TomDispatch cho rằng, thực tế này không phải chỉ do Tổng thống Trump cùng các đồng minh của ông, mà nó đã bén rễ từ lâu.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Phó thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc sau khi ký thỏa thuận thương mại Mỹ - Trung "giai đoạn 1" tại Nhà Trắng ngày 15/1/2020. Ảnh: Reuters

Trung Quốc bứt tốc

Gần như không bị ảnh hưởng bởi cuộc suy thoái toàn cầu 2008-2009, Trung Quốc đã soán ngôi Nhật Bản trở thành nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới vào tháng 8/2010. Năm 2012, với kim ngạch xuất nhập khẩu lên tới 3,87 nghìn tỷ USD, Trung Quốc vượt qua tổng số 3,82 nghìn tỷ USD của Mỹ. Đến cuối năm 2014, tổng sản phẩm quốc nội của Trung Quốc, tính theo sức mua tương đương, là 17,6 nghìn tỷ USD, cao hơn so với 17,4 nghìn tỷ USD của Mỹ.

Tháng 5/2015, Trung Quốc ban hành kế hoạch Made in China 2025 nhằm phát triển nhanh chóng 10 ngành công nghệ cao, bao gồm ô tô điện, công nghệ thông tin thế hệ tiếp theo, viễn thông, robot tiên tiến, và trí tuệ nhân tạo.

Các lĩnh vực then chốt khác được đề cập trong kế hoạch bao gồm công nghệ nông nghiệp, kỹ thuật hàng không vũ trụ, phát triển vật liệu tổng hợp mới, lĩnh vực y sinh học mới nổi và cơ sở hạ tầng đường sắt tốc độ cao. Kế hoạch này nhằm đạt được 70% khả năng tự cung cấp trong các ngành công nghệ cao và vị trí thống lĩnh trên các thị trường toàn cầu vào năm 2049.

Chất bán dẫn rất quan trọng đối với tất cả các sản phẩm điện tử. Năm 2014, các hướng dẫn phát triển ngành công nghiệp vi mạch tích hợp quốc gia của chính phủ đã đặt ra mục tiêu: Trung Quốc sẽ trở thành nước dẫn đầu toàn cầu về chất bán dẫn vào năm 2030.

Năm 2018, ngành công nghiệp chip của Trung Quốc đi từ thử nghiệm và đóng gói bao bì silicon cơ bản lên thiết kế và sản xuất chip giá trị cao hơn. Trong năm tiếp theo, Hiệp hội Công nghiệp bán dẫn Mỹ phải thừa nhận nước này dẫn đầu thế giới với gần một nửa thị phần toàn cầu, song Trung Quốc đã trở thành mối đe dọa chính đối với vị thế của Washington vì các khoản đầu tư khổng lồ của nhà nước vào sản xuất thương mại và nghiên cứu khoa học.

Năm 2019, lần đầu tiên kể từ khi số liệu về các bằng sáng chế được tổng hợp vào năm 1978, Mỹ đã không còn giữ được ngôi vị nộp số lượng lớn nhất những bằng này. Theo Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới, Trung Quốc đã nộp đơn cho 58.990 bằng sáng chế còn Mỹ là 57.840.

Trong số các cơ sở giáo dục, Đại học California duy trì thứ hạng hàng đầu với 470 đơn đăng ký được công bố. Tuy nhiên, Đại học Thanh Hoa vươn lên thứ hai với 265. Trong 5 trường đại học hàng đầu thế giới, ba trường là của Trung Quốc.

Cuộc đua sát sườn

Đến năm 2019, các "thủ lĩnh" trong lĩnh vực công nghệ tiêu dùng ở Mỹ có tên Google, Apple, Amazon và Microsoft; Ở Trung Quốc là Alibaba (do Jack Ma thành lập), Tencent (Tengxun theo tiếng Trung), Xiaomi và Baidu. 

Trong số các công ty Mỹ, Microsoft được thành lập vào năm 1975, Apple năm 1976, Amazon năm 1994 và Google vào tháng 9/1998. Gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc đầu tiên, Tencent, được thành lập sau Google 2 tháng, tiếp đến là Alibaba vào năm 1999, Baidu vào năm 2000, và Xiaomi nhà sản xuất phần cứng - vào năm 2010.

