Guardiola tắm bia cùng các học trò trong lễ đăng quang

Khép lại phiên giao dịch ngày 11/6, cổ phiếu Apple tăng 7,3% lên 207,15 USD và giúp “Táo khuyết” cộng thêm 215,1 tỷ USD vào vốn hóa thị trường. Thành tích này của Apple là nhờ vào hội nghị nhà phát triển WWDC 2024 đang diễn ra, nơi công ty trình diễn hàng loạt tính năng liên quan đến trí tuệ nhân tạo (AI) và thông báo hợp tác với OpenAI – nhà phát triển chatbot ChatGPT. Nó giúp nhiều nhà đầu tư cảm thấy yên tâm hơn khi Apple dường như đang bị chậm lại trong cuộc đua AI với các Big Tech khác.

Theo Bloomberg, cổ phiếu Apple đã tăng hơn 25% từ đáy xác lập hồi tháng 4/2024 và đưa hãng quay lại mức vốn hóa trên 3.000 tỷ USD. Với giá trị thị trường 3,18 nghìn tỷ USD, Apple đã lấy lại ngôi á quân từ tay nhà sản xuất chip Nvidia và chỉ còn đứng sau Microsoft (3,22 nghìn tỷ USD).

Sự kiện WWDC 2024 tập trung vào AI thổi bùng hi vọng khách hàng sẽ trả tiền để mua iPhone thế hệ tiếp theo. Các nhà phân tích cũng nâng mức kỳ vọng đối với cổ phiếu Apple.

Theo nhà phân tích Walter Piecyk, việc bổ sung các tính năng AI cho iPhone mới nhất diễn ra vào thời điểm lý tưởng đối với Apple. Doanh số iPhone đang trì trệ và hầu hết người dùng của hãng đang dùng iPhone đời cũ khi chu kỳ nâng cấp xuống thấp kỷ lục.

Những lo ngại về tăng trưởng của Apple được xoa dịu nhờ báo cáo kinh doanh tích cực vào đầu tháng 5, khi công ty thông báo chương trình mua lại cổ phiếu lớn nhất lịch sử Mỹ ở mức 110 tỷ USD. Dù vậy, năm nay cổ phiếu Apple vẫn thể hiện kém hơn Microsoft, Amazon, Alphabet và Meta. Cổ phiếu Nvidia cũng tăng giá 144% và có lúc vượt qua Apple.

Trong số 7 cổ phiếu được mệnh danh là “Magnificent Seven” trên sàn chứng khoán Mỹ, chỉ có Tesla kém hơn Apple năm nay. Nhà sản xuất xe điện giảm hơn 30% giá trị tính đến thời điểm này trong năm.

(Theo Bloomberg)

Dưới đây là nội dung bài viết.

Ảnh có tính chất minh họa (Nguồn: Web ĐH Tiền Giang)

Phần 1. Làm giảng viên đại học, cao đẳng: Nghề nhiều áp lực

Việc Bộ GD-ĐT nâng chuẩn khi đào tạo TS, lương thấp, nhiều áp lực trong các hoạt động giảng dạy, nghiên cứu khoa học (NCKH) đang tạo lên những áp lực đối với đội ngũ giảng viên ĐH, CĐ tại Việt Nam hiện nay trong bối cảnh "bội thực" việc công nhận chức danh giáo sư, phó giáo sư và việc không có trường ĐH của Việt Nam nào nằm trong bảng xếp hạng 350 trường ĐH tốt nhất châu Á.

Thiếu và yếu

Cuối tháng 12/2017, Bộ GD-ĐT công bố số liệu về đội ngũ giảng viên (GV) cơ hữu thiếu chuẩn của nhiều trường đại học. Trong hơn 200 trường đại học được công bố, hầu hết các trường đều tồn tại GV không đủ chuẩn trình độ (theo quy định là từ thạc sĩ trở lên, trừ một số ngành đặc thù).

Thống kê cho thấy, các năm học từ 2016 đến 2018, số lượng GV trong các cơ sở giáo dục đại học là 72.792 người, tăng 3.201 người so với năm 2015-2016. Trong đó, số lượng GV có trình độ tiến sĩ là 16.514 người (chiếm 22,7%). Tỉ lệ này còn chưa đạt mục tiêu đặt ra tại Nghị quyết số 14 của Chính phủ về Đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục đại học Việt Nam giai đoạn 2006 – 2020 (mục tiêu đến năm 2020, tỉ lệ GV có trình độ tiến sĩ ít nhất đạt 35%).

