Nếu nhìn về lịch sử, SAT, ACT và các kỳ thi chuẩn hóa có lịch sử một thập kỷ ở Mỹ, được sử dụng khá rộng rãi trong các trường đại học để xét tuyển sinh dựa trên số lượng nhiều học sinh thi.

SAT khá nổi tiếng vì theo truyền miệng, muốn vào các đại học “top”, điểm thi SAT càng cao, cơ hội càng nhiều, và thậm chí, nếu có ai đọc bảng tin xếp hạng đại học của US News [2] sẽ thấy cả thông tin về điểm trung bình SAT ở từng trường mà người đọc muốn khảo cứu (mục Test Scores).

Nói như vậy, để thấy ảnh hưởng của SAT trên toàn hệ thống giáo dục Mỹ và thế giới là như thế nào.

SAT, ACT và các kỳ thi chuẩn hóa khác hiện đang được đánh giá như thế nào ở Mỹ?

GS. Linda Darling-Hammond (Stanford) [3], trong bài viết gần đây của bà về thách thức về việc dạy và học ở thế kỷ 21 có chia sẻ “…do bởi các kỳ kiểm tra trước đây đã được thiết kế không phải để đo lường các kỹ năng (kỹ năng lao động cho thế kỷ 21 – ND), chúng ta cần nỗ lực để xây dựng hệ thống đánh giá mới mà có thể đánh giá tiến bộ của học sinh hướng đến những đánh giá mà đại học và nghề nghiệp, công việc yêu cầu sau này đòi hỏi”.

Theo như bà và nhiều đồng nghiệp nghiên cứu nhiều năm, tiếc là, SAT, ACT hay bất kỳ kỳ thi chuẩn hóa nào khác không hỗ trợ việc đánh giá năng lực học tập tích cực, sáng tạo và giải quyết vấn đề như đòi hỏi của thời đại này [4].

Mỹ, theo như rất nhiều nghiên cứu chuyên ngành giáo dục, đã tụt hạng khá nhiều trong hơn 30 năm qua. Mỹ đã từng là nước hàng đầu trong giáo dục vào những năm 70s, nhưng đến nay, kết quả kiểm tra các môn toán – đọc – khoa học của học sinh Mỹ đứng gần như thấp hơn tất cả các nước phát triển, sau cả Việt nam, mà nguyên do, theo GS. Darling-Hammond chỉ ra, “Mỹ đã quá tập trung vào các kỳ kiểm tra, kiểm tra chuẩn hóa và những câu hỏi thi lựa chọn đúng sai (multiple choice)” [5], trong khi thiếu đi những giáo viên được lựa chọn và đào tạo có chất lượng, nhằm hướng dẫn cho học sinh những kỹ năng học tập của thế kỷ 21".

Cùng chia sẻ ý kiến trên của GS. Darling-Hammond, GS. TS. Mark Tucker [6], Giám đốc Trung Tâm Quốc Gia Nghiên cứu Giáo dục Và Kinh tế (NCEE), người có nghiên cứu hơn 20 năm về những nước phát triển giáo dục tiên tiến trên thế giới, từ Phần Lan, Singapore, Đài Loan, Thượng Hải…cũng có cùng nhận định về lý do tại sao Mỹ đã tụt hạng trong giáo dục phổ thông.

Trong báo cáo Fixing Our National Accountability System (tạm dịch, Chấn chỉnh Hệ thống Minh bạch trong nền giáo dục quốc gia), ông và GS. Darling-Hammond đều chỉ ra sự thất bại của hệ thống thi chuẩn hóa của Mỹ, khi tác dụng đo lường tính sáng tạo, khả năng giải quyết vấn đề, những kỹ năng học tập cho học sinh trong thế kỷ 21 đã không thể phát huy với cách thi chuẩn hóa bằng những câu hỏi lựa chọn.

