Riding Like the Wind: The Life of Sanora Babb(tạm dịch: Tựa làn gió: Cuộc đời của Sanora Babb).

Steinbeck đã tận dụng ghi chú của Babb để xây dựng những điểm hấp dẫn nhất của Chùm nho thịnh nộ- về sau được các học giả nghiên cứu Steinbeck lập danh mục chi tiết, đầy đủ. Nhưng Dunkle phát hiện sự nghiệp của Babb còn nhiều điều đáng chú ý hơn thế.

Tuổi thơ nghèo khó, nay đây mai đó

Babb sinh ra ở Leavenworth, Kan.; có người cha ham mê cờ bạc và ngược đãi mẹ, gia đình liên tục phải di chuyển hết nơi này sang nơi khác, thường trong cảnh nghèo đói cùng cực. Ở miền Đông Colorado, cả nhà sống hàng tháng liền trong một căn nhà hầm ẩm ướt, đầy rệp; Babb học đọc từ những tờ báo cũ dán trên tường đất. Có giai đoạn đặc biệt khó khăn, họ đã uống "trà ớt đỏ" một tuần để chống lại cơn đói.

Tiểu sử Riding Like the Wind: The Life of Sanora Babb.

"Babb hiểu thế nào là không nuôi nổi gia đình mình", Dunkle nói. "Điều đó tạo nên khác biệt trong tác phẩm của bà".

Babb trở thành thủ khoa trường trung học ở Forgan, Okla., nhưng vinh dự này bị thu hồi vào ngày lễ tốt nghiệp vì một số mục sư của thị trấn phản đối với lí do cha bà là kẻ bài bạc vô tích sự.

Tình cờ đọc ghi chép của Babb về việc này, Dunkle "suýt khóc": "Tôi có thể cảm nhận được nỗi xấu hổ của bà ấy".

Babb đã trở thành một nhà văn và nhà báo được kính trọng, viết đa dạng thể loại từ báo, kịch bản phát thanh đến thơ ca, truyện ngắn và tiểu thuyết. Dunkle nhận định cách viết của Babb "gây kinh ngạc" vì lối tiếp cận tác phẩm "như một nhà thơ".

Trong nhiều năm, Babb đã kết bạn và làm việc cùng những nhà văn nổi tiếng đương thời như Ray Bradbury, Ralph Ellison, William Saroyan, Carlos Bulosan và Richard Wright.

Khi Babb chuyển đến Los Angeles vào năm 1929 để tìm việc làm báo, nhà sản xuất phim huyền thoại của Hollywood Irving Thalberg bị bà thu hút. Ông theo đuổi, hy vọng bà sẽ là ngôi sao tiếp theo của mình.

Cuối cùng, bà kết hôn với James Wong Howe, nhà quay phim người Mỹ gốc Hoa từng đoạt giải Oscar, sau khi California lật ngược luật chống hôn nhân khác chủng tộc vào năm 1948.

Dù bà có nhiều thành tựu và mối quan hệ tốt, ít người biết đến Sanora Babb. Tiểu thuyết về Dust Bowl của bà đã bị giữ lại trong nhiều thập kỷ. Vì nhiều lý do, trong những tiểu sử của các đồng nghiệp Saroyan, Bulosan, Fante cũng không hề nhắc đến bà.

Để lấp đầy khoảng trống trong câu chuyện của Babb, Dunkle đã lần theo những lá thư và bài báo của bà, tìm kiếm trong nhiều bộ sưu tập đặc biệt, như ở Thư viện Margaret Herrick (Los Angeles). Dunkle đến Trung tâm Harry Ransom hai hoặc ba lần một năm, nghiên cứu bộ sưu tập gồm 71 hộp thư, sổ lưu niệm và bản thảo nháp.

Dunkle cũng phỏng vấn bạn bè của Babb và đến thăm những nơi mà tác giả từng sống. Dunkle nói rằng "Giống như Babb, tôi cần phải cảm mới viết được một cảnh".

Một đoạn cảm động của cuốn sách là khi Dunkle mô tả cách Steinbeck "tung đòn văn chương" vào Babb. Trong khi Babb tiếp tục công việc tại trại vào năm 1938 thì Steinbeck bắt tay vào viết tiểu thuyết của mình. Ông nổi tiếng vì cho ra đời Chùm nho thịnh nộchỉ trong trong 100 ngày.