Dù thiếu và yếu về chất lượng, nhưng GV ĐH, CĐ phải là những người yêu nghề và gắn bó với nghề; bởi lẽ không có đâu như ở Việt Nam khi bậc lương khởi điểm cho GV ĐH, CĐ bất kể xuất phát điểm của trình độ đào tạo. Mức lương cơ sở được cho là khá thấp, không khuyến khích và thu hút được người có tài vào làm việc tại các cơ sở giáo dục. Hệ thống thang, bảng lương hiện hành không phù họp với Luật Giáo dục ĐH và một số văn bản hướng dẫn thi hành.

Bên cạnh đó, việc áp dụng hệ thống thang, bảng lương giống nhau cho những công việc khác nhau không còn phù hợp với quy định vị trí việc làm hiện nay. Việc xếp chung một hạng viên chức (như hiện hành) sẽ khó thu hút người có tài năng, tâm huyết vào những vị trí việc làm quan trọng.

Bộ GD-ĐT đánh giá, tỷ lệ GV có chức danh GS, PGS và trình độ TS trong toàn hệ thống vẫn ở mức thấp, đặc biệt là tỷ lệ GV có trình độ TS của các trường CĐSP (chiếm khoảng 3,4%).

Chất lượng đội ngũ GV vẫn còn là dấu hỏi lớn khi nhiều người không có đề tài nghiên cứu, chưa có bài báo đăng trên tạp chí khoa học trong nước và nước ngoài, trình độ ngoại ngữ còn hạn chế... Số lượng GV cơ hữu của các trường ngoài công lập vẫn còn thiếu (15.158 người chiếm khoảng 20% tổng số giảng viên trong toàn quốc) và đã ở độ tuổi cao...

Nguyên nhân của vấn đề nêu trên là do việc nâng bậc lương chủ yếu dựa vào thâm niên công tác, chưa chú trọng kết quả công việc. Các cơ sở giáo dục không thể xếp lương cho một cá nhân có trình độ tiến sĩ quá hệ số 3,00 (tương đương khoảng 4 triệu đồng/tháng) khi tuyển dụng.

Việc nâng hạng, nâng bậc lương còn dẫn đến hiện tượng cào bằng. Các cơ sở giáo dục không thể thực hiện chế độ khuyến khích, thu hút người có tài, có trình độ cao đến làm việc nếu vẫn tiếp tục bị "áp" cơ chế tiền lương, thang bảng lương hiện hành.

Bộ GD-ĐT đã kiến nghị Chính phủ xây dựng hệ thống thang, bảng lương riêng được xác định theo các vị trí việc làm, trả lương trên cơ sở mức độ phức tạp và chất lượng hiệu quả của công việc. Theo đó, lương nhà giáo được ưu tiên xếp cao nhất trong hệ thống thang, bậc lương hành chính sự nghiệp. Tuy nhiên, tăng lương là một chuyện, còn tìm ra nguồn để tăng không lại là chuyện khác nhất là trong bối cảnh ngân sách như hiện nay.

Nhiều áp lực

Lương thấp, nhưng áp lực của yêu cầu về giảng dạy và NCKH cũng đang đè nặng. Thông tư số 47 quy định chế độ làm việc như sau: "Tổng quỹ thời gian làm việc của giảng viên trong một năm học để thực hiện nhiệm vụ giảng dạy, nghiên cứu khoa học, học tập bồi dưỡng và các nhiệm vụ khác trong nhà trường là 1760 giờ sau khi trừ số ngày nghỉ theo quy định".

Căn cứ quy định cụ thể về việc thực hiện chế độ tuần làm việc 40 giờ để quy ra tổng quỹ thời gian làm việc của GV trong một năm học là 1.760 giờ (giờ hành chính). Trong một năm học, mỗi giảng viên đều phải thực hiện nhiệm vụ: giảng dạy (270 giờ chuẩn, trong đó, giờ chuẩn trực tiếp trên lớp chiếm tối thiểu 50% định mức quy định), NCKH (ít nhất 1/3 tổng quỹ thời gian làm việc trong năm học), học tập bồi dưỡng và các nhiệm vụ khác trong nhà trường với tổng quỹ thời gian làm việc trong một năm học là 1.760 giờ.

Thực tế tại các trường, tình trạng GV ở mọi cấp độ và trình độ phải dạy ghép lớp (2-3 lớp với sĩ số từ 150-300 sinh viên) cho các môn học của mình là phổ biến (nhất là các môn học cơ bản thuộc học kỳ 1-2 năm học thứ 1-2).