Bên cạnh đấy, kỳ thi chuẩn hóa lại là ví dụ điển hình của sự phân biệt giàu nghèo trong xã hội Mỹ, do bởi hầu hết những gia đình trung lưu trở lên mới có khả năng cho con học và luyện thi tốt kỳ thi SAT, ACT, trong khi các gia đình nghèo và trung bình, đa phần các em không thể có điểm thi tốt vì không có cơ hội luyện thi hay học thêm [7].

Ở Mỹ hiện nay, phần nhiều các nghiên cứu đang chỉ ra là thi quá nhiều và thi theo chuẩn đang làm hỏng hệ thống giáo dục Mỹ, vì Mỹ đã sử dụng kết quả kiểm tra và kỳ thi để đánh giá năng lực giáo viên (“test-based accountability and teacher evaluation”) [6]. Theo đó, học đã trở thành “luyện thi”, thay vì học vì kiến thức.

Các nhà nghiên cứu của Harvard đã nghiên cứu và đưa ra đề xuất về việc thay đổi các kỳ kiểm tra tại hệ thống trường K-12 (mầm non đến cấp 3), và chỉ coi các kết quả kiểm tra chuẩn hóa như một lựa chọn tham khảo(optional) [8].

Theo xác nhận từ Harvard, không có mối liên kết trực tiếp giữa điểm thi của kỳ thi chuẩn hóa với năng lực học tập của học sinh sau khi vào đại học.

Hơn thế nữa, Harvad cũng ghi nhận việc cần thay đổi tư duy về đánh giá năng lực của học sinh, không chỉ dựa trên điểm học trung bình cấp 3 hay điểm thi chuẩn hóa, vì điều này đi ngược với giá trị cơ bản của học tập là “phát triển năng lực tiềm ẩn và trở thành người có khả năng tự học suốt đời”, bên cạnh một lý do rất Mỹ là điểm thi không minh chứng được cho năng lực lãnh đạo, khả năng quan tâm và yêu thương người khác, vì cộng đồng và vì sự tiến bộ của xã hội.

Chính vì lẽ đó, nghiên cứu của Harvard đã mạnh dạn đề xuất sự thay đổi việc xét tuyển vào đại học, coi trọng sự tử tế, quan tâm, tình thương và những hoạt động giúp đỡ gia đình và cộng đồng, năng lực tự chịu trách nhiệm, khao khát học tập, mới là yếu tố quan trọng nhất, khi xét đến năng lực của một cá nhân vào đại học.

Năm 2016, theo Reuters điều tra, kiểu thi mới SAT cũng đã tạo thêm nhiều sự khó khăn và bất lợi cho học sinh, vì lý do College Board đã sử dụng những ngôn ngữ toán không phù hợp [8], và đây là một trong nhiều lý do mà rất nhiều hội cha mẹ, hội giáo viên phản đối, không cho con tham gia thi SAT, theo nghiên cứu của Teachers College – Columbia University [9].

Xét về bản chất, các nhà nghiên cứu, nhà giáo hay cha mẹ đều đồng ý với nhau ở 1 điểm, kỳ thi chuẩn hóa mà College Board hay ACT cung cấp, không phản ánh là “kỳ thi cho chất lượng dạy và học”.

GS. Darling-Hammond có nhấn mạnh đến mục đích của giáo dục phải “vì một cộng đồng tốt” (public good), thì mới có giáo dục tốt, chứ SAT, ACT, GRE, GMAT…bản chất là vì “private good”(tạm dịch, lợi ích tư hữu), khi những kỳ thi này được quản lý và phát triển bởi các tập đoàn hay tổ chức tư nhân, được ủng hộ bởi một số quan chức, đã buộc mỗi năm gần 2 triệu học sinh phải thi chuẩn hóa để vào đại học [10].