Năm 1996, Trung Quốc thành lập một khu phát triển công nghiệp công nghệ cao ở Thâm Quyến. Từ năm 2002 trở đi, nước này bắt đầu thu hút các tập đoàn đa quốc gia phương Tây muốn tận dụng các điều khoản miễn thuế và nhân công có trình độ giá rẻ.

Đến 2008, các công ty nước ngoài như vậy chiếm 85% lượng xuất khẩu công nghệ cao của Trung Quốc. Năm 2006, Chính phủ Trung Quốc ban hành một tài liệu chính sách liệt kê 20 dự án lớn trong công nghệ nano, vi mạch chung cao cấp, máy bay, công nghệ sinh học và các dược phẩm mới.

Tháng 1/2000, chưa đến 2% người Trung Quốc sử dụng Internet. Để phục vụ cho thị trường này, Robin Li và Eric Xu đã thành lập Baidu. Đến năm 2009, trong cuộc cạnh tranh với Google Trung Quốc, Baidu đã giành được gấp đôi thị phần của đối thủ Mỹ khi mức độ thâm nhập Internet vọt lên 29%.

Sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008-2009, một số lượng đáng kể các kỹ sư và doanh nhân Trung Quốc trở về từ Thung lũng Silicon đã đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển "như nấm" của các công ty công nghệ cao ở thị trường Trung Quốc rộng lớn. Các công ty này ngày càng tách biệt khỏi các tập đoàn Mỹ và phương Tây khác.

Sau khi ông Tập Cận Bình trở thành Chủ tịch Trung Quốc vào tháng 3/2013, chính phủ của ông đã phát động chiến dịch thúc đẩy "tinh thần kinh doanh đại chúng và đổi mới hàng loạt", bằng cách sử dụng vốn đầu tư mạo hiểm do nhà nước hậu thuẫn.

Tính đến giữa năm 2019, Trung Quốc có 206 công ty khởi nghiệp do tư nhân tổ chức trị giá hơn 1 tỷ USD, vượt qua Mỹ (203).

Tổng thống Trump tại Nhà Trắng ngày 7/7/2020. Ảnh: BI

Không dễ được soán ngôi vị của Mỹ

TomDispatch kết luận, dù người Mỹ biết hay không thì thế kỷ của nước Mỹ đã trôi qua.

Tuy vậy, nhiều chuyên gia lại cho rằng, dù Trung Quốc nổi lên mạnh mẽ như một cường quốc công nghệ nhưng không dễ gì có thể soán được ngôi vị của Mỹ. Cường quốc số 1 thế giới vẫn chiếm thế thượng phong nhờ tiềm lực kinh tế dồi dào, đặc biệt quy tụ nhiều nhân tài hàng đầu thế giới và đa số các công ty phần mềm lớn đều có trụ sở tại Mỹ. 

Trung Quốc đã công khai tham vọng đi đầu về trí tuệ nhân tạo (AI) bằng những kế hoạch cụ thể "Chế tạo tại Trung Quốc năm 2025" hay "Tiêu chuẩn Trung Quốc năm 2035". Nhưng, theo một báo cáo mới đây của tập đoàn Citi về năng lực cạnh tranh trong lĩnh vực này ở 48 nền kinh tế, Mỹ vẫn dẫn đầu ở khoảng cách tương đối an toàn. Các nước còn lại sẽ đối mặt với "khó khăn nghiêm trọng trong đuổi kịp Mỹ về công nghệ AI giai đoạn 2020-2030".

Michael Brown thuộc Viện Brookings khẳng định, Trung Quốc hiện nay vẫn đi sau Mỹ trong lĩnh vực quan trọng là chất bán dẫn và động cơ máy bay. Giới chuyên gia cũng cho rằng, Mỹ còn có thể dựa vào liên minh với các nước và tái định hình chính sách đối nội để nâng cao cạnh tranh. 