Dunkle viết rằng Babb không muốn rời đi cho đến khi hoàn thành công việc nên đã trì hoãn việc bắt tàu đến New York và hoàn thành tiểu thuyết.

Cerf hủy hợp đồng cuốn sách của Babb vì cho rằng hai cuốn sách về Dust Bowl là quá nhiều nhưng "trớ trêu cay đắng thay, Chùm nho thịnh nộkhông phải sách về Dust Bowl", biên kịch kiêm nhà sản xuất phim tài liệu The Dust Bowl Dayton Duncan cho biết.

"Gia đình Joad đến từ Oklahoma, nhưng họ đến từ miền Đông Oklahoma, vậy nên họ không gặp bão. Ruộng bông của họ bị hạn hán và Đại suy thoái vùi dập".

Dunkle từng rất thích Chùm nho thịnh nộkhi còn học trung học, nhưng lúc đó bà của Dunkle lại "rất ghét phiên bản của Steinbeck". Đọc tác phẩm của Babb, Dunkle mới hiểu tại sao.

Bà của Dunkle cảm thấy Steinbeck đã miêu tả những người tị nạn Dust Bowl như nạn nhân. Còn trong tiểu thuyết của Babb, Dunkle bắt gặp một nhà văn hiểu biết về người di cư và trải nghiệm của họ sâu sắc hơn nhiều so với Steinbeck. Tiểu thuyết của bà mở đầu từ rất lâu trước khi cuộc sống họ bị Dust Bowl đảo lộn.

"Ta theo chân họ ở Oklahoma và ở Panhandle trước khi Dust Bowl ập đến", Dunkle nói. "Vì vậy chuyện xảy ra, bạn sẽ đồng cảm với họ. Bạn hiểu được cảm giác mất tất cả".

Đọc được sách hay, hãy gửi review cho Tri Thức - Znews

Bạn đọc được một cuốn sách hay, bạn muốn chia sẻ những cảm nhận, những lý do mà người khác nên đọc cuốn sách đó, hãy viết review và gửi về cho chúng tôi. Tri Thức - Znews mở chuyên mục “Cuốn sách tôi đọc”, là diễn đàn để chia sẻ review sách do bạn đọc gửi đến qua Email: [email protected]. Bài viết cần gửi kèm ảnh chụp cuốn sách, tên tác giả, số điện thoại.

Trân trọng.

Dust Bowl là giai đoạn lịch sử những năm 1930 ở Mỹ và Canada, có rất nhiều cơn bão và lốc cuốn theo nhiều cát bụi hoành hành ở các đồng cỏ tại khu vực Bắc Mỹ, gây ra nhiều thiệt hại nghiêm trọng cho hệ sinh thái và nông nghiệp trong khu vực.

Ghi chép của một nhân chứng

Năm 1938, khi người tị nạn chạy trốn khỏi Dust Bowl đang đổ vào tàn phá Thung lũng Trung tâm California, Sanora Babb đã làm việc tại các trại di cư, dựng lều, lên kế hoạch cho các buổi khiêu vũ và đưa con cái họ đến các phòng khám tạm thời.

Sanora Babb - nhà báo từng làm việc tại các trại tị nạn trong thời kỳ Dust Bowl ở Mỹ. Ảnh: Broadstreetonline.org.

Là nhà báo tình nguyện cho Cơ quan An ninh Nông trại của đất nước, bà cũng phỏng vấn hàng trăm gia đình, thu thập lời kể về những khó khăn dường như rất khó tin. Babb hiểu rất rõ điều họ trải qua: Bà từng trải nhiều cảnh thiếu thốn tương tự, từ nạn đói đến tình trạng vô gia cư.

Ban ngày bà sống giữa những người di cư. Ban đêm, bà dùng ghi chép của mình để hoàn thành cuốn tiểu thuyết cho Random House mà bà đã viết trong bốn năm - câu chuyện về hai gia đình chạy trốn khỏi Dust Bowl đến California.

Tháng 5 năm đó, John Steinbeck, vừa mới thành công với Của chuột và người,đã đến thăm Tom Collins, một quản lý trại và là cấp trên của Babb. Hy vọng Steinbeck có thể viết gì đó khiến công chúng chú ý đến hoàn cảnh khốn khổ của những người tị nạn - một bài trên tạp chí chẳng hạn, như ông từng làm trong quá khứ, Collins bèn yêu cầu Babb đưa cho ông bản sao ghi chép thực địa của bà. Bà đồng ý.