Quy đổi ra giờ chuẩn (Thông tư số 47/2014/TT-BGDĐT ngày 31/12/2014)

Áp lực bủa vây các thầy cô lên lớp ngay những buổi học đầu tiên với xoay vòng: điểm danh, giảng dạy, thảo luận, kiểm tra giữa kỳ, ôn tập, ra đề thi, coi thi, chấm thi hết môn, ra đề thi lại, chấm thi lại, giải quyết các thắc mắc và khiếu nại của sinh viên.

Nhiều trường, học viện còn "sáng tạo" ra những cách thức quản lý GV của mình bằng việc chia nhỏ các kíp giảng ra thành 2-3 tiết giảng/buổi học khiến cho các môn học kéo dài thành từ 10-15 buổi/môn học/học kỳ (kéo dài khoảng 3 tháng). Thêm vào đó, GV thường phải "gánh" khối lượng giảng dạy gấp từ 1,5 - 2 lần, thậm chí 3 lần định mức quy định.

Về thu nhập thêm, bổ sung tại nhiều trường số tiền trả cho mỗi giờ vượt này cũng chỉ dao động từ 30.000 - 60.000 VNĐ/giờ tùy theo trình độ và hệ đào tạo. Như vậy, GV trình độ Ths, Ts giảng dạy vượt 200% định mức giảng dạy chuẩn theo quy định thì cũng chỉ tạo ra thu nhập thêm dao động từ 8,1 triệu đến 16,2 triệu đồng/năm học (tương đương với 675.000 đồng/tháng đến 1,35 triệu đồng/tháng thu nhập thêm). Để có thêm số tiền giảng vượt giờ này, GV sẽ phải vắt kiệt sức trong suốt cả học kỳ và năm học của mình; không còn sức đâu mà "chân trong, chân ngoài" đi dạy thêm.

Về hoạt động NCKH, nhiều nơi đã sáng tạo ra cách tính toán định mức giờ chuẩn và giờ NCKH bằng cách quy đổi định mức quy định tại Khoản 2 Điều 4 của Thông tư số 47 theo công thức: 1 giờ chuẩn tương đương 1 giờ hành chính.

Chính cách hiểu sai này đã gây nhiều thắc mắc cho các GV, đến độ Bộ GD-ĐT phải giải đáp lại vấn đề này trên Cổng Thông tin điện tử Chính phủ rằng: Nghiên cứu để tính ra định mức giờ chuẩn cho thấy: 3,3 giờ hành chính ≈ 1 giờ chuẩn.

Theo đó, 270 giờ chuẩn ≈ 900 giờ làm việc hành chính (nhiệm vụ giảng dạy chiếm khoảng 50% tổng quỹ thời gian làm việc); quỹ thời gian làm việc trong năm học để làm nhiệm vụ NCKH ≈ 586 giờ hành chính (1/3 tổng quỹ thời gian làm việc trong năm học) và kết quả thực hiện nhiệm vụ NCKH được công bố bằng sản phẩm cụ thể theo quy định.

Như vậy, không thể coi 1 giờ chuẩn tương đương 1 giờ hành chính. Nhiệm vụ giảng dạy và NCKH là 2 nhiệm vụ chính và bắt buộc đối với mỗi GV; mỗi GV đều phải thực hiện đồng thời 2 nhiệm vụ nói trên. Do đó, Thông tư 47 không có hướng dẫn quy đổi từ NCKH ra giờ chuẩn và ngược lại. Trong năm học, GV hoàn thành định mức quy định 270 giờ chuẩn, đồng thời đã hoàn thành các nhiệm vụ về NCKH học tập bồi dưỡng và các nhiệm vụ khác trong nhà trường được coi đã hoàn thành định mức thời gian làm việc trong một năm học là 1.760 giờ (tương đương với việc thực hiện chế độ tuần làm việc 40 giờ).

Tuy nhiên, chính quy định tính toán kiểu "cào bằng" yêu cầu về giờ NCKH (về mặt bản chất là nhằm nâng cao chất lượng giảng viên, hoạt động giảng dạy, nâng hạng trường…) đối với GV lại tạo điều kiện cho các trường tiếp tục "sáng tạo" ra cách thức nhằm bớt xén số giờ giảng dạy vượt giờ của GV bằng việc tính toán chuyển đổi giờ NCKH còn thiếu (nhất là các GV giảng dạy các môn khoc học cơ bản rất khó thực hiện định mức giờ chuẩn NCKH theo năm) trừ vào số giờ giảng dạy vượt giờ.