Thanh Hảo

Cựu Chủ tịch WB cảnh báo quan hệ Mỹ - Trung đang rơi tự do

Quan hệ giữa Washington và Bắc Kinh đang trượt dốc một cách nguy hiểm, rủi ro xung đột quân sự tăng cao và nhiều tác động tiềm ẩn đối với trật tự toàn cầu, trừ khi cả hai bên lùi lại và học cách cùng tồn tại tốt hơn.

Trong quá trình tìm kiếm hậu vệ phải mới, MUđang dành sự quan tâm cho cầu thủ trẻ Vanderson, người đang thi đấu nổi bật trong màu áo Monaco.

Vanderson gia nhập Monaco năm 2021 và hiện có vai trò không thể thay thế trong đội hình của CLB Ligue 1.

Sự đa dạng của Vanderson là yếu tố mà Erik ten Hag đánh giá cao. Cầu thủ 21 tuổi người Brazil đảm nhận được nhiều vai trò khác nhau bên cánh phải, khi đá phòng ngự 3 hoặc 4 người.

MU nhiều khả năng thanh lý Aaron Wan-Bissaka, cầu thủ không nhận được sự tin tưởng của Ten Hag. Nhà cầm quân người Hà Lan ưu tiên hậu vệ phải mới khi bước vào mùa giải 2023-24.

Ngoài Vanderson, MU cũng đang đàm phán với phía Monaco để sớm dứt điểm vụ chuyển nhượng trung vệ Axel Disasi.

Man City đàm phán Kim Min Jae

Man Cityđang có kế hoạch chiêu mộ trung vệ Kim Min Jae, trụ cột giúp Napoli thi đấu thành công ở Serie và vào tứ kết Champions League.

Gazzetta dello Sport đưa tin, các cuộc đàm phán giữa Man City với đại diện của Kim Min Jae đã được kết nối.

Kim không che giấu mục tiêu được sang Premier League thi đấu, với mức lương và giá trị thương mại tốt hơn so với những gì anh nhận tại Napoli.

Man City đang sở hữu nhiều hậu vệ giỏi, nhưng Pep Guardiola vẫn muốn có Kim Min Jae sau khi Laporte thể hiện động thái muốn gia nhập Barca.

Napoli khó từ chối bán Kim nếu nhận được đề nghị trên 40 triệu euro. Đây không phải con số lớn đối với ngân sách của nhà ĐKVĐ Premier League.

Juventus liên hệ Tielemans

Sau khi được trả lại điểm và nhiều khả năng dự Champions League mùa sau, Juventus nhanh chóng triển khai dự án bóng đámới.

Một trong những gương mặt mà đại diện CLB thành Turin đang liên hệ là tiền vệ Youri Tielemans, thuộc sở hữu của Leicester.

Cầu thủ người Bỉ có khả năng chia tay Leicester vào cuối mùa để gia nhập môi trường lớn hơn. Hợp đồng của anh chỉ còn hơn một tháng và việc gia hạn không được triển khai.

Trong thời gian qua, có nhiều đề nghị từ các CLB bóng đá Anh gửi đến Tielemans, nhưng cầu thủ 25 tuổi vẫn chưa đưa ra quyết định.

Juventus không có ý định giữ lại Leandro Paredes. HLV Max Allegri hy vọng có thể đưa Tielemans về Allianz Stadium để hình thành hàng tiền vệ mới bên cạnh Locatelli và Rabiot.

Xem ngay những tin chuyển nhượng mới nhất tại đây!

MU quyết nhanh Harry Kane, Bayern tính 'đi đêm' Casemiro

Những cuộc đụng độ trực tiếp giữa các lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ và Syria trong bối cảnh Damacus xúc tiến chiến dịch tấn công vào thành trì cuối cùng của quân nổi dậy tại Idlib đang có xu hướng nhanh chóng leo thang thành xung đột toàn diện giữa hai nước láng giềng cũng như hủy hoại quan hệ hợp tác đôi bên cùng có lợi giữa Ankara và Moscow.

