Hình ảnh đầu tiên về nhật thực 9/3
Xem đường đi của nhật thực đang xảy ra trên thế giới
Những hiện tượng thiên nhiên kỳ thú làm say lòng dân phượt

Cuộc chiến Nhật thực (28 tháng 5 năm 585 TCN)

Vào thời cổ đại, Nhật thực thường được cho là cơ hội để liên lạc với người chết hoặc có liên hệ tới những sự kiện ma quái, siêu nhiên. Tuy nhiên, có ít nhất một lần người ta ghi nhận rằng những suy nghĩ xấu về Nhật thực toàn phần đã giúp chặn đứng một cuộc chiến tranh khủng khiếp.

Sử gia Hy Lạp Herodotus chép lại rằng, lúc đó hai phe là Lydians (một vương quốc cổ đại nằm ở đông Thổ Nhĩ Kỳ bây giờ) và Medes (một dân tốc Iran cổ đại, sống ở tây bắc Iran ngày nay) đang sắp sửa đánh nhau trên bán đảo Anatolian (ngày nay thuộc Thổ Nhĩ Kỳ). Nhà sử học Bryan Brewer, tác giả của cuốn Eclipse: History. Science. Awe cho biết: “Sự kiện diễn ra ngay giữa cuộc chiến của 2 vương quốc xung khắc nhau là Lydians và Medes. hai bên đã đánh nhau hơn một thập kỷ nhưng rồi Nhật thực xảy ra và cuộc chiến phải tạm hoãn lại.”

Đây là lần đầu tiên trong lịch sử nhân loại một cuộc chiến được ngăn chặn bằng Nhật thực và do đó, các sử gia gọi đây là “cuộc chiến Nhật thực”.

Nhật thực làm nên một nhà thiên văn học kiệt xuất (21/8/1560)

Hồi năm 1560, đã có một lần Nhật thực một phần xảy ra vào đúng ngày 21/8 (trùng với ngày Nhật thực năm nay 2017). Lúc đó, một cậu bé 13 tuổi là Tycho Brahe đã được hiện tượng kỳ lạ này truyền cảm hứng và quyết định phải tạo ra công cụ gì đó để quan sát bầu trời tốt hơn. Và cho bạn nào chưa biết, Tycho Brye sau này trở thành nhà thiên văn học, chiêm tinh học nổi tiếng với công sáng lập ra bộ môn thiên văn học quan sát trước khi có cả kính viễn vọng.

Bằng những nguồn kiến thức mà chỉ có địa vị quý tộc mới được tiếp cận, ông đã chế tạo nên một thiết bị dạng kính thiên văn với kích thước lớn nhất thế bấy giờ để quan sát bầu trời một cách cẩn thận. Và đây cũng chính là công cụ mà Johannes Kepler sau này đã dùng để phát hiện ra các quy luật quỹ đạo hành tinh. Các định luật chuyển động hành tinh của Kepler đã tạo nên sức ảnh hưởng lớn, thay đổi hoàn toàn diện mạo của cả cộng đồng khoa học vốn trước đó cho rằng các hành tinh chuyển động theo quỹ đạo hình tròn. Bởi thế, nói Nhật thực là động cơ khơi mào cho sự ra đời của nhiều phát kiến sau này cũng không có gì là quá.

Ngày thứ 2 đen tối (8/4/1652)

Trong tiếng Anh, cụm “ngày thứ 2 đen tối” là "Mirk Monday”, với chữ Mirk có gốc tiếng Na Uy cổ là “myrkr”, dịch ra tiếng Việt là sự đen tối, u ám, tối tăm. Hiện những thông tin chi tiết về những gì thực sự xảy ra khi xưa vẫn chưa thật sự rõ ràng nhưng từ nhiều văn bản ghi chép lại thì có vẻ như khi xưa người ta thật sự sợ hãi với điều đó. Điều đó được thể hiện từ tựa để của một bản ghi chép mang tên A Discourse on the Terrible Eclipse of the Sun (bài luận về Nhật thực khủng khiếp của Mặt trời). Mặt trời bị tắt luôn gắn liền với dấu hiệu của ngày tận thế và có vẻ như thời đó người ta cực kỳ sợ hãi với điều này. 

