Nhận định, soi kèo Semen Padang vs Persib Bandung, 21h00 ngày 10/3: Củng cố ngôi đầu

Bà Nỗ kể, bà bị liệt là do một tai nạn hồi bà còn bé lắm. Thời bấy giờ nhànào cũng làm nhà sàn cao, bên dưới cầu thang mỗi gia đình đều có một thùng gỗđựng nước lớn và một cái gáo để các thành viên trong gia đình rửa chân trước khilên nhà. Chả hiểu một lần nghịch ngợm thế nào, bà Nỗ trèo lên thùng đựng nước,bất giác cái thùng đổ ập xuống đè lên đôi chân nhỏ bé của mình. Bà được gia đìnhđưa đi trạm y tế xã cấp cứu. Sau thời gian điều trị được các y sĩ ở trạm tiêmthuốc nhưng không hiểu sao đôi chân bà không những không khỏi mà phần đùi cònteo lại rồi bị liệt hẳn, không thể đi lại được nữa.

Bà Nỗ "đi lại" với hai đôi dép.

Sau vụ tai nạn, mọi sinh hoạt của bà đều phải có sự giúp sức của người khác.Với đôi chân như vậy, bà chỉ biết quanh quẩn trong nhà, nhìn người khác đi lại,bạn bè tới trường mà ứa nước mắt. Nếu phải di chuyển độ vài bước chân là bà phảinhoài người ra bò, một lát lại thở dốc vì mệt và đôi chân thì đau đớn vô cùng.Thế nhưng bà cứ nghiến răng tập luyện, từng ít từng ít một.

Bà kể, hồi nhỏ bị liệt, cứ vận động là đau chảy nước mắt nên ngại đi lắm.Muốn tập tành để di chuyển thôi cũng không phải chuyện dễ dàng.

Bà phải nghiến răng, nuốt nước mắt vào mà cố gắng. Bà bảo, vì tay với châncủa con người mình không bằng nhau chân lúc nào cũng dài hơn tay, muốn di chuyểnđược thì bắt buộc chân mình phải chùng xuống sao cho đều với tay để phối hợpđược với nhau. Đôi tay thì không sao nhưng để "bảo" được đôi chân bị liệt làmtheo ý mình thì không phải ngày một ngày hai mà chúng "nghe lời".

Có lẽ bởi thế mà giờ đây đôi chân bà Nỗ choãi sang hai bên, bàn tay thẳng tắpnhư cây trúc trên núi. Mỗi lần "đi lại" bà cần tới hai đôi dép, một đôi cho chânvà một đôi cho bàn tay.

Trời không phụ công bà, dần dần đôi chân bà linh hoạt hơn. Việc nặng khônglàm được thì bà làm việc nhẹ, chưa bao giờ bà ỷ lại để nhờ vả người khác làmthay, bởi vậy mà bà được những người xung quanh rất yêu mến.

Bà Nỗ trông trẻ rất khéo.

Bà kể, nhiều lúc, bọn trẻ con thấy bà đi lại kiểu không giống ai, chúngnghịch ngợm ném đá bà, còn gọi là "bà Nỗ ngựa". Ngay cả khi bạn bè đồng tranglứa đến tuổi cập kê, hẹn hò rồi lần lượt lấy vợ lấy chồng thì bà vẫn quanh quẩntrong nhà, cùng lắm là ra vườn.

Những khi ấy bà cũng tủi thân. Rồi bà lại bảo, cuộc đời mình khổ quá lại càngkhiến bản thân mình phải vươn lên, phải sống cho đời nó ghét mình thì thôi, chịukhổ nhiều cũng thành ra quen. Có biết bao phận người còn khổ hơn mình nhiều, đilại được như mình đã là hạnh phúc lắm rồi.

Biết số phận mình không may mắn nhưng trong những năm tháng khó khăn nhất bàđều gắng gượng vượt lên mà không hề kêu ca nửa lời. Bố bà Nỗ mất năm 1992, cácem đều lập gia đình rồi ra ở riêng, bà Nỗ và mẹ nương tựa nhau sống dưới mái nhàbỗng trở nên rộng thênh thang, mỗi đêm gió thốc từng cơn lạnh buốt.

Hàng ngày, mẹ lên nương thì bà Nỗ đều giành hết những công việc trong giađình về tay mình. Cuộc sống của hai mẹ con cứ thế hiu hắt, cho đến năm 2009 mẹmất bà bơ vơ một thời gian rồi chuyển đến ở cùng người em trai.

Từ khi ở cùng em trai, bà xin đặt chiếc giường ở căn bếp nhỏ của gia đình,hàng ngày vợ chồng người em đi làm, mọi công việc trong nhà hết thảy đều do bàđảm đương.

Bà Nỗ chia sẻ: “Mình không muốn vì tàn tật mà làm gánh nặng cho em trai, cậumợ có hai cháu giờ lại thêm mình thì gánh nặng quá, nhưng ra ngoài đường khôngcó sức khỏe thì biết đi về đâu, làm gì để sống. Còn sức lực thì còn phải cố gắngthôi”.

