Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc phát biểu tại Hội nghị tổng kết ngành KHCN sáng 4/1. Ảnh: Lê Văn.

Phát biểu tại hội nghị tổng kết ngành KHCN diễn ra sáng nay, 4/1, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc khẳng định, có 5 yếu tố cơ bản để tạo nên sự phát triển của KHCN, gồm: thể chế, cơ chế, môi trường; con người; nguồn lực; cơ sở hạ tầng cho KHCN và năng lực hội nhập cho đất nước.

"Tại sao có nước KHCN phát triển tốt như vậy, nhiều tập đoàn KHCN lớn như vậy, như Singapore nhưng nước ta KHCN lại phát triển chưa tốt. Đó chính là do thể chế chính sách của chúng ta" - Thủ tướng nói.

Một yếu tố nằm ngoài 5 yếu tố trên song rất quan trọng đối với sự phát triển của KHCN, theo Thủ tướng chính là năng lực kiến tạo quản trị của nhà nước.

"Làm Nhà nước, Bộ, tỉnh thậm chí là Chính phủ mà không kiến tạo được sự phát triển của KHCN thì trách nhiệm là của chúng ta" - Thủ tướng khẳng định.

Do vậy, theo Thủ tướng, cần tạo ra những thể chế thông thoáng để phát huy nhân tài, sử dụng người tài, kể cả những người chưa vào Đảng, kiều bào, nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài về cống hiến cho quê hướng đất nước. "Thực tế đất nước ta có nhiều cá nhân trẻ tuổi và tài năng" - Thủ tướng cho hay.

"Điều này đòi hỏi phải kiến tạo lại hành chính để phát huy vai trò của KHCN trước hết là con người, là thể chế. Tinh thần chung là phải khai phóng mọi nguồn lực sáng tạo để đưa đất nước tiến lên vững vàng".

Thủ tướng cho rằng, việc chỉ ra những những cơ chế đang kìm hãm sự phát triển của KHCN và đề xuất với TW Đảng, Bộ Chính trị và Chính phủ để cùng tháo gỡ là trách nhiệm của Bộ KHCN và những người làm KHCN nói chung.

"Các bộ, ngành, viện quản lý nhà nước phải coi việc hoàn thiện thể chế là nhiệm vụ quan trọng của cơ quan quản lý nhà nước về KHCN. Cần phải tập trung vào các nút thắt trong thể chế quản lý" - Thủ tướng chỉ đạo.

Thủ tướng cũng khẳng định, cần phải tách hoạt động khoa học ra khỏi hoạt động hành chính. Tránh tình trạng hành chính hóa nghiên cứu khoa học.

"Nếu nhà khoa học suốt ngày lo nghĩ chuyện thủ tục hành chính thì am hiểu về chuyên môn có khi rơi rụng am hiểu hành chính tăng lên. phải Làm quen tư duy quản lý KH chỉ dựa vào kết quả chứ không phải dựa vào quá trình" - Thủ tướng nói. "Đừng để nhà KH phải vất vả lo mua hóa đơn".

Từ đó, Thủ tướng khẳng định, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ lắng nghe tháo gỡ nếu cơ chế, thể chế đó tạo nên sự phát triển của KHCN Việt Nam.

Nhà khoa học phải lắng nghe hơi thở cuộc sống

Nhắc lại nhiều lần yêu cầu nghiên cứu KH, các nhà KH phải gắn liền với đời sống, với thực tiễn, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho rằng, đầu tư cho KHCN cần phải bám sát hơn nhu cầu thực tiễn, thiết thực hơn.

Theo Thủ tướng, thực tiễn phát triển KHCN trên thế giới cho thấy, đầu tư nghiên cứu (R) cần ít nhất 10 năm mới đem lại hiệu quả thực tiễn, tỉ lệ thành công rất thấp. Đầu tư cho phát triển (D) phải mất hàng trăm năm, tỉ lệ thất bại không nhỏ.

Trong khi đó, đầu tư nghiên cứu ứng dụng KHCN để tạo ra sản phẩm thiết thực phục vụ cho xã hội, đáp ứng nhu cầu của thị trường chỉ mất 2-3 năm, chi phí thấp, tỉ lệ thành công cao, mang lại hiệu quả kinh tế ngay, từ đó có nguồn thu đầu tư ngược lại cho KHCN.