Kiểm tra để đảm bảo chất lượng dạy và học là điều đúng đắn, nhưng việc thực hiện kiểm tra đánh giá ra sao, bằng cách nào lại cần phải tư duy mới cho phù hợp với yêu cầu thực tế của dạy và học. Trên thực tế, hơn 925 + trường đại học tại Mỹ có kiểm định đã không còn sử dụng SAT, ACT hay bất kỳ điểm thi chuẩn hóa nào để xét tuyển đại học nữa [11], trong đó có những đại học rất uy tín như University of Chicago (chỉ là một hệ số tham khảo) [12].

Rất nhiều ý kiến từ Harvard, Stanford và các Hội Phụ Huynh, Giáo viên Mỹ đã ghi nhận những hệ quả xấu từ kỳ thi chuẩn hóa, và yêu cầu chỉ dùng kỳ thi này để tham khảo khi xét tuyển đại học.

Thêm vào đó, họ mong được đánh giá học sinh một cách toàn diện, nhấn mạnh đến những nhóm kỹ năng mà cách mạng công nghệ 4.0 đòi hỏi, đặc biệt là tính nhân bản như một con người có trách nhiệm trong một cộng đồng, như GS. Darling-Hammond chia sẻ trong bài viết và trong báo cáo của NCEE.

Với tất cả những nghiên cứu và cảnh báo trên từ thực tế kỳ thi chuẩn hóa tại Mỹ, tôi không khỏi băn khoăn về áp dụng tuyển sinh ở Việt Nam trong tương lai gần. Đặc biệt khi thông báo về đề án đổi mới giáo dục phổ thông vừa được công bố, nhằm xác định dạy và học ở cấp phổ thông ở Việt nam sẽ phát triển theo hướng toàn diện và nhân văn như đề xuất của Harvard.

Nguyễn Lan Hương(NewAsia Global Learning)

NSƯT Lê Vân vào vai nhân vật Duyên - một người vợ đi thăm chồng ở biên giới Tây Nam nhưng hay tin anh đã hy sinh. Không muốn tin động trời này làm gia đình lo lắng, cô quyết định giấu kín và nhờ Khang - một thầy giáo trong làng - giả chồng mình viết thư về hỏi thăm gia đình. Duyên vừa phải âm thầm một mình chịu đựng nỗi đau mất chồng, vừa phải nghe những lời dị nghị của xóm làng về mối quan hệ với Khang.

Trích đoạn phim “Bao giờ cho đến tháng 10”:

Vai diễn Duyên đã mang lại cho Lê Vân nhiều giải thưởng điện ảnh cả trong nước lẫn quốc tế. Nhưng quan trọng hơn hết, hình ảnh người góa phụ thời chiến giàu đức hy sinh đó đã in hằn trong trái tim người hâm mộ Việt Nam hàng chục năm sau khi bộ phim được công chiếu.

Sự nghiệp ngắn ngủi nhưng đầy thành công

NSƯT Lê Vân sinh năm 1958 tại Hà Nội, trong gia đình có truyền thống nghệ thuật với bố là NSND Trần Tiến, mẹ là NSƯT Lê Mai, cậu ruột là NSƯT Lê Chức cùng hai cô em gái là diễn viên Lê Khanh và Lê Vi. 

Từ nhỏ, ba chị em Lê Vân, Lê Khanh và Lê Vi đã bộc lộ năng khiếu nghệ thuật, nhưng chị cả Lê Vân là người có sự nghiệp rực rỡ hơn cả. Mới đầu, Lê Vân xuất phát từ một nghệ sĩ múa nhưng lại vô tình bén duyên với điện ảnh.  

Cô đã có một sự nghiệp diễn xuất đáng ngưỡng mộ với nhiều vai diễn đa dạng: từ Chị Dậu mộc mạc, tảo tần trong bộ phim năm 1981 cùng tên, đến nàng Tuyên phi Đặng Thị Huệ đầy mưu mô trong “Đêm hội Long Trì” (1989). 