Nhắc đến bà Nỗ ai ai ở Tân Tiến cũng quý, cũng thương. Ngoài những công việcsinh hoạt thường ngày của gia đình, có thời gian rảnh rỗi bà lại giúp hàng xómtrông trẻ.

“Bà Nỗ tốt lắm, hôm nào nhiều việc tôi lại phải nhờ bà ấy trông con giúp. Thếmà cho quà bà cũng chẳng chịu nhận, chỉ khi mời bà ấy ở lại ăn cơm thì mớichịu”,chị Nông Thị Hạnh, một người hàng xóm của bà Nỗ cho biết.

Đang nói chuyện với chúng tôi, chợt bà bò nhanh vào bếp dùng miệng nhấc ấmnước sôi ra khỏi lửa. Chúng tôi thấy vậy đề nghị giúp đỡ thì bà bảo không cần,bà làm thế quen rồi.

Những công việc như thế này bà thường tự làm lấy.

Với cách như thế bà có thể "xách" xô cám đến chuồng cho lợn, gà ăn. Bà cũngcó thể cõng được cả bó củi nặng.

“Trường hợp bà Nỗ khá đặc biệt và cũng là tấm gương nghị lực cho những ngườikhuyết tật ở đây”, ông Hoàng Văn Hoạn, trưởng thôn Tân Tiến nói.

Bài và ảnh: Phàn Họ

Cũng như hai tác giả, tôi hy vọng chúng ta sẽ ngày càng bớt đi những thành kiến đối với những người xem trọng sự học hơn kiếm tiền. Tác giả Nguyen Thanh Vuđã đưa ra hai lý do quan trọng về mặt xã hội: một là chúng ta cần tôn trọng sở thích và quan điểm của nhau vì không ai giống ai cả; và hai là xã hội nào cũng coi trọng người có học.

Ngoài hai lý do này, tôi cho rằng người ham học cũng xứng đáng có được sự tôn trọng của xã hội vì hai lý do thực tiễn: Thứ nhất, kiến thức (knowlege) là một nguồn vốn cực kỳ quan trọng cho sự phát triển bền vững của bất kỳ nền kinh tế nào. Thứ hai, tư duy ham học là một tư duy nhân văn chỉ có lợi chứ không có hại cho sự mưu cầu thịnh vượng của xã hội.

Về luận điểm thứ nhất,từ những năm 1960, nhà Kinh tế học đoạt giải Nobel người Mỹ, Gary Becker, đã bắt đầu phân tích nhiều về tầm quan trọng của khái niệm "vốn nhân lực" (human capital). Sự phát triển của mỗi mô hình kinh tế, dù là một nhà máy nhỏ hay cả một nền kinh tế quốc gia, đều đòi hỏi hai nguồn vốn: vốn vật chất (material and financial capital), bao gồm các phương tiện sản xuất vật chất như nhà máy, máy móc, tiền, gọi chung là tài lực; và vốn nhân lực, bao gồm không chỉ sức lực, sức khỏe của người lao động và sản xuất ra sản phẩm, mà cả khả năng, kỹ năng, và kiến thức hay tri thức mà họ - và chỉ họ - sở hữu tích lũy qua năm tháng.

Một công ty hay một quốc gia đầu tư vào vốn nhân lực này như thế nào? Đó là bằng cách đầu tư vào các lĩnh vực giáo dục, đào tạo, y tế, và an sinh xã hội. Điểm khác nhau lớn nhất giữa vốn nhân lực và vốn vật chất là vốn nhân lực chỉ có thể được thay thế chứ không thể chuyển nhượng (transferrable), vì kiến thức và kỹ năng của mỗi người là thuộc quyền sở hữu của riêng họ. Luật về quyền sở hữu trí tuệ là một minh chứng và kết quả của điểm khác nhau này. Vì tính đặc thù đó, vốn nhân lực trong nhiều trường hợp còn quan trọng và có giá trị hơn cả các loại vốn vật chất.

Năm 2018, Nhà Kinh tế học Paul Romer được trao tặng giải Nobel Kinh tế nhờ công trình nghiên cứu về "lý thuyết tăng trưởng nội sinh" (endogenous growth theory). Nói nôm na, Romer cho thấy tăng trưởng kinh tế phụ thuộc phần lớn vào những yếu tố nội sinh (xuất phát từ bên trong con người) thay vì ngoại sinh (vật chất). Những yếu tố nội sinh giúp tăng trưởng kinh tế chính là vốn nhân lực, ý tưởng đổi mới (innovation), và kiến thức (ở đây, tôi dùng chữ "knowledge" chỉ chung cho khái niệm kiến thức và tri thức, tuy hai khái niệm này có sự khác biệt chứ không hoàn toàn giống nhau).

Nói cách khác, kiến thức của một người và giá trị quy thành tiền của lượng kiến thức đó không hề tỷ lệ nghịch với nhau như nhiều người vẫn nghĩ. Tuy rằng, không phải ai học cao hay học nhiều cũng sẽ kiếm được nhiều tiền, nhưng không có nghĩa là sự học của họ và kiến thức mà họ có được không có giá trị về mặt kinh tế.

