Nhận định, soi kèo Zorya Luhansk vs Obolon Kyiv, 23h00 ngày 7/3: Đối thủ xứng tầm

Một báo cáo của TP HCM cũng nêu rõ từ 1/1/2020 đến 30/6/2022, thành phố có 5.501 viên chức nghỉ việc, chủ yếu ở lĩnh vực giáo dục (2.436 người). Nhiều tỉnh thành khác không có con số thống kê, nhưng thừa nhận tỷ lệ giáo viên nghỉ việc gia tăng so với trước đây.

Trong cuộc tiếp xúc cử tri quận Hà Đông, Hà Nội chiều 30/9, Bộ trưởng Giáo dục Nguyễn Kim Sơn cho biết, năm 2022, cả nước có trên 16.000 giáo viên bỏ việc, bình quân cứ 100 nhà giáo thì một người ra khỏi ngành.

Ở An Giang quê tôi, cô giáo Nga cũng đang cân nhắc rời khỏi môi trường sư phạm. Nga nói suy nghĩ này lởn vởn trong đầu cô cả năm trời qua và trở nên rõ nét hơn sau một sự việc cuối tuần vừa rồi. Khi đang dự cuộc họp quan trọng ở trường, cô Nga nhận được điện thoại phụ huynh. Cô đành từ chối cuộc gọi và nhắn tin giải thích là sẽ gọi lại sau. Vị phụ huynh liền dỗi, trách cô thiếu lịch sự, không có văn hóa ứng xử, như thế thì sao dạy tốt được. Ấm ức suýt khóc, nhưng cô vẫn phải nhẹ nhàng xin lỗi phụ huynh vì không muốn cuộc đôi co tin nhắn kéo dài.

Cô nói, bây giờ sẵn phương tiện liên lạc nên phụ huynh gọi điện, nhắn tin bất kể giờ giấc. Khi cô không thể trả lời ngay hoặc để sót tin nhắn, phụ huynh có thể nặng lời, thậm chí "méc hiệu trưởng". Phải chi có việc gì đó hệ trọng, đằng này, những việc thông thường như cháu ở lớp có siêng phát biểu không; giờ giải lao cháu có chạy ra sân chơi cùng chúng bạn không?... cũng được hỏi han. Nhiều bận, vợ chồng cô cãi nhau ngay trong bữa ăn chỉ vì cô mải nhắn tin trao đổi với phụ huynh, chỉ à ừqua quýt với câu chuyện mà chồng đang chia sẻ.

Khi tôi can ngăn rằng không ai bỏ nghề chỉ vì "quá tải tin nhắn trả lời phụ huynh" cả, Nga cười như mếu giải thích "nhưng nó là giọt nước tràn ly". Vả lại, khoản thu nhập eo hẹp khoảng 10 triệu đồng mỗi tháng của cô hoàn toàn có thể bị vơi đi, hoặc tăng chậm nếu cô xui rủi mất điểm thi đua hàng năm vì bị "méc hiệu trưởng" hoặc không hoàn thành những chỉ tiêu ngoài chuyên môn do nhà trường đặt ra.

Loanh quanh luẩn quẩn vẫn là chuyện thu nhập, đồng lương cho giáo viên chưa tương xứng với khối lượng công việc và áp lực xã hội của nghề này. Nga nói, xã hội coi giáo viên là "nghề cao quý" và có xu hướng đòi hỏi nhà giáo không chỉ giỏi chuyên môn, mà còn phải là "tấm gương sáng, đạo đức mẫu mực", cần "làm việc bằng lòng yêu nghề vì nếu chỉ nhìn vào thu nhập, sẽ không trở thành giáo viên tốt được".

Khi giải thích về nguyên nhân 527 giáo viên ở Bình Dương nghỉ việc, Giám đốc Sở Giáo dục nói "do lương của giáo viên chưa trang trải được cuộc sống".

Bức tranh thu nhập của viên chức ngành giáo dục hiện rất lỗ chỗ, mù mờ. Tôi đọc được thường xuyên những bình luận trên các trang báo, "trách móc" nhiều thầy cô bây giờ giàu quá, ở nhà lầu, đi xe hơi; còn kêu nghèo kể khổ nỗi gì. Nhưng "nhiều" là bao nhiêu trong số khoảng 1,6 triệu giáo viên công lập trên cả nước?

Nếu nhìn vào con số, ta có thể hình dung rõ hơn. Theo Tổng cục Thống kê, thu nhập trung bình tháng của những người làm trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo (năm 2020) là 7,05 triệu đồng. Nhóm này đã gồm cả các cán bộ và giảng viên đại học như tôi, nên mức trung bình này cao hơn thu nhập thực tế của giáo viên phổ thông, mầm non như cô Nga.

Năm 2019, ValueChampion, trang phân tích tài chính nổi tiếng có trụ sở tại Singapore, thực hiện một nghiên cứu về lương trung bình của giáo viên phổ thông trên 16 quốc gia và vùng lãnh thổ (ở khu vực châu Á Thái Bình Dương và Mỹ, Pháp). Họ so sánh lương giáo viên trung bình với GDP bình quân đầu người của mỗi quốc gia. Theo đó, lương giáo viên Việt Nam thấp nhất, đứng cuối trong số các quốc gia và vùng lãnh thổ này.

Trong khi thu nhập như thế, những giáo viên như cô Nga đối diện với đủ loại áp lực và nỗi sợ: áp lực về chuyên môn với nhà trường; và nỗi sợ trước phụ huynh, học sinh.

Cả nước hiện thiếu hơn 100.000 giáo viên. Bộ Chính trị đã duyệt chủ trương tuyển mới 65.000 giáo viên trong giai đoạn 2022-2026. Nhưng bổ sung bằng cách nào nếu chế độ cho nhà giáo thiếu hấp dẫn và giới trẻ bây giờ không mặn mà với ngành sư phạm?

Chú tôi có đứa con gái học đại học Sư phạm. Chú tính ra, mỗi tháng gia đình phải chu cấp cho cháu khoảng bốn triệu đồng, gồm tiền thuê trọ, ăn uống, sinh hoạt phí và mua sắm sách vở, giáo trình. Nhưng khi ra trường, trải qua kỳ thi tuyển viên chức đầy cam go mới được vào dạy ở một trường tiểu học trên địa bàn huyện, lương tháng đầu tiên cháu lãnh chưa tới ba triệu đồng.

Nghị định 116/2020 của Chính phủ với các ngành đào tạo giáo viên có thể được xem là một điểm sáng, khi hướng đến việc hỗ trợ học phí, sinh hoạt phí cho sinh viên sư phạm theo diện "đặt hàng" từ phía địa phương sử dụng lao động và cơ sở đào tạo. Nhưng đây cũng chỉ là giải pháp phần ngọn, gốc của vấn đề là cải thiện môi trường làm việc và chế độ đãi ngộ cho giáo viên.

Nếu ngành Sư phạm không phải là lựa chọn hấp dẫn của người giỏi, khó trông chờ vào việc tạo dựng được nền giáo dục tiến bộ.

Việt Nam đã trải qua nhiều đời bộ trưởng giáo dục mà không giải quyết nổi bài toán "giáo viên sống được bằng nghề". Nhưng thực tế thì vấn đề này, Bộ Giáo dục và Đào tạo không thể một mình mà gỡ được.

Trương Chí Hùng