Như vậy, GV ngoài áp lực phải dạy đủ số giờ quy định còn phải dạy vượt khối lượng giảng dạy (do thiếu GV và trường cũng không muốn tuyển thêm do chỉ tiêu hạn chế hoặc đơn giản là không muốn tuyển thêm vì sợ "ăn" vào quỹ lương và phúc lợi) để còn trừ vào số giờ NCKH thiếu (do không có thời gian thực hiện hoặc không thể thực hiện được do tính chất của môn học).

Ngoài ra, quy định bắt buộc các GV phải đáp ứng chuẩn ngoại ngữ (ví dụ tiếng Anh) theo khung tham chiếu Châu Âu cũng vô hình trung tạo ra tâm lý đối phó bằng việc học và thi bên ngoài, bất kể chất lượng thực tế ra sao.

Việc tính toán định mức NCKH thông qua việc phải có các bài báo khoa học đăng tải trên các tạp chí có phản biện (trong và ngoài nước) hoặc không có phản biện làm tiêu chí đánh giá năng lực GV cũng đặt ra nhiều áp lực lên GV hiện nay.

Với số lượng GV đông đảo trong khi số lượng tạp chí thì ít, khiến cho các tạp chí này đã quá tải do phải nhận một lượng bài gửi rất lớn từ các GV gửi đến (bao gồm cả những bài của các GV có nhu cầu được phong học hàm PGS, GS, các NCS chuẩn bị bảo vệ, các Ths chuẩn bị thi NCS). Một số tạp chí cũng "tranh thủ" bằng việc tăng số trang, tăng chuyên mục (ví dụ: Nghiên cứu khoa học; Nghiên cứu- Trao đổi) và tiến hành thu phí đăng bài (mức 2-3 triệu/bài viết) với lý do hỗ trợ in ấn, biên tập.

Nhiều trường, học viện đối phó việc hoàn thành NCKH của GV trường mình bằng việc xuất bản các chuyên san, tập san, tạp chí nội bộ. Hệ quả nhãn tiền là chất lượng NCKH không tăng lên, tâm lý đối phó là chính.

Với những phân tích ở trên, có thể thấy rằng các GV cứ quanh quẩn mãi trong cái vòng luẩn quẩn của việc: giảng dạy, không có thời gian dành cho NCKH, bị khấu trừ, lấy giờ dạy vượt giờ bù lại, lại mệt mài giảng, học tập tiếp để nâng cao trình độ, thi lấy chứng chỉ ngoại ngữ....

Hậu quả nhãn tiền là sức khỏe GV suy giảm, tình trạng chảy máu chất xám với sự dứt áo ra đi của đội ngũ GV có tâm huyết và trình độ (di chuyển đến trường coi trọng GV hoặc ra làm ngoài), hoạt động NCKH và chất lượng giảng dạy của các trường không được nâng lên và đương nhiên, xếp hạng Châu Á hay thế giới đang trở lên là ước mơ xa vời vợi của mỗi trường ĐH, CĐ ở Việt Nam hiện nay.

XEM TIẾP

TS Lê Minh Toàn

Chuyển làm phục vụ, cho nghỉ việc giảng viên không có bằng thạc sĩ

Ngoài chính sách trải thảm đỏ, trả lương cao, nhiều trường đại học đang tích cực tạo điều kiện cho giảng viên đi học lấy bằng thạc sĩ, tiến sĩ.

Diệp Thị Hiền sinh ra trong gia đình có bố là người dân tộc Sán Dìu, mẹ là người Hoa. Cả gia đình em sau đó chuyển về Lục Ngạn (Bắc Giang) sinh sống bằng nghề trồng vải thiều.

Nhà vốn đông con, ngoài em trai đang học lớp 7, trên Hiền còn có 3 chị gái. Hoàn cảnh gia đình vất vả đã hun đúc cho các chị em trong nhà tính cách độc lập, bản lĩnh, ít phải phụ thuộc vào ai.

“Chúng em như được lập trình sẵn, ngoài thời gian học sẽ tự giác làm việc nhà, phụ giúp bố mẹ chuyện ruộng vườn. Từ chị gái lớn đến em út không ai đi học thêm ở đâu, cứ người lớn dạy người bé, từ nhỏ đến giờ đều thế”.

