LTS:Không biết từ bao giờ, nhịp đời trong hẻm nhỏ Sài thành nhẹ nhàng đi vào thơ ca nhạc họa. 

Hẻm Sài thành từ những năm 1960 hệt như lời bài hát Xóm đêm: “Đêm khuya ngõ sâu như không màu” và “Hắt hiu vàng ánh điện câu” của nhạc sĩ Phạm Đình Chương.

Đó có thể gọi là khoảng thời gian “đời nghèo mà vui” của người lao động nghèo, dân tứ xứ tìm về nương náu trong những con hẻm nhỏ.

Biến thiên lịch sử khoác lên các con hẻm “hắt hiu” một vòng đời mới: hiện đại, văn minh và nghĩa tình.

Tuyến bài Hẻm nhỏ Sài thành lưu dấu cổ kim của VietNamNetgóp nhặt chuyện xưa chuyện nay, nhắc nhớ “đặc sản” hẻm của Sài Gòn - TP.HCM.

Kỳ 1:Chuyện ở khu đất dữ Sài Gòn xưa: Người đẹp vào quán bar, nhóm trai chờ đầu hẻm

Kỳ 2: Chuyện khó tin về những gã giang hồ ở khu đất dữ Sài Gòn xưa

Kỳ 3: Chuyện giang hồ xưa nhảy xe lửa làm điều khiếp vía ở con hẻm ôm trọn đường tàu

Vắng tiếng tàu hỏa, thao thức cả đêm

Trong ký ức của ông Nguyễn Văn Đức (61 tuổi, phường 11, quận 3, TP.HCM), hẻm đường tàu Cống Bà Xếp từng rất phức tạp. Dù vậy, nơi đây đong đầy kỷ niệm êm đềm thời thơ ấu của những đứa trẻ nghèo khó.

Ông Đức kể, ông được sinh ra ở hẻm 239/63 Trần Văn Đang, một hẻm nhánh của hẻm 239 Trần Văn Đang, phường 11, quận 3. Từ thời Pháp thuộc, cha của ông di tản từ Bến Tre lên Sài Gòn. 

Không có tiền mua nhà, cha ông Đức dựng tạm nhà sàn dựa mé kênh Nhiêu Lộc, kề bên xưởng sửa chữa tàu lửa, nay là xí nghiệp Đầu máy Sài Gòn và xí nghiệp Toa xe Sài Gòn. 

Người sau nối theo người trước, tụ họp về đây trú ngụ, tạo thành khu dân cư dọc theo đường ray xe lửa. Từ con đường lót ván, hẻm 239/63 Trần Văn Đang được đắp đất cho thuận tiện đi lại.

Hiện nay, nhà dân hẻm 236/63 và khu sửa chữa xe lửa vẫn được ngăn cách bởi bức tường hơn 100 năm tuổi.

Chỉ tay vào bức tường rêu xanh, ông Đức kể: “Hồi nhỏ, tôi thường trèo lên tường để nhìn qua bên xưởng sửa xe lửa và bắt dế. Vách tường ngày đó cao lắm, sau này người ta nâng hẻm chống ngập nên chỉ còn khoảng hơn 1m”.

Ông Đức nhớ, trước năm 1975, trời mưa, con hẻm trước nhà nước ngập sâu đến ngang lưng quần. Đám trẻ con thấy mưa thì ùa ra tắm và bắt cá.

Đến tuổi lập gia đình, ông Đức cưới cô hàng xóm sống ở đầu hẻm. Sau này, khi làm ăn thất bại, ông ở rể và sống gần đường tàu hơn trước.

“Lúc đầu, tôi chưa quen, xe lửa chạy ngang rầm rầm là giật mình, thao thức. Bây giờ, xe lửa mà không chạy lại thấy khó ngủ”, ông Đức chia sẻ.

Hẻm có nhiều lao động nghèo. Mọi người dù hòa đồng nhưng không tránh khỏi xích mích. Thế nhưng, cãi nhau hôm trước, qua ngày họ lại ngồi trò chuyện.

Ông Đức tiết lộ, ngày trước, quanh đường tàu, xóm nào cũng có giang hồ nhưng hẻm nhà ông đặc biệt “dữ dằn” và đầy rẫy tệ nạn xã hội. Những người sống lâu năm thì thấy vui, còn người mới đến, chỉ trụ được vài tháng là bán nhà đi nơi khác.

Đại tang ở hẻm đường tàu

Ngoài việc chấp nhận tiếng ồn, cư dân sống lâu năm ở hẻm đường tàu còn phải “làm quen” với những câu chuyện rùng rợn.

Ông Lê Hoàng Dũng (51 tuổi, bảo vệ dân phố của khu phố 4, phường 11) cho biết, thuở nhỏ, ông thường nghe người lớn kể nhiều câu chuyện tâm linh, nghe đến đâu “sởn gai ốc” đến đó.

“Ai cũng đồn đại, khu vực Cống Bà Xếp có ma. Thực ra, chẳng ai kiểm chứng được chuyện đó nhưng lý do để người ta thêu dệt thì lại rất dễ hiểu. Bởi, ở đây có quá nhiều tai nạn thương tâm”, ông chia sẻ.