Con người thật sự không hiểu được điều gì đã xảy ra, chỉ nhìn nhận Nhật thực như một điềm báo. Có ghi chép kể lại rằng: “Nhật thực năm 1652 đã kéo dài liên tục 9 tiếng trong suốt buổi trưa, mặt đất đen tối hơn, tái nhợt và theo các nhà chiêm tinh thì đây là bóng tối như cuộc Khổ hình của Chúa. Người ta cho rằng đã tới ngày tận thế Khải Huyền." Tuy nhiên, cũng có nhiều người khác vào thời đó, cũng có hiểu biết hơn và nhìn nhận Nhật thực cũng nhẹ nhàng hơn. Thí dụ như tiến sĩ Wyberg tại Scotland, người đã chứng kiến hiện tượng năm xưa và chép lại rằng: “Mặt trời giảm sáng xuống như một ngọn đèn le lói, Mặt trăng ném mình vào bên trong đĩa Mặt trời và nằm ở ngay tâm của nhau, cứ như là 2 cối xay bằng đá, tạo ra một cảnh tượng chuyển động vui mắt.”

Trên thực tế, theo cơ sở dữ liệu Nhật thực của NASA thì Nhật thực tại Scotland xảy ra vào 8/4/1652, đạt cực đại vào 10:30 GMT sáng. Quan trọng hơn, người dân tại Scotland không thể thấy được Nhật thực toàn phần.

Bản đồ nhật thực là gì?

Làm thế nào các nhà khoa học tính toán được ngày nào có nhật thực toàn phần? nó xuất hiện ở đây?

Quyết tâm đỗ đại học để xóa bỏ định kiến

Lê Thị Nhựt Sương sinh ra tại Tân Hồng, tỉnh Đồng Tháp – 1 huyện biên giới giáp ranh Campuchia. Lớn lên trong gia đình làm nông nên từ bé Sương vừa đi học, vừa phụ ba mẹ công việc đồng áng.

“Ở chỗ em, ba mẹ và mọi người quan niệm con gái không cần học nhiều. Thời điểm đó bạn bè đa số chỉ học hết cấp 3 rồi đi làm. Riêng em luôn có khát khao được đi ra ngoài, phải đỗ đại học mới thay đổi được cuộc đời. Dù gia đình không ủng hộ nhưng em vẫn kiên trì tự ôn thi và tìm hiểu những trường đại học có nhiều chính sách hỗ trợ”, Sương chia sẻ.

Năm 2015, nguyện vọng của Sương thành hiện thực khi em đỗ vào Trường ĐH Dầu khí (Vũng Tàu).
“Mang theo hoài bão thoát nghèo em khăn gói lên thành phố nhập học. Để tự trang trải chi phí sinh hoạt, ngoài thời gian học trên lớp, em tranh thủ làm thêm nhiều việc một lúc từ chạy bàn đến bưng bê, đi dạy thêm”.

Kết thúc năm thứ nhất, Trường ĐH Dầu khí (Bà Rịa - Vũng Tàu) bắt đầu chọn sinh viên tham gia chương trình học tập tại nước ngoài. Cơ duyên du học đến với Sương khá bất ngờ vào đầu năm 2016, khi chỉ còn 2 tuần nữa là hết hạn. Dù gấp rút nộp hồ sơ nhưng nhờ có kết quả học tập cao nên Sương đỗ học bổng toàn phần của Trường ĐH Tổng hợp Dầu khí Gubkin tại Moskva (Nga), chuyên ngành Địa chất.

Đây là ngôi trường được thành lập năm 1930 bởi nhà khoa học xuất chúng Ivan Mikhailovich Gubkin. Vào năm 2010, Trường đã nhận được danh hiệu “Trường đại học nghiên cứu quốc gia”.

“Tháng 11/2016, với vốn tiếng Anh ít ỏi, em bắt đầu hành trình du học của mình. Hành lý không có gì ngoài mấy bộ quần áo và đồ ăn mang theo. Cú sốc đầu tiên đến với em là thời tiết khắc nghiệt, mùa đông ở đây lạnh giá đến buốt hết tay chân” - Sương nhớ lại.

Thời gian học dự bị, Sương phải học tiếng Nga từ đầu nên gặp rất nhiều khó khăn. Sương cho biết, đôi khi em cảm thấy cô độc và căng thẳng khi một mình là du học sinh trong lớp học toàn là sinh viên người Nga. Chăm chỉ học mỗi ngày cùng sự giúp đỡ từ anh chị khoá trước, Sương nhanh chóng thích nghi với cuộc sống và học tập.