Năm cấp 3, Hiền thi đỗ vào Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú Lục Ngạn, nhờ đó được miễn hoàn toàn học phí và chi phí ăn ở. Vốn tính cách năng nổ, hoạt bát, nữ sinh được bầu làm Bí thư lớp, sau đó là Phó Bí thư Đoàn trường. Với Hiền, tham gia hoạt động đoàn đội giống như một niềm yêu thích “ngấm vào trong máu”.

Thời điểm thi tốt nghiệp THPT, giữa nhiều lựa chọn, Hiền quyết định theo ngành Kỹ thuật giống như chị gái. Khi còn học tiểu học, cả hai chị em hay theo dõi chương trình Robocon. Sau này vì đam mê, chị gái cũng lựa chọn học ngành Điện tử Viễn thông. Mỗi khi về nhà, được nghe chị kể về ngành, Hiền lại càng dấy lên niềm yêu thích, dẫu nhiều người cũng nói rằng ngành học này khô khan, không hợp với con gái.

Đỗ vào ngành Điện tử Viễn thông của Trường ĐH Công nghiệp Hà Nội, đúng như tưởng tượng, lớp của Hiền có 65 người nhưng tới 60 bạn là nam. Nhưng nữ sinh không cảm thấy mình “thiệt thòi” điều gì vì trước đó đã được chị giới thiệu về ngành rất kỹ.

“2 năm đầu, em được học lắp ráp mạch điện tử, phần mềm, thậm chí là lập trình. Em cứ đi từ thích thú này tới bất ngờ khác vì không nghĩ rằng mình sẽ được học sâu và rộng đến thế”, Hiền nhớ lại.

Sang năm thứ 3, khi đã có “vốn” chuyên môn nhất định, Hiền đăng ký vào đội Robocon của khoa. Kể từ tháng 8 năm ngoái, khi ĐH Công nghiệp Hà Nội tổ chức vòng trường để chọn ra đội đi thi vòng miền Bắc, nữ sinh tích cực cùng đội nghiên cứu thiết kế robot.

Nhóm của Hiền lần lượt vượt qua vòng trường, vòng loại miền Bắc và đi đến được vòng chung kết toàn quốc. “Đó là một hành trình rất dài, tốn nhiều thời gian và công sức. Càng đi xa, đối thủ càng “nặng ký”, do đó cả nhóm liên tục phải thay đổi cấu tạo để robot trở nên tối ưu nhất”.

Đề bài năm nay có tên “Khám phá ngôi đền cổ”. Mỗi đội thi có 2 robot kết hợp với nhau để ném các vòng cùng màu vào cột quy định thật nhanh và chính xác nhất. Với luật thi như vậy, robot cần phải được luyện tính năng gắp vòng và ném vòng. Nhiệm vụ của nữ sinh là làm mạch điện tử - bộ máy bên trong giúp robot vận hành.

“Đây là hai cơ cấu khiến cả đội mất nhiều thời gian suy nghĩ nhất. Vì cải tiến liên tục, qua mỗi vòng chúng em lại cho ra một con robot hoàn toàn khác nhau”.

Quá trình chuẩn bị và luyện tập cho robot mất nhiều thời gian, tới nỗi cả nhóm phải “ăn ngủ ở trường”.

“Hôm nào không có lịch học, cả nhóm sẽ lên phòng lab làm mạch từ 7h, thậm chí sớm hơn. Sau khi ăn trưa, cả nhóm tiếp tục làm tới tối muộn, khi trường khóa cửa mới về”.

Tới giai đoạn gần hoàn thiện, cả nhóm tiếp tục di chuyển tới xưởng để chạy thử và tập luyện, thậm chí phải làm xuyên đêm ở xưởng, chỉ dám tranh thủ chợp mắt để kịp tiến độ. Mặc dù luôn trong tình trạng tất bật nhưng theo Hiền, quá trình làm robot cũng khiến nữ sinh cảm thấy “được chạm đúng đam mê”.

Trong quá trình này, Hiền vẫn cố gắng cân đối tham gia các hoạt động đoàn và việc học. Sau 3 năm, điểm tổng kết của Hiền đạt mức Giỏi với 4/6 kỳ giành học bổng.

Dù cảm thấy phải đánh đổi thời gian và điểm “vẫn chưa được như kỳ vọng” nhưng bù lại, Hiền được đào sâu nghiên cứu hơn kiến thức về mạch điện tử, học được tính kiên nhẫn và kỷ luật cao.