Theo thống kê của Reuters, 55 binh sĩ Thổ Nhĩ Kỳ đã tử trận ở Idlib trong tháng Hai. Với ý định ngăn chặn bước tiến của các lực lượng Damacus, ông Erdogan từng tuyên bố sẽ có hành động quân sự ở bất kỳ đâu tại Syria nếu có thêm binh sĩ Thổ Nhĩ Kỳ nào bị thương hoặc thiệt mạng. Phát biểu trước báo giới hôm 29/2, ông Erdogan tiết lộ đã điện đàm và yêu cầu Tổng thống Nga Vladimir Putin "tránh đường" để Thổ Nhĩ Kỳ tự đối phó với chính quyền của người đồng cấp Syria Bashar al-Assad.

Bằng các động thái như trên, giới quan sát cho rằng, ông Erdogan đang khiến Thổ Nhĩ Kỳ bị cô lập ở mọi mặt và mâu thuẫn gay gắt với các thế lực lớn khác trong cuộc khủng hoảng ở Syria, đặc biệt là Nga.

Thổ Nhĩ Kỳ và Nga vừa là đối thủ vừa là đồng minh của nhau ở nhiều khu vực thuộc Trung Đông, kể cả Libya và Syria. Cả hai có lợi ích tương đồng xét về các nguồn cung khí đốt và buôn bán vũ khí, ngay cả khi ở hai phía đối địch nhau trong các cuộc chiến ủy nhiệm. Ankara và Moscow cũng chia sẻ lợi ích trong việc chống lại ảnh hưởng của Mỹ tại Syria.

Thổ Nhĩ Kỳ và Nga đã cùng hợp tác nhằm giữ yên tình hình ở Idlib, đàm phán các thỏa thuận ngừng bắn giữa chính phủ Syria được Moscow bảo trợ với phe nổi dậy tại nước này, vốn được Ankara hậu thuẫn. Song, cho đến nay, các cuộc đàm phán như vậy đã không giúp giải tỏa được thế bế tắc tại tỉnh tây bắc Syria.

Đáng nói, chính quyền của ông Erdogan cũng không thể loại bỏ các nhóm khủng bố ra khỏi lực lượng vũ trang đối lập ôn hòa Syria như thỏa thuận đã ký với Nga năm 2018 để đổi lấy việc Moscow đảm bảo Damacus không dùng vũ lực thu hồi Idlib, nhằm tiến tới một giải pháp chính trị nhằm thống nhất toàn vẹn lãnh thổ Syria.

Quân đội Nga tố cáo, binh lính Thổ Nhĩ Kỳ đã cắm chốt cạnh các phần tử khủng bố tại Idlib, dẫn đến việc nhiều người trong số họ bị thương vong trong chiến dịch truy kích khủng bố của Damacus thời gian qua. Hỏa lực tấn công của quân Thổ Nhĩ Kỳ cũng đe dọa căn cứ quân sự Khmeimim lớn nhất của Nga ở tỉnh láng giềng Idlib.

Trong khi đó, Thổ Nhĩ Kỳ vẫn coi Idlib quan trọng về mặt chiến lược, góp phần tạo thành "khu vực an toàn" bên trong lãnh thổ Syria để ngăn chặn dòng người tị nạn ùn ùn kéo sang đất nước họ. Sự hiện diện của quân đội Thổ Nhĩ Kỳ ở bên kia biên giới cũng có thể mang lại cho chính quyền Erdogan thêm lợi thế trong các cuộc đàm phán với chính phủ Syria nhằm giảm thiểu các đe dọa an ninh từ nước láng giềng phía nam.

Ngoài ra, trong giới chức Thổ Nhĩ Kỳ từng xuất hiện các lo ngại rằng, việc Ankara để mất Idlib có thể khiến quân đội nước này bị đánh giá thấp về sức mạnh hoặc phe đối lập Syria và các đồng minh sẽ coi ông Erdogan là "kẻ bội ước".