Tuy nhiên, hình ảnh người vợ trẻ mất chồng trong“Bao giờ cho đến tháng 10”mới thực sự là vai diễn để đời của cô. Bằng tài năng diễn xuất xuất thần, Lê Vân đã tạo nên nàng Duyên - hiện thân của những phẩm chất điển hình của phụ nữ Việt Nam: nhân hậu, thủy chung, giàu đức hy sinh. Chính vai diễn này đã mang đến cho cô giải thưởng "Nữ diễn viên xuất sắc"tại LHP Việt Nam năm 1985.

Sự “mất tích” đột ngột khỏi nghề diễn và cuốn tự truyện gây tranh cãi

Năm 1995, khi đang ở đỉnh cao của sự nghiệp, Lê Vân bất ngờ rút khỏi nghiệp diễn, lui về ở ẩn. Sau khi tự tay “chặt đứt” sự nghiệp của mình, cô có khoảng thời gian dài im lặng hầu như không có tiếp xúc với báo chí.

Bất ngờ, 10 năm sau, Lê Vân cho ra mắt cuốn tự truyện“Lê Vân: Yêu và sống”. Trong sách, cô chia sẻ vô cùng chân thực về cuộc sống thời thơ ấu khốn khổ của mình và gia đình, những xung đột giữa bố mẹ, và sau đó là đời sống tình cảm sóng gió với 3 cuộc hôn nhân. 

Những dòng chia sẻ thẳng thắn của Lê Vân không chỉ gây tranh cãi trong giới báo chí, mà còn gây “sốc” với người thân, những người được cô nhắc đến trong tự truyện của mình. Khi được hỏi về mục đích viết sách, cô nói mình không có ý định "vạch áo cho người xem lưng", mà coi đây như một cơ hội để chia sẻ, giãi bày và tự thú. Bất chấp việc cuốn tự truyện gây ồn ào, Lê Vân khẳng định rằng nhờ nó mà cô thấy thanh thản hơn, thấu hiểu hơn với gia đình.

“Mỹ nữ Hà Thành” hồng nhan nhưng đa đoan

Chi tiết được người đọc chú ý nhất trong cuốn tự truyện của Lê Vân là đời sống hôn nhân lận đận với 3 mối tình.  Cuộc hôn nhân đầu tiên của Lê Vân chỉ kéo dài 14 ngày. Thời đó, Nhà nước không cấp nhà cho người độc thân nên trong một lúc “chán đời”, cô quyết định đăng ký kết hôn với một người đàn ông theo đuổi mình đã lâu để anh được đi xin nhà. Nhưng Lê Vân sớm nhận ra mình không có tình cảm gì với người chồng sắp cưới, và rồi chính cô là người chủ động đưa ra quyết định ly hôn.

Lần thứ hai, cô kết hôn với một người Việt Kiều lai Pháp đã qua một lần đò và 3 con riêng. Tuy nhiên, vì tình cảm phai nhạt và không có con chung, Lê Vân chấm dứt mối tình thứ 2 của mình sau 10 năm chung sống.

Mãi đến người chồng thứ ba - một người Hà Lan tên là Abraham - Lê Vân mới có được hạnh phúc trọn vẹn. Họ có với nhau 2 đứa con và hưởng thụ cuộc sống bình yên tại nước ngoài.

Cuộc sống tuổi xế chiều bình lặng đầy hạnh phúc

Từ sau khi chịu nhiều ồn ào về cuốn tự truyện năm 2006, Lê Vân càng ít xuất hiện trước công chúng. 

Mới đây, diễn viên Lê Vi đã đăng những dòng chia sẻ về sự “lột xác” của chị mình từ khi rời bỏ ánh hào quang: “Bỗng nhiên chị trẻ lại một cách phi thường, chị vui vẻ, tình cảm và hồn nhiên, phóng khoáng như bù lại tuổi thơ ngắn ngủi của mình. Chị dám mở toang cánh cửa tâm hồn mà trước đây chị giữ khư khư (không biết để làm gì) khiến cho chúng mình không khỏi bàng hoàng, ngỡ ngàng như trong mơ”.