Ngược lại, càng nhiều người tích lũy được càng nhiều kiến thức, khả năng nảy sinh ý tưởng và đóng góp vào tăng trưởng kinh tế của cộng đồng và xã hội cũng sẽ càng cao. Việc người học nhiều nhưng không có được thu nhập xứng đáng là kết quả của sự bất bình đẳng giữa các ngành nghề, các địa phương... và là một vấn đề cần được xem xét và khắc phục, chứ không phải là lý do cho việc dè bỉu hay xem thường sự ham học.

>> 15 năm lương cao vẫn không bằng bạn bè có bằng cấp

Lý do thứ hai và quan trọng hơn cả, đó là tư duy ham học cần nhận được sự chấp nhận và tôn trọng, nếu không phải là khuyến khích khi điều kiện cho phép bởi đó là một tư duy có ích cho xã hội loài người.Ở đây, cần nói rõ rằng một người không học lên Đại học hay Cao học nhưng ham thích tìm tòi, đọc hiểu, khám phá, thì sẽ vẫn mang tư duy ham học hơn một người học lên Tiến sĩ chỉ để có bằng cấp hòng được lên chức, nâng lương.

Tư duy ham học đặt sự quan trọng vào kiến thức và giá trị tinh thần thay vì vào giá trị vật chất. Ở góc độ cá nhân, tư duy ham học thúc đẩy và cho phép người ham học khám phá và thấu hiểu được nội tâm bản thân và ngoại cảnh của môi trường xung quanh qua việc tích lũy kiến thức và trau dồi kỹ năng. Điều đáng nói là những kiến thức và kỹ năng này không chỉ là kiến thức và kỹ năng chuyên môn của một ngành nghề, mà còn là thường thức đời sống, các kỹ năng mềm, những bài học về mặt đạo đức, quan hệ giữa người và người, giữa người và thiên nhiên...

Vì thế, người càng thật sự hiểu biết nhiều sẽ càng nhận ra mình chẳng biết bao nhiêu, và như vậy tư duy ham học cũng là thứ khuyến khích họ sống khiêm tốn và bao dung với bản thân và người xung quanh hơn. Có một câu nói tôi đã nghe từ một nhà báo chuyên đưa tin về các khám phá Thiên văn học, mà tôi rất tâm đắc: "Chúng ta phải thông minh như thế này để biết thì ra chúng ta ngu ngốc ra sao" – "We have to be this intelligent to know how ignorant we really are".

Cuối cùng, vì tư duy ham học thúc đẩy một người cầu tiến, nó cũng là một thái độ sống tích cực và lành mạnh. Ở tầng nghĩa rộng hơn, trong một xã hội mà tư duy ham học đúng nghĩa được tạo điều kiện để nở rộ và lan rộng, thì đó cũng là một xã hội đề cao giáo dục, đào tạo, và an sinh.

Càng nhiều người ham học và nhận thức đúng đắn ý nghĩa và giá trị của việc học, càng nhiều người tìm đến giáo dục vì lý do đúng đắn (không phải để kiếm tiền hay quyền cho riêng bản thân, để rồi mang tiếng "có bằng mà chẳng bằng ai"), xã hội sẽ càng có nhìn nhận đúng mức với những người làm giáo dục hơn, và sẽ càng có nhiều nỗ lực để đầu tư vào giáo dục và đào tạo hơn. Khi đó, việc đầu tư vào cái gọi là "vốn nhân lực" sẽ không chỉ còn đơn thuần là một phương tiện để đạt được tăng trưởng về kinh tế như tôi bàn ở trên nữa, mà nó sẽ trở thành mục đích và kết quả của một xã hội nhân văn và phát triển toàn diện.

Nói cách khác, khái niệm "vốn nhân lực" (human capital) trong một xã hội như thế sẽ lùi về sau để nhường chỗ cho khái niệm "phát triển con người" (human development). Đây cũng chính là lý do vì sao giáo dục luôn là một tiêu chí tối quan trọng trong việc tính toán "chỉ số phát triển con người" (Human Development Index) của Tổ chức Liên Hiệp Quốc. Giáo dục và phát triển con người là không thể tách rời.

Tóm lại, tôi muốn nói rằng, học chính quy và học cao không dành cho mọi người. Một tấm bằng Thạc sĩ hay Tiến sĩ cũng không phải là tấm giấy chứng nhận rằng một người giỏi giang và đạo đức hơn người không có bằng. Nhưng, bất cứ ai ham học và có điều kiện để mưu cầu sự học, dù ở trường hay ở nhà, bằng cách đọc, viết hay đi, làm, cũng cần được khuyến khích và ủng hộ.

Quan trọng nhất, tôi hy vọng ở các cấp độ cá nhân, gia đình, cộng đồng, và xã hội, sẽ có được những thay đổi về mặt nhận thức và tư duy đối với việc học, để cho tư duy ham học đúng nghĩa được nuôi dưỡng đúng mức, và để cho những người ham học, lẫn những người làm giáo dục có tâm sẽ không còn bị vấp phải thành kiến và dè bỉu mà họ không xứng đáng phải nhận.

An Tư

>> Quan điểm của bạn thế nào? Gửi bài tại đây. Bài viết không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net.