Năm 2019, Ngân hàng Thế giới đã tiến hành đánh giá về mức độ sẵn sàng của Việt Nam đối với chính phủ số và dữ liệu mở. Báo cáo này cho thấy, Việt Nam có năng lực mạnh về cơ sở hạ tầng và công nghệ dữ liệu mở, nhưng đi sau về khung pháp lý chính sách quản lý dữ liệu. 

Theo bà Trần Thị Lan Hương - chuyên gia cao cấp về khu vực công của Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, dữ liệu mở là nguồn tài nguyên có thể mang lại giá trị rất lớn cho GDP toàn cầu, từ 2.800 tỷ USD trong năm 2019 tới 10.000 tỷ USD vào năm 2025. 

Dữ liệu mở có vai trò rất quan trọng đối với cả thúc đẩy nền kinh tế cũng như quản trị, điều hành của chính phủ. 

Báo cáo năm 2021 của Ngân hàng Thế giới cho biết, giá trị kinh tế của dữ liệu mở ở mức độ vĩ mô là từ 0.4-1.4% GDP toàn cầu, với tốc độ tăng trưởng mỗi năm khoảng 15,7%. 

Ở góc độ vi mô, dữ liệu mở đã thúc đẩy các doanh nghiệp ở nhiều ngành, tạo ra các sản phẩm, dịch vụ và cơ hội thương mại. Một nửa doanh nghiệp tại Mỹ, chủ yếu là các doanh nghiệp vừa và nhỏ hiện đang sử dụng dữ liệu mở. 

Các ví dụ từ châu Phi và châu Á cũng cho thấy dữ liệu mở có thể thúc đẩy hiệu quả của chính phủ trong việc tạo ra các cơ hội cho doanh nghiệp. 

Việt Nam cần làm gì để thúc đẩy phát triển dữ liệu mở?

Theo Báo cáo phát triển năm 2021 của Ngân hàng Thế giới, 1/3 trong số các quốc gia được khảo sát có quy định pháp lý về dữ liệu mở, nguyên tắc về việc tạo ra và sử dụng dữ liệu mở. 

Một số nước như Mexico và Hàn Quốc có đạo luật về dữ liệu mở, một số nước khác như Pháp, Estonia, Anh có điều khoản về dữ liệu mở trong quy định của chính phủ. EU thậm chí còn đưa ra một chỉ thị về dữ liệu mở, bao gồm danh sách các bộ dữ liệu mở có giá trị cần được công bố miễn phí để phục vụ cho sự phát triển của trí tuệ nhân tạo.

Hình ảnh tại trung tâm dữ liệu lớn nhất miền Bắc.

Đối với Việt Nam, trong dự thảo Chiến lược phát triển kinh tế, xã hội, Việt Nam đã đặt ra nhiều mục tiêu tham vọng trong việc phát triển kinh tế số và dữ liệu mở. Trong đó, kinh tế số sẽ chiếm 25% GDP vào năm 2025, 100% cơ quan nhà nước sẽ cung cấp dữ liệu mở. Điều này cho thấy tham vọng và những cam kết rõ ràng của Việt Nam. 

Việt Nam cũng đã có khung pháp lý khá toàn diện khi đã ban hành Nghị định 47/2020, trong đó đưa ra các định nghĩa về dữ liệu mở trong khu vực công và quy định các cơ quan chính phủ cần chia sẻ dữ liệu để khu vực tư nhân và các cơ quan khác có thể sử dụng. 

Việt Nam cũng đã xây dựng được một số sáng kiến về dữ liệu mở. Ở cấp độ quốc gia, Việt Nam đã có cổng dữ liệu quốc gia (data.gov.vn). Ở cấp độ tỉnh, nhiều địa phương cũng đã cung cấp cá bộ dữ liệu mở như TP.HCM, Đà Nẵng,.. 

Theo ông Nguyễn Quang Đồng - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS), Việt Nam hiện chưa có thị trường dữ liệu, kết nối giữa nguồn cung và nhu cầu sử dụng dữ liệu hiện vẫn chưa tốt. Điều mà Việt Nam cần giải quyết là làm sao có thể kết nối được giữa cung và cầu trên thị trường dữ liệu. 

Ông Nguyễn Quang Đồng - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS).

Việt Nam hiện vẫn đang thiếu tiêu chuẩn cũng như việc phân loại dữ liệu khi cung cấp các dữ liệu mở, chất lượng vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu của khu vực tư nhân. Do đó, chúng ta cần hoàn thiện các tiêu chuẩn dữ liệu và phân loại dữ liệu bởi chất lượng của dữ liệu là rất quan trọng.