Tháng 4/1939, Steinbeck xuất bản Chùm nho thịnh nộ, thoải mái trích dẫn các ghi chú này. Cuốn sách bán được hàng trăm nghìn bản chỉ trong vài tháng và sau đó giành Giải thưởng Pulitzer. Tác giả đề tặng cuốn sách cho vợ mình và cho Collins - “người đã sống qua cuộc đời đó”.

Vài tháng sau, Babb gửi bản thảo hoàn thiện của mình cho biên tập viên Bennett Cerf, người đồng sáng lập Random House. Ông gọi bà đến văn phòng, nói rằng hợp đồng của bà đã bị hủy. Ai lại cần đọc tiểu thuyết của Babb khi họ đã có Chùm nho thịnh nộ?

Câu chuyện về cuốn tiểu thuyết đã thất lạc từ lâu này gây ấn tượng với Iris Jamahl Dunkle, nhà thơ và người viết tiểu sử. Bà của Dunkle từng trải qua Dust Bowl. Dunkle lần đầu nghe về Babb khi xem phim tài liệu của Ken Burns. The Dust Bowlphác họa cuộc đời của Babb, kể chuyện cuốn sách của bà bị từ chối. Một nghiên cứu nhỏ cho thấy Babb còn là nhà thơ.

Whose Names Are Unknown (trái) không được xuất bản suốt hàng chục năm sau khi Babb cung cấp chất liệu cho tiểu thuyết Chùm nho thịnh nộ.

Sau đó, Dunkle đã đọc ngấu nghiến tiểu thuyết của Babb. Whose Names Are Unknown(tạm dịch: Những người vô danh) cuối cùng cũng được phát hành vào năm 2004, một năm trước khi Babb qua đời.

Dunkle muốn biết nhiều hơn. Kết quả, bà đã nghiên cứu và viết nên tiểu sử Riding Like the Wind: The Life of Sanora Babb(tạm dịch: Tựa làn gió: Cuộc đời của Sanora Babb).

Steinbeck đã tận dụng ghi chú của Babb để xây dựng những điểm hấp dẫn nhất của Chùm nho thịnh nộ- về sau được các học giả nghiên cứu Steinbeck lập danh mục chi tiết, đầy đủ. Nhưng Dunkle phát hiện sự nghiệp của Babb còn nhiều điều đáng chú ý hơn thế.

Tuổi thơ nghèo khó, nay đây mai đó

Babb sinh ra ở Leavenworth, Kan.; có người cha ham mê cờ bạc và ngược đãi mẹ, gia đình liên tục phải di chuyển hết nơi này sang nơi khác, thường trong cảnh nghèo đói cùng cực. Ở miền Đông Colorado, cả nhà sống hàng tháng liền trong một căn nhà hầm ẩm ướt, đầy rệp; Babb học đọc từ những tờ báo cũ dán trên tường đất. Có giai đoạn đặc biệt khó khăn, họ đã uống "trà ớt đỏ" một tuần để chống lại cơn đói.

Tiểu sử Riding Like the Wind: The Life of Sanora Babb.

"Babb hiểu thế nào là không nuôi nổi gia đình mình", Dunkle nói. "Điều đó tạo nên khác biệt trong tác phẩm của bà".

Babb trở thành thủ khoa trường trung học ở Forgan, Okla., nhưng vinh dự này bị thu hồi vào ngày lễ tốt nghiệp vì một số mục sư của thị trấn phản đối với lí do cha bà là kẻ bài bạc vô tích sự.

Tình cờ đọc ghi chép của Babb về việc này, Dunkle "suýt khóc": "Tôi có thể cảm nhận được nỗi xấu hổ của bà ấy".

Babb đã trở thành một nhà văn và nhà báo được kính trọng, viết đa dạng thể loại từ báo, kịch bản phát thanh đến thơ ca, truyện ngắn và tiểu thuyết. Dunkle nhận định cách viết của Babb "gây kinh ngạc" vì lối tiếp cận tác phẩm "như một nhà thơ".

Trong nhiều năm, Babb đã kết bạn và làm việc cùng những nhà văn nổi tiếng đương thời như Ray Bradbury, Ralph Ellison, William Saroyan, Carlos Bulosan và Richard Wright.