"Chúng tôi đồng ý nghiên cứu KHCN có tính mạo hiểm và phải chú ý nghiên cứu cơ bản nhưng phải làm sao sử dụng hiệu quả nguồn lực trong điều kiện đất nước còn hạn chế" - Thủ tướng chỉ rõ.

Thủ tướng cũng yêu cầu cán bộ KHCN phải biết vận dụng kiến thức KHCN vào kinh tế, đời sống. "KHCN giữa trời thì biết đời sống thực tiễn ra sao?" - Thủ tướng đặt câu hỏi. "Đề nghị các đợn vị KHCN, Bộ KHCN phải bám sát thực tiễn, bám sát doanh nghiệp, lắng nghe hơi thở cuộc sống xem cuộc sống cần gì, ta hỗ trợ được cái gì".

Thủ tướng cũng dẫn lại lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, khẳng định, khoa học phải từ sản xuất mà ra, phải quay lại phục vụ sản xuất quần chúng, nhằm nâng cao năng suất lao động, không ngừng cải thiện đời sống nhân dân, bảo đảm CNXH thắng lợi. Các tổ chức KH và nhà khoa học phải lăn lộn trong thực tiễn, quan hệ chặt chẽ với các xí nghiệp, hợp tác xã, người sản xuất, phải biết công nhân yêu cầu gì, làm ăn sinh sống như thế nào, họ cần chuyển giao, giúp đỡ phổ biến những tiến bộ KHCN như thế nào.

"Đó là những lời dạy của Bác Hồ và cho đến nay vẫn còn nguyên giá trị, vẫn là định hướng chung cho KHCN nước nhà" - Thủ tướng khẳng định.

Lê Văn

"Phải coi đầu tư cho khoa học như đầu tư mạo hiểm"

Bộ trưởng Bộ KHCN Chu Ngọc Anh cho rằng, để giải quyết tận gốc rễ những vướng mắc trong cơ chế tài chính của hoạt động KHCN, phải coi đầu tư cho KHCN như đầu tư mạo hiểm.

Trung Quốc không phải nước đi đầu về tiền điện tử

e-CNY là một dạng tiền điện tử do ngân hàng trung ương phát hành (CBDC), vốn đang là xu thế trên toàn cầu. Dù có lợi thế so với nhiều quốc gia khác, Bắc Kinh lại không phải “anh cả” trong lĩnh vực CBDC. Vị trí đó thuộc về Bahamas, đất nước giới thiệu tiền điện tử tháng 10/2020. Phiên bản kỹ thuật số của đồng Bahamian Dollar (BSD) do Ngân hàng trung ương Bahamas phát hành, tương tự tiền giấy và tiền xu, có thể truy cập qua ứng dụng di động hoặc thẻ thanh toán vật lý. Ngân hàng trung ương Bahamas hi vọng tiền ảo sẽ nâng cao tính hiệu quả của hệ thống thanh toàn toàn quốc, giúp hạn chế rửa tiền, tiền giả. 

Tháng 10/2021, Nigeria là nước châu Phi đầu tiên ra mắt tiền điện tử, eNaira. eNaira dùng công nghệ blockchain tương tự Bitcoin nhưng khác biệt cơ bản là không phải tiền phi tập trung, mà do Ngân hàng trung ương Nigeria hậu thuẫn và phát hành. Các giao dịch bằng eNaira hoàn toàn có thể truy vết. Nigeria mong muốn tiền điện tử tạo điều kiện để nhận kiều hối.

Campuchia với dịch vụ chuyển tiền Bakong và các nước phía đông Caribe cũng nằm trong số những nước đi đầu về tiền điện tử. Khảo sát 65 ngân hàng trung ương của Ngân hàng Thanh toán quốc tế cho thấy 86% đang phát triển tiền kỹ thuật số, khoảng 14% ngân hàng đang chạy các dự án thử nghiệm.