Sương trong khuôn viên trường. Ảnh: NVCC

Để đạt được kết quả tốt, Sương đặt ra kế hoạch cụ thể, đặt mục tiêu phấn đấu mỗi kỳ. Học ngành kỹ thuật nên chương trình khá nặng, trung bình mỗi kỳ học của Sương có 10 – 12 môn học. “Em chủ động xin tài liệu từ khoá trước để ôn tập, tránh dồn đến gần thi mới học. Đối với những từ ngữ chuyên ngành thì cẩn thận ghi lại giúp nhớ lâu hơn. Nếu có phần nào chưa hiểu em liên hệ giảng viên nhờ trợ giúp. Bên cạnh đó em tự mày mò học thêm về Machine learning – Học máy”.

Ngoài thời gian học, những kỳ nghỉ hè Sương đều đi thực tập tại các phòng thí nghiệm. Tuy nhiên, Sương chia sẻ tìm kiếm cơ hội thực tập ở Nga khó hơn vì yêu cầu khắt khe về giấy tờ.

“Sau nhiều lần bị từ chối, kỳ hè năm thứ hai, em đã được nhận thực tập tại Skolkovo Center of Innovation (trung tâm công nghệ hiện đại hàng đầu nước Nga)”.

Sinh viên Việt được trao tặng "Ngôi sao Gubkin"

Theo Sương, dù học ở đâu quan trọng nhất phải chủ động nắm bắt cơ hội. Trong suốt 6 năm, Sương có những trải nghiệm đặc biệt khi tham gia hơn 20 hội nghị và diễn đàn quốc tế, có nhiều ấn phẩm khoa học được báo cáo, đăng tải. “Mỗi sự kiện giúp em mở mang kiến thức, được giao lưu với bạn bè quốc tế, gặp gỡ nhiều người tài giỏi”.

Gần đây nhất, Sương đạt giải Nhì một cuộc thi dự án sáng tạo tại diễn đàn Oil Capital 2021.

Chia sẻ về nghiên cứu tâm huyết, Sương cho biết: “Đồ án tốt nghiệp là đề tài em “dày công” thực hiện hơn 4 năm ròng rã. Chuẩn bị từ năm thứ 2, sau nhiều lần thay đổi em chọn nghiên cứu về dầu đá phiến ở Nga”.

Sang năm thứ 3, Sương bắt tay vào làm thí nghiệm để thu thập dữ liệu. Ngoài ra, em còn áp dụng kiến thức về Học máy để viết chương trình dự đoán chuyên sâu, xây dựng mô hình mỏ. Sau thời gian dài chuẩn bị và hoàn thành, đồ án tốt nghiệp của Sương được đánh giá xuất sắc với số điểm gần tuyệt đối 97/100.

Tháng 6/2021, Sương tốt nghiệp với tấm bằng xuất sắc, vinh dự trở thành sinh viên Việt Nam đầu tiên được trường trao giải thưởng Ngôi sao Gubkin (dành cho 1% sinh viên có thành tích xuất sắc, đóng góp cho trường).

Nhìn lại hành trình đã qua, Sương nói, bản thân trải qua không ít khó khăn và biến cố. “Mỗi lần chán nản em nghĩ về lý do mình bắt đầu để bước tiếp. Em quan niệm rằng “Bạn không cần phải là người đầu tiên, bạn chỉ cần trở nên khác biệt và tốt hơn”.

Một mục tiêu Sương đặt ra là tiếp tục nghiên cứu chuyên sâu ở môi trường mới. Dù đã apply thành công chương trình thực tập tại Saudi Arabia nhưng em phải hoãn lại do ảnh hưởng dịch Covid-19.

Hiện tại, Sương dành thời gian để học thêm tiếng Anh và tích lũy thêm kiến thức.

Ngọc Linh 

Cô gái Việt đỗ học bổng bác sĩ toàn phần ở Johns Hopkins

Trịnh Mai Chi (1998) tốt nghiệp xuất sắc ngành Hoá sinh, ĐH Wellesley College. Với thành tích học tập cao, kinh nghiệm nghiên cứu ấn tượng, cô vừa giành học bổng toàn phần học bác sĩ tại Johns Hopkins - Trường Y khoa hàng đầu thế giới.

Nhân dịp này, Tổng thống Donald Trump và Tổng bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã trao đổi thư ghi nhận tầm nhìn chung giữa hai nước về một Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương hòa bình, thịnh vượng và tôn trọng chủ quyền lẫn nhau.

Cả hai nhà lãnh đạo cam kết tiếp tục mở rộng quan hệ đối tác toàn diện bằng cách tăng cường các mối quan hệ giữa nhân dân hai nước, hợp tác để đảm bảo thương mại đầu tư tự do, công bằng và có đi có lại, phối hợp giải quyết các vấn đề nhân đạo và hậu quả chiến tranh, thúc đẩy hợp tác chiến lược thông qua mở rộng quan hệ quân sự.