Năm 2019, trong một bài phỏng vấn, NSƯT Lê Vân nói rằng cảm thấy mãn nguyện khi được làm “người bình thường”, không ai nhận ra mình. Hiện cô đang sống một cuộc sống khép kín, bình yên bên gia đình và thường làm từ thiện với bạn bè.

Nói về ý nghĩa của hạnh phúc, Lê Vân cho rằng: “Trước đây, tôi không tin vào hai chữ hạnh phúc bởi bị “bó” vào phạm vi vô cùng nhỏ hẹp của lứa đôi. Nay, tôi đã ngộ ra ý nghĩa của hạnh phúc lớn hơn thế rất nhiều khi mình biết yêu thương và biết chia sẻ”.

Phạm Ngọc

Chào mừng ngày kỷ niệm 10 năm thành lập, Telemor báo cáo doanh thu dịch vụ trong nửa đầu năm 2022 tăng trưởng 15,9% - cao gấp đôi mức 7,5% theo kế hoạch. Đây là kết quả của việc thúc đẩy phát triển thuê bao 4G, chuyển đổi thuê bao 2G, 3G sang 4G và áp dụng chuyển đổi số. Tại Timor, Telemor đang cung cấp công nghệ 4G+ và tiến tới đưa 5G vào thương mại trong năm 2025.

Không chỉ vậy, Telemor đã phát triển thành nhà cung cấp dịch vụ số đem đến những trải nghiệm chưa từng có cho người dân với các sản phẩm như webfilm phim tiếng sở tại Cinema.tl, truyền hình di động Timor TV, Ví điện tử MOSAN, siêu ứng dụng Kakoak…

Nhân dịp kỷ niệm 10 năm Telemor, ông José Ramos-Horta – Tổng thống Đông Timor đã tới tham gia sự kiện và chúc mừng những thành tựu của công ty này, đồng thời đánh giá cao những đóng góp của Telemor cho đất nước và người dân nơi đây.

Tăng trưởng 2 con số trong bối cảnh thị trường viễn thông đã bão hòa ở một đất nước rất nhỏ như Đông Timor (thị trường quốc quốc tế nhỏ nhất của Viettel Global) là ví dụ điển hình trong việc tìm ra hướng phát triển mới của các công ty thành viên Viettel Global. Đẩy mạnh phát triển dịch vụ số, đem đến thêm nhiều điều tốt đẹp cho đất nước Đông Timor chính là động lực mới của sự phát triển.

"Nếu bạn hỏi một người dân Đông Timor nào đó về Telemor, chắc chắn là họ sẽ giơ ngón tay cái lên với bạn và nói ‘Hetan Diak Liu’” - ông Trần Văn Bằng, CEO Telemor khẳng định. Slogan "Hetan Diak Liu" của Telemor có nghĩa là đem đến những điều tốt đẹp hơn.

Trong khi đó, tại Myanmar – thị trường quốc tế lớn nhất của Viettel Global, Mytel ghi dấu ấn là thị trường tăng trưởng doanh thu dịch vụ cao nhất tại Đông Nam Á (gần 80%). Nhắm đến khách hàng mục tiêu là nhân viên văn phòng tại các doanh nghiệp, công nhân viên chức tại cơ quan chính quyền và chủ các hộ kinh doanh cá thể, Mytel đã tận dụng triệt để lợi thế 4G phủ khắp cả nước để tung ra gói cước business với dung lượng dữ liệu rất lớn.

Chỉ sau hơn 5 tháng triển khai, Mytel đã phát triển mới hơn 500.000 khách hàng business với ARPU (doanh thu bình quân trên mỗi thuê bao) đạt 12 USD/ người/ tháng, tức gần gấp 3 lần so với ARPU trung bình của toàn mạng.

Mytel phát triển rất mạnh MyID thành siêu ứng dụng Game, Nhạc, Kho nội dung giải trí; đưa MytelPay thành ví điện tử hàng đầu ở Myanmar cũng như tích cực xây dựng cộng đồng chơi Esport. Đây đều là các đối tượng có ARPU cao hơn thông thường từ 20-40%.