Khi Babb chuyển đến Los Angeles vào năm 1929 để tìm việc làm báo, nhà sản xuất phim huyền thoại của Hollywood Irving Thalberg bị bà thu hút. Ông theo đuổi, hy vọng bà sẽ là ngôi sao tiếp theo của mình.

Cuối cùng, bà kết hôn với James Wong Howe, nhà quay phim người Mỹ gốc Hoa từng đoạt giải Oscar, sau khi California lật ngược luật chống hôn nhân khác chủng tộc vào năm 1948.

Dù bà có nhiều thành tựu và mối quan hệ tốt, ít người biết đến Sanora Babb. Tiểu thuyết về Dust Bowl của bà đã bị giữ lại trong nhiều thập kỷ. Vì nhiều lý do, trong những tiểu sử của các đồng nghiệp Saroyan, Bulosan, Fante cũng không hề nhắc đến bà.

Để lấp đầy khoảng trống trong câu chuyện của Babb, Dunkle đã lần theo những lá thư và bài báo của bà, tìm kiếm trong nhiều bộ sưu tập đặc biệt, như ở Thư viện Margaret Herrick (Los Angeles). Dunkle đến Trung tâm Harry Ransom hai hoặc ba lần một năm, nghiên cứu bộ sưu tập gồm 71 hộp thư, sổ lưu niệm và bản thảo nháp.

Dunkle cũng phỏng vấn bạn bè của Babb và đến thăm những nơi mà tác giả từng sống. Dunkle nói rằng "Giống như Babb, tôi cần phải cảm mới viết được một cảnh".

Một đoạn cảm động của cuốn sách là khi Dunkle mô tả cách Steinbeck "tung đòn văn chương" vào Babb. Trong khi Babb tiếp tục công việc tại trại vào năm 1938 thì Steinbeck bắt tay vào viết tiểu thuyết của mình. Ông nổi tiếng vì cho ra đời Chùm nho thịnh nộchỉ trong trong 100 ngày.

Dunkle viết rằng Babb không muốn rời đi cho đến khi hoàn thành công việc nên đã trì hoãn việc bắt tàu đến New York và hoàn thành tiểu thuyết.

Cerf hủy hợp đồng cuốn sách của Babb vì cho rằng hai cuốn sách về Dust Bowl là quá nhiều nhưng "trớ trêu cay đắng thay, Chùm nho thịnh nộkhông phải sách về Dust Bowl", biên kịch kiêm nhà sản xuất phim tài liệu The Dust Bowl Dayton Duncan cho biết.

"Gia đình Joad đến từ Oklahoma, nhưng họ đến từ miền Đông Oklahoma, vậy nên họ không gặp bão. Ruộng bông của họ bị hạn hán và Đại suy thoái vùi dập".

Dunkle từng rất thích Chùm nho thịnh nộkhi còn học trung học, nhưng lúc đó bà của Dunkle lại "rất ghét phiên bản của Steinbeck". Đọc tác phẩm của Babb, Dunkle mới hiểu tại sao.

Bà của Dunkle cảm thấy Steinbeck đã miêu tả những người tị nạn Dust Bowl như nạn nhân. Còn trong tiểu thuyết của Babb, Dunkle bắt gặp một nhà văn hiểu biết về người di cư và trải nghiệm của họ sâu sắc hơn nhiều so với Steinbeck. Tiểu thuyết của bà mở đầu từ rất lâu trước khi cuộc sống họ bị Dust Bowl đảo lộn.

"Ta theo chân họ ở Oklahoma và ở Panhandle trước khi Dust Bowl ập đến", Dunkle nói. "Vì vậy chuyện xảy ra, bạn sẽ đồng cảm với họ. Bạn hiểu được cảm giác mất tất cả".

Đọc được sách hay, hãy gửi review cho Tri Thức - Znews

Bạn đọc được một cuốn sách hay, bạn muốn chia sẻ những cảm nhận, những lý do mà người khác nên đọc cuốn sách đó, hãy viết review và gửi về cho chúng tôi. Tri Thức - Znews mở chuyên mục “Cuốn sách tôi đọc”, là diễn đàn để chia sẻ review sách do bạn đọc gửi đến qua Email: [email protected]. Bài viết cần gửi kèm ảnh chụp cuốn sách, tên tác giả, số điện thoại.

Trân trọng.