Cuộc khủng hoảng ở Idlib xảy ra đúng vào lúc Thổ Nhĩ Kỳ đang rơi vào tình trạng suy thoái kinh tế và ngày càng bị cô lập trên trường quốc tế. Ở khu vực phía đông Địa Trung Hải, CH Cyprus, Ai Cập, Hy Lạp và Israel đã đạt các thỏa thuận loại trừ Thổ Nhĩ Kỳ khỏi các hoạt động thăm dò, khai thác hyđrô các-bon. Điều đó buộc Thổ Nhĩ Kỳ phải ký các thỏa thuận an ninh và hàng hải bị đông đảo chỉ trích với chính phủ Libya.

Khi sa lầy ở Idlib, Thổ Nhĩ Kỳ đã cầu viện Mỹ và tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) hỗ trợ nhưng cho đến tận hiện tại, những gì họ nhận được chỉ là đề xuất chia sẻ thông tin tình báo và giám sát. Nhiều người coi sự lạnh nhạt này là do lỗi của tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, khi ông thường xuyên mỉa mai, chỉ trích NATO, Mỹ và các lãnh đạo châu Âu.

Ông Erdogan cũng nhất quyết mua một hệ thống phòng thủ tên lửa của Nga bất chấp sự cực lực phản đối của Washington. Ông còn bị chỉ trích gây trở ngại cho những nỗ lực chống khủng bố của phương Tây khi phát động cuộc chiến chống người Kurd tại Syria, lực lượng vẫn được xem là đồng minh của Mỹ tại Trung Đông. Hơn thế nữa, người đứng đầu chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ cũng bị cáo buộc đã cố gắng dùng vấn đề khủng hoảng người tị nạn Syria để ép Liên minh châu Âu (EU) làm theo ý nguyện của mình.

Năm 2016, EU đã nhất trí trả cho Thổ Nhĩ Kỳ 6 tỷ Euro và thúc đẩy các cuộc đàm phán về việc nước này xin gia nhập tổ chức để đổi lấy việc Ankara ngăn chặn dòng người tị nạn tràn vào châu Âu như một năm trước đó.

Song, hôm 28/2, các quan chức cấp cao Thổ Nhĩ Kỳ thông báo họ sẽ mở các cánh cổng chặn người nhập cư lâu nay. Ankara giải thích, xung đột ở Idlib leo thang khiến họ đang đối mặt với một làn sóng người tị nạn mới và do đó họ không còn nghĩa vụ phải ngăn chặn những đối tượng này tiến vào châu Âu nữa như thỏa thuận đã ký với EU cách đây 4 năm nữa.

Các nhà phân tích nhấn mạnh, ông Erdogan có vẻ đang "gieo nhân nào, gặt quả ấy". Những lời lẽ ngạo mạn cùng các động thái gây hấn trước của tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ dường như đã chọc giận người đồng cấp Nga.

Theo nhiều nguồn tin, ông Putin rất muốn chấm dứt chiến tranh ở Syria, nơi các lực lượng Nga đã có mặt để hỗ trợ chính phủ Damacus gần 5 năm qua với nhiều tổn thất về người và của. Ông cũng muốn có chiến thắng quyết định dành cho đồng minh al-Assad ở Idlib, một địa bàn chiến lược trong toan tính mở rộng ảnh hưởng của Nga trong khu vực.

Moscow đã công khai ủng hộ cuộc chiến chống khủng bố của Damacus, giúp chính quyền al-Assad giành lại hầu hết các vùng đất từng nằm dưới sự kiểm soát của phe đối lập và không có dấu hiệu bỏ rơi đồng minh trong hoạn nạn. Do đó, dù sở hữu quân đội lớn thứ hai ở NATO, Thổ Nhĩ Kỳ rõ ràng không muốn đối đầu với cả Nga và Syria khi Mỹ và NATO chưa có cam kết mạnh mẽ về việc sẽ ứng cứu nước này.

Ankara đang thúc đẩy các nỗ lực ngoại giao với Moscow, cố gắng dàn xếp một cuộc gặp giữa ông Erdogan với ông Putin trong tuần này. Dư luận vẫn đang chờ xem chính quyền Erdogan thoát ra khỏi cuộc khủng hoảng ở Idlib ra sao sau khi tự đẩy mình vào thế kẹt tại đây.

Tuấn Anh