Deutsche Bank tin rằng các ngân hàng trung ương nhiều khả năng phát hành CBDC trong 2 tới 3 năm nữa. Hầu hết đều đang tìm hiểu về loại tiền kỹ thuật số bán lẻ để công dân và tổ chức sử dụng. Bên cạnh đó, một số cũng nghiên cứu các dự án CBDC bán buôn để giao dịch liên ngân hàng.

Ngân hàng Trung ương châu Âu đã khởi động dự án đồng EUR kỹ thuật số vào tháng 7/2021. Dự án tiền ảo hiện đang trong "giai đoạn điều tra" kéo dài hai năm để nghiên cứu thiết kế, tính khả thi và tác động của đồng EUR kỹ thuật số trên thị trường.

Nhà phân tích Marion Laboure của Deutsche Bank viết trong một lưu ý cho khách hàng: “Các nền kinh tế tiên tiến phải vượt qua hai rào cản để người dân chấp nhận tiền tệ kỹ thuật số: lãi suất thấp hơn và các tiêu chuẩn văn hóa/quyền riêng tư”.

Còn nhiều rào cản đối với CBDC

Mục tiêu chính của CBDC là mang đến cho người dân, doanh nghiệp an toàn tài chính, sự linh hoạt, thuận tiện và dễ dàng sử dụng ở bất kỳ đâu. CBDC giảm các chi phí duy trì hệ thống tài chính phức tạp, giảm chi phí giao dịch xuyên biên giới. Ngoài ra, CBDC cũng giảm nguy cơ khi mọi người sử dụng các loại tiền ảo phi tập trung như Bitcoin ngày nay. Những loại tiền này có tính biến động cao, liên tục thay đổi theo tình hình vĩ mô và tâm lý nhà đầu tư. Ngược lại, CBDC do nhà nước hỗ trợ và kiểm soát sẽ ổn định hơn.

Đầu năm nay, Ấn Độ cho biết họ sẽ giới thiệu một loại tiền kỹ thuật số trong năm tài chính 2023, bắt đầu vào tháng Tư. Mark Williams, nhà kinh tế trưởng khu vực châu Á tại Capital Economics, tin rằng một “đồng rupee điện tử” sẽ sớm có trong ví của nhiều người bất cứ lúc nào. Theo ông, đối với nhiều đồng CBDC, thách thức lớn là sự thờ ơ của người dùng có mục đích. Những lợi ích mà CBDC mang lại cho người tiêu dùng ở các quốc gia đã có hệ thống thanh toán di động hiệu quả chưa rõ ràng.

Mỹ đã bị tụt hậu trong cuộc đua tiền tệ kỹ thuật số và vẫn đang tranh luận về việc có nên áp dụng đồng USD kỹ thuật số hay không. Cục Dự trữ Liên bang cùng Ngân hàng trung ương Mỹ đã phát hành nghiên cứu được chờ đợi từ lâu về đồng USD kỹ thuật số vào tháng 1. Nó khám phá những ưu và nhược điểm của tiền ảo, nhưng né tránh đưa ra kết luận.

Trong hệ thống tài chính truyền thống, ngân hàng trung ương sẽ phát hành tiền thông qua các ngân hàng thương mại. Trong trường hợp của tiền điện tử, hầu hết các ngân hàng trung ương nghiên cứu kiến trúc kết hợp, pha trộn giữa phát hành 2 tầng và 1 tầng, trong đó, ngân hàng trung ương trực tiếp phát hành tiền điện tử cho người dùng. Người dân có thể muốn giữ tiền tại ngân hàng trung ương hơn là ngân hàng thương mại, rõ ràng, điều đó sẽ ảnh hưởng đến ổn định tài chính và việc kinh doanh của họ.

Các ngân hàng trung ương đang tìm cách hạn chế tác động của tiền điện tử đến ngân hàng thương mại. Chẳng hạn, Ngân hàng trung ương Nigeria đặt hạn mức số dư và giao dịch hàng ngày đối với việc chuyển tiền từ tiền gửi ngân hàng sang ví eNaira. Ngân hàng trung ương châu Âu cũng có xu hướng đặt giới hạn về lượng tiền kỹ thuật số mà một người nắm giữ.

Du Lam