Ông Đức cũng thông tin, khoảng những năm 1980, đường sắt chưa có hàng rào, hành lang an toàn. Thế nên, người dân thường liều lĩnh nhảy tàu để đi buôn củi hoặc bán hàng rong, nhặt phế liệu, than…

Không chỉ ông Đức, hầu hết người dân hẻm đường tàu vẫn nhớ như in vụ tai nạn khiến 5 đứa trẻ thương vong. Đó là những đứa trẻ nghèo, thường ra đường ray xe lửa, chờ nhặt than hoặc ve chai từ tàu tuôn xuống.

“Mấy đứa nhỏ nhặt than, ve chai… đem bán lại cho người ta. Chẳng được mấy đồng đâu nhưng thời buổi khó khăn được đồng nào hay đồng đó. Tụi nhỏ đâu hiểu được nguy hiểm, cứ rủ nhau ra đó ngồi chờ”, ông Đức kể.

Trong một lần như thế, 5 đứa trẻ sống ở hẻm đường tàu, ra ngồi chờ tàu đi qua. Sau một hồi chơi đùa mệt mỏi, các em nằm luôn ra đường ray và ngủ quên. Tàu đến, 2 em bị cán tử vong, thi thể không nguyên vẹn. Ba em còn lại mang thương tật suốt đời.

Biết tin vụ tai nạn, bố mẹ những đứa trẻ xấu số đổ dồn ra đường tàu tìm con. Cả xóm thương xót, cố thay bố mẹ bọn trẻ nhặt nhạnh từng mảnh thi thể, dựng rạp làm đám tang. 

“Tiếng khóc thảm thiết của người dân, hàng xóm vang vọng, xé tan không gian quạnh vắng của đường tàu. Từ chuyện này, nhiều người đồn đại, mỗi khi ngang qua khu vực Cống Bà Xếp vào ban đêm, họ lại nghe tiếng trẻ con khóc ở giữa đường tàu.

Sau vụ việc đó, khu vực xảy ra rất nhiều tai nạn thương tâm khác. Người đời lại thêm thêu dệt những chuyện rùng mình. Cư dân trong và ngoài hẻm tự huyễn hoặc, đâm ra lo sợ không đâu”, ông Đức kể.

Khoảng năm 2002, tuyến đường sắt Bắc - Nam được làm hàng rào bảo vệ, hành lang an toàn. Từ đó, khu vực giảm các vụ tai nạn, người dân ý thức hơn khi lưu thông qua đây. Các hộ dân sống dọc theo đường tàu bắt đầu trồng hoa, cải tạo mặt tiền nhà khang trang. 

Hiện tại, Cống Bà Xếp nhộn nhịp người mua kẻ bán, xe cộ lưu thông, không còn cảnh bát nháo, trộm cướp lộng hành.

Ông Đức khẳng định, không chỉ ông mà rất nhiều cư dân hẻm đường tàu mong muốn được gắn bó với vùng đất này cho đến cuối đời.

Kỳ cuối: Hẻm chợ chiều ‘lên đời’ thành phố Tây, cư dân rủng rỉnh tiền

Xe bánh dừa 40 năm nức tiếng Sài Gòn, làm đến đâu khách mua hết đến đó

Năm nay, chương trình giao lưu guitar quốc tế Hà Nội lần thứ 4 với sự tham gia của nhiều nghệ sĩ nổi tiếng thế giới và Việt Nam như: Kozo Tate (Nhật), Johannes Moller (Thuỵ Điển), Nutavut Ratanakarn (Thái Lan), Lee Song Ou (Korea), Henrique Munoz (Spanid), Elena Ortega Pinilla (Spanid), Honam Ji (Korea), Vũ Hiển, Trần Xuân Hoà,... sẽ diễn ra ngày 18,19,20/11/2022 tại Rạp Kim Đồng. Chương trình do báo Kinh tế và Đô thị phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức. 

Ban tổ chức cho biết, sau 2 năm dịch Covid-19, việc liên hệ để có được sự kết nối thường xuyên với các nghệ sĩ các nước cũng có lúc gặp khó khăn. Đây là một chương trình không mang tính thương mại nên rất cần sự góp sức của các đơn vị tài trợ. Tuy nhiên, với sự nỗ lực lớn của BTC đến nay các nghệ sĩ nổi tiếng đều thu xếp để có mặt tại Hà Nội tham dự Festival Guitar lần 4 này. 

Nghệ sĩ guitar Vũ Đức Hiển chia sẻ: “Những năm tháng theo đuổi nghệ thuật guitar đã mang lại cho tôi rất nhiều trải nghiệm thú vị và tôi mong muốn sẽ tổ chức được nhiều chương trình biểu diễn nghệ thuật guitar chất lượng, để guitar đến gần hơn với khán giả, có thể thôi thúc cả những em nhỏ hay người lớn theo học. Nhiều nghệ sĩ quốc tế cũng đã đến Việt Nam biểu diễn và có rất nhiều khán giả đến xem các chương trình biểu diễn guitar. Cách đây hai năm có nghệ sĩ đã nói là guitar Việt Nam đã có trên bản đồ âm nhạc guitar thế giới. Đây là một tin rất vui và cũng là động lực để tôi cố gắng thực hiện Festival Guitar Quốc tế Hà Nội lần này”.