Hoa Kỳ cũng tái khẳng định sẽ sát cánh cùng Việt Nam, hỗ trợ giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, thượng tôn pháp luật, tôn trọng tự do hàng hải và hàng không, cũng như thương mại không bị cản trở. 

“Chúng tôi chúc mừng Việt Nam đã đảm nhận xuất sắc vai trò Chủ tịch Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á trong năm nay, và rất vui mừng thông báo Hoa Kỳ - Việt Nam đã đạt được thỏa thuận đưa tình nguyện viên của Đoàn Hòa bình đến Việt Nam. 

Kỷ niệm mối quan hệ chặt chẽ được trui rèn trong một phần tư thế kỷ qua, chúng ta mong chờ cơ hội kỷ niệm 25 năm tiếp theo của mối quan hệ đối tác, hữu nghị, và một tương lai tươi sáng hơn cho nhân dân hai nước chúng ta”, tuyên bố nhấn mạnh. 

Hình mẫu hợp tác và quan hệ đối tác quốc tế 

Ngoại trưởng Hoa Kỳ Michael R. Pompeo cũng ra tuyên bố nhân dịp kỷ niệm 25 năm quan hệ ngoại giao hai nước. Ông cho biết, trong một phần tư thế kỷ vừa qua, Hoa Kỳ - Việt Nam đã xây dựng quan hệ đối tác và tình hữu nghị trên cơ sở lợi ích chung, tôn trọng lẫn nhau và quan hệ giữa nhân dân hai nước.

Sự tương tác hàng ngày được ghi dấu qua việc tăng cường quan hệ thương mại và đầu tư, hợp tác chiến lược và phối hợp trong các vấn đề nhân đạo và các vấn đề chiến tranh để lại, trong đó có một nhiệm vụ cao cả là tìm kiếm những người mất tích trong chiến tranh. 

Ngoại trưởng Pompeo khẳng định, trong những năm gần đây, hai bên đã tăng cường và mở rộng quan hệ đối tác toàn diện trên cơ sở tầm nhìn chung về một khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương ổn định và hòa bình, cũng như tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và thể chế chính trị của nhau.

“Chúng tôi trân trọng những thành tựu nổi bật của Việt Nam khi giữ cương vị Chủ tịch ASEAN trong năm nay, đặc biệt trong việc điều phối sự ứng phó của ASEAN với đại dịch Covid-19 và các vấn đề liên quan tới phục hồi kinh tế”, ông cho biết.

Tuyên bố của Ngoại trưởng Mỹ nhấn mạnh, mối quan hệ giữa nhân dân Hoa Kỳ và nhân dân Việt Nam ngày càng trở nên sâu sắc. Cộng đồng người Mỹ gốc Việt sôi động và gắn kết tại Hoa Kỳ đã giúp cho nước Mỹ mạnh mẽ và thịnh vượng. 

“Chúng tôi đánh giá cao vai trò làm cầu nối văn hóa của gần 30.000 sinh viên Việt Nam hàng năm học tập tại Hoa Kỳ và hơn 1.200 người Mỹ đang học tập tại Việt Nam. Chúng tôi mong đợi trường Đại học Fulbright Việt Nam sẽ có những sinh viên khóa đầu tiên tốt nghiệp vào năm 2023. Chúng tôi cũng mong chờ việc hoàn thành thỏa thuận để lần đầu tiên đưa tình nguyện viên của Tổ chức Hòa bình đến Việt Nam, giúp thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa quan hệ giữa nhân dân hai nước. 

Nhân dân Việt Nam đã hai lần chào đón Tổng thống Trump đến Hà Nội và bày tỏ sự tin tưởng rằng Tổng thống cùng nhân dân Hoa Kỳ sẽ hợp tác với các đối tác và đồng minh của chúng tôi để mang đến một kỷ nguyên thịnh vượng mới tại khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Chúng tôi cam kết thực hiện mục tiêu đó và đưa 25 năm tiếp theo của quan hệ song phương trở thành hình mẫu về hợp tác và quan hệ đối tác quốc tế”, tuyên bố nêu rõ.

Bảo Đức

Mỹ phản đối việc can thiệp vào hoạt động khai thác dầu khí ở Biển Đông

Mỹ phản đối việc một quốc gia nào đó tìm cách can thiệp vào hoạt động khai thác dầu khí vốn có từ lâu của các nước trong khu vực, trong đó có Việt Nam - Đại sứ Daniel Kritenbrink nêu rõ.