Với nhiều sáng kiến kinh doanh và nỗ lực lớn, Mytel đã vượt qua những khó khăn do đại dịch Covid-19, bất ổn chính trị, để tạo ra mức tăng trưởng doanh thu đột phá trong nửa đầu năm 2022. Khi trường quốc tế lớn nhất bứt phá, tốc độ tăng trưởng của công ty mẹ - Viettel Global, được thúc đẩy lớn.

Không chỉ Telemor hay Mytel, trong những năm gần đây, các công ty thành viên khác của Viettel Global cũng thay đổi chiến lược rõ rệt với việc tập trung vào phát triển tập khách hàng tiêu dùng cao (High ARPU). Bên cạnh việc tận dụng hạ tầng mạnh để đẩy mạnh tăng trưởng thuê bao 4G, 4G+ và tiến tới 5G, thúc đẩy phát triển toàn diện các dịch vụ số, đem lại những tiện ích và trải nghiệm mới cho khách hàng cũng kích thích khách hàng tiêu dùng nhiều hơn.

Đó là lý do giúp cho kết quả kinh doanh 6 tháng đầu năm 2022 của Viettel Global tăng trưởng ấn tượng. Doanh thu thuần hợp nhất tăng trưởng 19%, đạt 11.287 tỷ đồng. Tỷ lệ lãi gộp (lợi nhuận gộp/doanh thu) đạt gần 47%, tăng mạnh so với con số 37% của cùng kỳ năm trước. Lợi nhuận sau thuế đạt 2.520 tỷ đồng – tăng gần 19 lần.

Trong 3 khu vực mà Viettel Global đầu tư, Đông Nam Á là thị trường đem lại doanh thu lớn nhất với 5.705 tỷ đồng – tăng 12,6%, cũng là thị trường lãi lớn nhất với lợi nhuận sau thuế đạt 1.090 tỷ đồng – tăng 114%. Cùng với Mytel, tất cả công ty ở thị trường Đông Nam Á của Viettel Global bao gồm Metfone, Unitel, Telemor vẫn giữ vững thị phần số 1 về thuê bao.

Châu Phi đứng thứ 2 về doanh thu với 4.854 tỷ đồng – nhưng có tốc độ tăng trưởng tới 27% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, Movitel là công ty có mức tăng trưởng doanh thu dịch vụ cao nhất trong các thị trường châu Phi với 38,6% nhờ phát triển mạnh thuê bao 4G.

Do tình trạng hệ thống ngân hàng còn hạn chế, châu Phi là nơi chứng kiến sự bùng nổ của ví điện tử trong các năm qua. Tận dụng cơ hội từ xu hướng tiêu dùng này, các thành viên tại châu Phi của Viettel Global bao gồm Halotel, Lumitel, Movitel... đã thúc đẩy tăng trưởng thuê bao ví điện tử rất mạnh mẽ.

Thị trường Châu Mỹ La – tinh cũng ghi nhận mức tăng trưởng 2 con số, đạt 1.414 tỷ đồng doanh thu – tăng 10,5% và lãi sau thuế 420 tỷ - tăng 55%. Trong các công ty thành viên, Natcom duy trì tăng trưởng liên tiếp 2 con số trong 5 năm tại Haiti và là năm có tăng trưởng cao nhất trong 9 năm từ 2014, đạt 28,6%. Tại Peru, ứng dụng Super app của Bitel (Mi Bitel) đạt 1 triệu người dùng và đứng số 1 trong số các app của các nhà mạng.

Theo đại diện Viettel Global, hiện nay, các thị trường có tỷ lệ thuê bao 4G cao (trên 75%) đã có kế hoạch và thực hiện tắt trạm 3G. Tất cả các thị trường cũng đẩy mạnh phát triển thuê bao ví điện tử. Đến nay Viettel sở hữu 7,4 triệu thuê bao ví điện tử tại các thị trường nước ngoài.

Thúy Hà