Theo ông Khánh, thời tiết ở Nghệ An rất khắc nghiệt, nắng mưa thất thường, nếu áp dụng cách nuôi truyền thống, tằm dễ gặp bệnh tật, ảnh hưởng đến năng suất. 

“Mỗi lứa tằm nuôi truyền thống kéo dài 20 - 22 ngày, trong khi nuôi trong phòng điều hoà là 19 ngày. Việc sử dụng điều hoà sẽ tạo môi trường đảm bảo cho con giống phát triển, sinh trưởng tốt, ngừa bệnh, tạo năng suất cho tằm nhả kén chất lượng” - ông Khánh kể.

Do nguồn thức ăn từ cây dâu bản địa dần già cỗi, suy thoái nên HTX thay thế bằng loại dâu lấy từ Viện Tơ tằm Trung ương. Sau khi trồng thử nghiệm, cây dâu phát triển tốt, lá to nên năng suất cao hơn so với giống dâu bản địa.

Mỗi lần trồng, cây dâu có thể sống được từ 15 đến 20 năm. Mỗi năm chỉ cần cắt tỉa cây đúng chu kỳ, những chồi mới sẽ mọc lên, lá tươi tốt hơn. 

Việc trồng, chăm sóc dâu hoàn toàn theo quy trình sản xuất sạch, bởi tằm là loài sống rất nhạy cảm và "khó chiều". Lá dâu phải được hái khi khô sương và không để ướt. Sau khi hái, lá được thái nhỏ và cho tằm ăn. 

Ngoài cây dâu, HTX còn chọn giống tằm trắng, được nhập khẩu từ Trung Quốc về nuôi với quy mô lớn. Giống tằm này được đánh giá có khả năng chống chịu được khí hậu khắc nghiệt ở Nghệ An, cho chất lượng tơ tốt.

Chu kỳ sinh trưởng của tằm trải qua 5 tuổi đời, mỗi tuổi kéo dài 3 - 4 ngày. Qua một lần lột xác, tằm sẽ thêm một tuổi. Trứng tằm sau khi ấp nở ra, được đưa vào một khu vực nuôi riêng, với những tiêu chuẩn về môi trường khắt khe. Thức ăn cho tằm ở giai đoạn này phải được thái sợi và luôn đảm bảo độ tươi.

Từ độ tuổi thứ 2 trở đi, tằm ăn rất nhiều lá dâu. Trong giai đoạn này, phải liên tục bổ sung thức ăn cho tằm. Sau 5 lần lột xác, tằm đã ở độ tuổi thứ 5, lượng dinh dưỡng đã đủ, tằm sẽ không tiếp thức ăn.

Con tằm sẽ được đưa vào các "né" gỗ để tự làm tổ. Mỗi con sẽ chui vào một ô, nhả tơ, tạo thành chiếc kén.

Nhiệt độ thích hợp cho sinh trưởng của tằm nhỏ là 23 - 26 độ C, tằm lớn từ 25 - 30 độ C. Nếu nhiệt độ không đạt chuẩn sẽ ảnh hưởng đến sinh trưởng của tằm, dễ phát sinh bệnh, năng suất kén giảm. 

Giữ gìn nghề truyền thống giúp người dân đổi đời

Ngoài sản phẩm chính là kén, việc nuôi tằm còn cho nhiều sản phẩm phụ có giá trị cao như nhộng tằm, phân tằm. Nhộng sẽ được cung ứng làm thực phẩm cho các chợ đầu mối, nhà hàng trên địa bàn. Đây là món ăn có giá trị dinh dưỡng cao.

Trung bình mỗi tháng, HTX xuất bán trên 1 tấn kén cho các nhà máy sản xuất tơ, vải ở Lâm Đồng, Nam Định, Yên Bái với giá 180.000 đồng/kg. Nhộng tằm bán ra thị trường làm thực phẩm có giá từ 100.000 - 120.000 đồng/kg, mỗi năm hợp tác xã thu lãi trên 500 triệu đồng. 

HTX đang tạo việc làm thường xuyên cho 8 lao động, với mức lương từ 4,5 - 8 triệu đồng/người/tháng, đảm bảo cuộc sống cho người dân ở vùng quê.

Bên cạnh đó, HTX cũng đang thí điểm ươm tơ để hình thành chuỗi sản xuất khép kín từ nuôi tằm, ươm tơ, dệt vải nhằm tăng giá trị kinh tế. Hướng đi sắp tới là nuôi thêm giống tằm ré (tằm vàng). 

Kim Chi

Bí mật kinh doanh của nhà buôn tơ lụa nức tiếng phố Hàng Đào

'Buôn bán phát đạt, bố mẹ tôi mua được 4 căn nhà phố cổ. Họ đi đâu cũng có xe đưa rước. Mỗi lần đi học, tôi đều diện áo trắng, quần tây ngồi trên chiếc xe ô tô sang trọng để gia nhân đưa đi, đón về'.