“Ví dụ khi làm mạch, em học được cách không được nóng vội, bởi có những linh kiện nhỏ tính bằng mm, nếu không tỉ mỉ, cẩn thận hàn gắn sẽ không tạo ra được bảng mạch hoàn chỉnh”.

Nhờ những sự nỗ lực ấy, tại trận chung kết Robocon Việt Nam 2023, đội tuyển của Hiền đã giành chức vô địch cho Trường ĐH Công nghiệp Hà Nội sau 15 năm chờ đợi.

Khi đại diện Việt Nam tham dự Robocon Châu Á - Thái Bình Dương, đội tuyển tiếp tục giành đồng giải Ba với đội tuyển Trung Quốc. Ngoài ra, đội tuyển Việt Nam còn được đánh giá cao về thiết kế cơ khí và được trao giải Kỹ thuật xuất sắc.

Tháng 8/2023, sau khi cuộc thi Robocon kết thúc, Hiền thử sức tham gia cuộc thi IoT Challenge. Nhóm của Hiền nghiên cứu về đề tài “Thiết kế hệ thống giám sát sức khỏe bệnh nhân”, trong đó nữ sinh phụ trách chính về phần mạch. Đề tài này sau đó cũng giành giải Nhất chung cuộc.

Càng tham gia các cuộc thi, nữ sinh càng cảm thấy đam mê với lĩnh vực kỹ thuật và mong muốn tiếp tục được đào sâu, mở rộng hiểu biết.

Trong năm tới, Việt Nam sẽ đăng cai cuộc thi Robocon Châu Á - Thái Bình Dương. Chủ đề thi do Việt Nam công bố mang tên “Ngày mùa”, lấy ý tưởng từ việc canh tác lúa trên các thửa ruộng bậc thang. Diệp Thị Hiền cho biết bản thân sẽ tiếp tục nghiên cứu, chế tạo robot và quyết tâm giữ chức vô địch ở cuộc thi năm 2024.

Cũng vào đầu năm học này, Hiền ứng tuyển và giành được học bổng từ Tập đoàn Foxconn. Nhờ đó, nữ sinh có cơ hội thực tập vào năm cuối và được cam kết việc sau khi tốt nghiệp. Nữ sinh cho biết đây là cơ hội thuận lợi giúp bản thân có môi trường phát huy những kiến thức đã học và được phát triển chuyên môn.

Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam (dưới đây gọi là Hiệp hội), trên cơ sở tập hợp ý kiến rộng rãi của các trường thành viên, đã kiến nghị lên các cấp lãnh đạo Đảng và Nhà nước một số vấn đề về sửa đổi Luật Giáo dục.

"Hệ thống giáo dục quốc dân phải là một hệ thống giáo dục mở, gồm giáo dục chính quy và giáo dục thường xuyên..."

Theo đó, để sửa chữa những khiếm khuyết của các luật về giáo dục, trước hết cần điều chỉnh lại kết cấu của các dự luật, bổ sung nhiều nội dung mới cũng như sửa chữa những nội dung được cho là không chính xác.

3 vướng mắc

Theo Hiệp hội, Nghị quyết số 29 ban hành đã gần 4 năm nhưng nhiều nội dung quan trọng vẫn chưa đi được vào cuộc sống do vướng với khá nhiều các qui định đã không còn phù hợp ở các luật về giáo dục, bao gồm Luật Giáo dục, Luật GDĐH và Luật Giáo dục nghề nghiệp.

Những vướng mắc này chủ yếu rơi vào ba cụm vấn đề: Hệ thống giáo dục quốc dân; Quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục, đào tạo; Trách nhiệm nghĩa vụ và quyền lợi của cộng đồng xã hội đối với giáo dục, đặc biệt đối với giáo dục đại học, thể hiện quan điểm xã hội hóa toàn diện về giáo dục.

Điều Hiệp hội cho rằng “đặc biệt lo lắng” là Hệ thống giáo dục quốc dân thể hiện ở các luật về giáo dục hiện hành bộc lộ quá nhiều khiếm khuyết mà nếu không được sửa kịp thời sẽ ảnh hưởng lớn tới tương lai gần của giáo dục Việt Nam, tới cơ cấu nguồn nhân lực của Việt Nam.