Với hầu hết quốc gia, trong đó có Việt Nam, chính phủ còn thiếu nguồn lực để phát triển dữ liệu. Nguồn lực từ khu vực tư nhân do đó sẽ đóng vai trò rất quan trọng cho việc thu thập, sử dụng và chia sẻ dữ liệu. 

Chia sẻ góc nhìn khác về vấn đề này, bà Trần Thị Lan Hương - chuyên gia cao cấp của Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam cho rằng, ba lĩnh vực Việt Nam có thể tham gia để thúc đẩy dữ liệu mở là cải thiện độ bao phủ và độ mở dữ liệu, vấn đề về tính riêng tư và bảo mật để bảo vệ cá nhân, công ty khi chia sẻ thông tin dữ liệu mở. 

Bên cạnh đó, Việt Nam có thể tham gia các cộng đồng và mạng lưới dữ liệu mở quốc tế, đóng vai trò chủ động hơn nữa trong các mạng lưới dữ liệu toàn cầu, ví dụ như Hiến chương Dữ liệu mở (Open Data Charter) và Đối tác Chính phủ mở (Open Government Partnership).

Trọng Đạt

Dữ liệu là một loại tài nguyên mới phục vụ phát triển kinh tế, xã hội

Đây là ý kiến được các chuyên gia, nhà hoạch định chính sách đưa ra trong Hội nghị Đối tác Dữ liệu Mở châu Á lần đầu tiên được tổ chức tại Việt Nam.   

Hình ảnh thường thấy của sinh viên trước mỗi kỳ thi. (Ảnh minh họa)

Đó là thực tế của sinh viên tại hầu hết các trường ĐH, CĐ. Sinh viên vẫn lên lớp thường xuyên nhưng không phải chỉ để chuyên tâm học tập. Thay vào đó, nhiều sinh viên quan niệm “mỗi ngày đi học là một ngày… chơi”. Không còn các bài kiểm tra đều đăn như thời học sinh, sinh viên hiện giờ chỉ coi trọng các kỳ thi cuối kỳ và chỉ thực sự quan tâm chuyện sách vở trước mỗi kỳ thi đó.

Chuyện sinh viên bỏ học, trốn tiết, nhờ người đi học hộ, hoặc có đến lớp thì cũng ngủ, làm việc riêng không còn quá lạ lẫm với giới sinh viên. Một phần nguyên nhân của thực trạng này cũng xuất phát từ quy chế học tập, thi cử ở bậc học ĐH, CĐ ở nước ta.

Hồng Ngọc, sinh viên một Học viện có tiếng ở Hà Nội, chia sẻ: “Trước khi vào trường mình cũng từng lo lắng, sợ rằng việc học ở đại học sẽ vất vả hơn nhiều so với ở phổ thông. Nhưng thực tế qua những năm học vừa rồi, mình mới nhận ra thực tế không phải vậy. Bọn mình chỉ thực sự ôn tập bài vở trước mỗi kì thi mà thôi. Còn bình thường thì chẳng bao giờ động đến sách vở, giáo trình”.

Bốn năm một quyển vở

Với nhiều sinh viên, bút vở dường như là thừa thãi bởi học thì đã có giáo trình. Không còn quá câu nệ chuyện ghi chép, ngay cả khi nhiều giảng viên truyền đạt những kiến thức không có trong giáo trình, nhiều sinh viên ngày càng ỷ lại vào những cuốn sách in sẵn. Nhưng giáo trình thì không thể chỉnh sửa hàng năm nên nhiều sinh viên đang tự thỏa mãn với những kiến thức từ cách đây tới cả chục năm.

Học hành chỉ vì mục tiêu không bị thi lại? (Ảnh minh họa)

Đây không phải là chuyện hiếm gặp trong giới sinh viên các trường ĐH, CĐ ở Việt Nam hiện nay. Chuyện ghi chép nhiều không còn quá quan trọng với sinh viên Việt Nam bởi chúng không thay đổi là bao kết quả của các kỳ thi cuối kỳ.

Chạy theo kết quả điểm số và dựa dẫm vào những tài liệu in sẵn, phương pháp học tập theo kiểu “ăn xổi” đã và đang làm lười đi một thế hệ cử nhân tương lai của đất nước.

Vẫn biết rằng tấm bằng đỏ khi ra trường là vô cùng giá trị, nhưng sẽ chẳng có thứ gì ý nghĩa và bền lâu bằng chính những kiến thức mà mỗi chúng ta tự thu nhận được sau những năm tháng trên giảng đường. Bởi đó mới là thước đo chính xác chất lượng thực chất của người học chứ không phải những kiến thức góp nhặt từ sách vở.

Lê Anh Việt