Cụ thể, trước hết phải nói hệ thống đó đi ngược lại một loạt định hướng quan trọng của Nghị quyết 29 như: Hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng giáo dục mở, linh hoạt, liên thông giữa các bậc học, trình độ và giữa các phương thức giáo dục, đào tạo; Đẩy mạnh phân luồng sau trung học cơ sở, phấn đấu đến năm 2020 có 80% thanh niên trong độ tuổi đạt trình độ giáo dục trung học phổ thông và tương đương; Định hướng nghề nghiệp ở trung học phổ thông; Thực hiện phân tầng cơ sở giáo dục đại học theo định hướng nghiên cứu và ứng dụng – thực hành; Chủ động, tích cực hội nhập quốc tế để phát triển đất nước.

Do vậy để tháo gỡ những vướng mắc đang gặp khi triển khai Nghị quyết 29 cần sớm bổ sung, sửa chữa các luật này.

Phải chỉnh sửa Luật Giáo dục trước

Trong việc bổ sung, sửa đổi các luật về giáo dục Hiệp hội lưu ý lĩnh vực giáo dục và đào tạo lại đồng thời chịu sự điều chỉnh của cả 3 luật: Luật Giáo dục, Luật Giáo dục Đại học và Luật Giáo dục nghề nghiệp.

Để tránh sự bất nhất ở cả 3 luật điều chỉnh thì logic tất yếu là Luật Giáo dục cần phải được chỉnh sửa trước để định hướng cho việc chỉnh sửa tiếp theo của các luật giáo dục chuyên ngành. Ít ra là phải sửa đổi cùng một lúc với sự xem xét đồng bộ nhất quán.

Việc chỉnh sửa độc lập tách biệt cả 3 luật là không hợp lý, lại càng không thể chấp nhận việc sửa đổi các luật “chuyên ngành” trước "luật mẹ" (tức Luật giáo dục) như đã từng làm thời gian qua.

Hiệp hội đề nghị hệ thống giáo dục quốc dân ở Luật Giáo dục cần được sửa đổi như sau:

- Hệ thống giáo dục quốc dân phải là một hệ thống giáo dục mở, gồm giáo dục chính quy và giáo dục thường xuyên.

- Các phân hệ và trình độ đào tạo của hệ thống giáo dục quốc dân bao gồm: Giáo dục mầm non có nhà trẻ và mẫu giáo; Giáo dục tiểu học; Giáo dục trung học có trung học cơ sở và trung học toàn phần; Trung học toàn phần lại bao gồm hai luồng: trung học phổ thông và trung học hướng nghiệp; Giáo dục nghề có dạy nghề sơ cấp, dạy nghề trung cấp và dạy nghề cao cấp; Giáo dục đại học đào tạo trình độ cao đẳng, trình độ cử nhân, trình độ chuyên gia, trình độ thạc sĩ và trình độ tiến sĩ.

Luật Giáo dục Đại học: 

Trao đổi với VietNamNet, ông lê Viết Khuyến, Trưởng ban Đảm bảo chất lượng của Hiệp hội nhận xét: Xét chung về kết cấu và nội dung Luật Giáo dục Đại học hiện hành vẫn nghiêng theo hướng của một luật về các cơ sở giáo dục đại học - một văn bản thường chỉ được trình bày dưới dạng “dưới luật”, tức Điều lệ trường đại học.

Hiện nay, những nội dung rất quan trọng của một Luật Giáo dục Đại học hiện đại như Hệ thống giáo dục đại học, quyền lợi và trách nhiệm của cộng đồng xã hội đối với giáo dục đại học hầu như không được thể hiện rõ. Mặt khác nhiều nội dung đưa vào lại quá chi li, không xứng tầm của một luật về Giáo dục đại học.

"Cần đưa vào Luật giáo dục Đại học sửa đổi các nội dung về nguyên tắc bình đẳng trong cơ hội và điều kiện tiếp cận với GDĐH của mọi công dân có nguyện vọng và nhu cầu được học đại học..."

Theo ông Khuyến, Hiệp hội có đề nghị một số điểm.

Về kết cấu của Luật Giáo dục Đại học sửa đổi: Đề nghị đưa thêm vào hai chương mới: một chương về Hệ thống giáo dục đại học (chương 2) và một chương về Quan hệ Xã hội (chương gần cuối).

Chương đầu cần chứa đựng các nội dung như: cơ cấu hệ thống GDĐH, các chuẩn mực GDĐH quốc gia, các trình độ đào tạo, hệ thống văn bằng, các cơ sở GDĐH, mạng lưới các hội và hiệp hội về GDĐH... (tương tự như Luật Giáo dục Đại học của Liên Bang Nga).

Chương sau cần đưa vào các nội dung về nguyên tắc bình đẳng trong cơ hội và điều kiện tiếp cận với GDĐH của mọi công dân có nguyện vọng và nhu cầu được học đại học, về trách nhiệm và quyền lợi của công dân, trong đó có giới tuyển dụng đối với GDĐH, về vai trò của các hội và hiệp hội nghề nghiệp trong việc giám sát hoạt động của các cơ sở giáo dục đại học...

Về nội dung cụ thể của các điều: Theo Hiệp hội cần bổ sung vào Chương 1 về Triết lý giáo dục đại học.Cần thể hiện những quan điểm chính thức của Đảng và Nhà nước về GDĐH để thống nhất định hướng cho phát triển GDĐH Việt Nam, khắc phục dư luận cho rằng GDĐH Việt Nam chưa có triết lý. 

Hiệp hội cho rằng trong cách gọi tên cơ sở giáo dục đại học,Ban soạn thảo Luật Giáo dục Đại học có sự nhầm lẫn giữa cấu trúc và đẳng cấp của trường với tên gọi được Nhà nước đặt cho.

Theo thông lệ chung, đại học (university) chỉ những cơ sở GDĐH đa lĩnh vực nên sẽ không có chuyện chỉ sử dụng tên gọi “đại học” cho các trường đại học quốc gia hoặc vùng. Cũng không thể nhầm lẫn gọi đại học là trường hai cấp, bởi gọi như vậy sẽ biến đại học thành một liên hiệp các trường đại học chuyên ngành.

Theo quan niệm phổ biến hiện nay: chữ “college” chỉ có nghĩa là một trường đại học khi nó đứng độc lập, còn khi nằm trong một “university” thì ý nghĩa đó không hề có. Do vậy, không thể vì quan niệm sai khái niệm trường đại học đa lĩnh vực (university) mà đưa ra một cách hiểu khác lạ như trong Luật Giáo dục Đại học hiện hành. Để tránh hiểu lầm, Hiệp hội đề nghị thay tên gọi Đại học bằng thuật ngữ Viện đại học.

Theo thông lệ quốc tế hiện nay, các cơ sở giáo dục đại học có thể được phân loại theo những tiêu chí khác nhau: theo cơ cấu tổ chức (viện đại học, học viện, trường đại học, trường cao đẳng), theo sứ mệnh (viện đại học quốc gia, viện đại học vùng, trường đại học ngành, trường đại học địa phương, trường cao đẳng ngành, trường cao đẳng địa phương, trường đại học tư thục,...), theo đẳng cấp (trường đại học nghiên cứu, trường đại học, trường cao đẳng), theo phương thức tuyển sinh (trường đại học truyền thống, trường đại học mở), theo loại hình sở hữu (công lập, tư thục, tư thục hoạt động KVLN, dân lập). Trong Luật Giáo dục Đại học cần có định nghĩa rõ cho từng loại trường như ở các nước để tránh gọi tên tùy tiện, đồng thời xác định rõ sứ mệnh của chúng.

Hiệp hội cũng nhận xét dường như có sự nhầm lẫn giữa khái niệm phân tầng giáo dục đại học với khái niệm xếp hạng chất lượng.Một nền GDĐH phân tầng hoàn toàn không hề chấp nhận những cơ sở GDĐH chất lượng thấp. Phân tầng ở đây chỉ có nghĩa là thừa nhận sự đa dạng về sứ mệnh của các cơ sở GDĐH. Phân tầng có liên quan tới việc quy hoạch mạng lưới các cơ sở GDĐH công lập... Kinh nghiệm thế giới cho thấy Nhà nước không nên trực tiếp thực hiện xếp hạng nhà trường.

Cũng theo ý kiến của Hiệp hội, trao quyền tự chủ cho các cơ sở GDĐH phải được triển khai đồng bộ với việc gia tăng trách nhiệm giải trình của các cơ sở đó. Cần viết rõ hơn về trách nhiệm giải trình của các cơ sở GDĐH: các trường phải công khai, minh bạch mọi hoạt động, phải chịu sự giám sát của Nhà nước và cộng đồng xã hội thông qua hội đồng trường và các tổ chức kiểm định, kiểm toán...

Ngân Anh

Nhiều tranh cãi về nhân sự trong hội đồng trường

Góp ý dự luật Giáo dục sửa đổi, nhiều đại biểu dồn sự quan tâm đến việc quy định nhiệm vụ, quyền hạn, thành viên của hội đồng trường bởi việc này cũng liên đới đến việc bầu hiệu trưởng.