Nghiên cứu mới của Trường Đại học Y tế công cộng được hỗ trợ bởi Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá và Tổ chức Y tế Cộng đồng toàn cầu Vital Strategies mới công bố cũng cho thấy, có đến 96% học sinh nhận thức được sự tồn tại của thuốc lá điện tử.

Đặc biệt, 14% từng sử dụng thử thuốc lá điện tử và 7% đang sử dụng trong 30 ngày qua. Tỷ lệ này đối với thuốc lá nung nóng tương ứng là 1,8% và 1%. Nghiên cứu được tiến hành trong giai đoạn tháng 10-12/2023, với sự tham gia của 3.801 học sinh từ lớp 6 đến lớp 12 tại 11 tỉnh, thành ở Việt Nam.

Giáo sư Hoàng Văn Minh, Hiệu trưởng Trường Đại học Y tế Công cộng, cho rằng, đây là xu hướng đáng lo ngại, vì nó có thể đảo ngược những nỗ lực kiểm soát việc sử dụng thuốc lá ở thanh thiếu niên đã được triển khai quyết liệt trong nhiều năm qua.

"Mức độ sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng trong giới trẻ Việt Nam đang ở mức cao, đặc biệt khi so sánh với các chỉ số về sử dụng thuốc lá truyền thống", GS Minh nói.

Tổ chức Y tế Thế giới cũng khẳng định không có bằng chứng nào chứng minh rằng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng ít gây hại hơn các sản phẩm thuốc lá điếu thông thường. Chúng đều chứa nicotine là chất gây nghiện cao, gây hại đến sức khỏe.

Thực tế cho thấy, các quốc gia cho phép các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, ban hành các chính sách về cấm bán cho trẻ vị thành niên đã thất bại trong việc ngăn chặn giới trẻ sử dụng.

Tại Mỹ, trong giai đoạn 2017-2019, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử tăng vọt từ 11,7% lên 27,5% ở học sinh trung học cơ sở, và từ 3,3% lên 10,5% ở học sinh trung học phổ thông. Tương tự, tại Anh, sử dụng thuốc lá điện tử ở trẻ em gái 15 tuổi đã tăng từ 10% vào năm 2018 lên 21% vào năm 2021.

Ngành công nghiệp thuốc lá nhắm đến giới trẻ

Mới đây, STOP công bố tài liệu cho thấy ngành công nghiệp thuốc lá đã có chiến lược gây ảnh hưởng nhằm đạt được sự ủng hộ đối với sản phẩm thuốc lá nung nóng IQOS.

STOP là mạng lưới các tổ chức y tế công cộng và học thuật, kết nối các chuyên gia để theo dõi mọi khía cạnh của ngành công nghiệp thuốc lá nhằm phát hiện, vạch trần và chống lại những nỗ lực không ngừng nghỉ của ngành công nghiệp thuốc lá hoạt động trên toàn cầu.

Theo đó, ngành công nghiệp thuốc lá đã tuyên bố rằng các sản phẩm "thuốc lá không khói", bao gồm IQOS (I quit ordinary smoking) "một ngày nào đó sẽ thay thế thuốc lá điếu". IQOS chỉ dành cho những người hút thuốc đã trưởng thành, những người sẽ tiếp tục hút thuốc lá.

Tuy nhiên, bằng chứng cho thấy ngành công nghiệp thuốc lá có kế hoạch lớn hơn.

Theo phân tích của STOP, ngành công nghiệp thuốc lá đã lên kế hoạch cho một chiến lược đa hướng nhằm tác động đến các nhà hoạch định chính sách ở địa phương, khu vực, quốc gia và thậm chí ở cấp độ quốc tế.

Mục đích tác động đến các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia y tế, doanh nghiệp và người tiêu dùng nhằm tạo ra sự chấp nhận rộng rãi đối với IQOS. Các đối tượng được nhắm đến trong kế hoạch này bao gồm các chính trị gia, các nhóm y tế và các tập đoàn khách sạn….  

Ngành công nghiệp thuốc lá đang tìm cách "lách" các quy định quản lý bằng việc giới thiệu các sản phẩm mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, nhằm đối phó với các quy định ngày càng nghiêm ngặt đối với thuốc lá truyền thống. 

Thực tế, cộng đồng y tế toàn cầu đã ghi nhận một số trường hợp tổn thương phổi do thuốc lá điện tử. Theo đó, các sản phẩm thuốc lá mới được cho là có thể gây ra những tác động tiêu cực đến sức khỏe, đặc biệt đối với não bộ đang phát triển của trẻ vị thành niên.

"Cuộc chiến với thuốc lá mới là cuộc chiến cam go. Chỉ trong 5 năm, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử đã vượt lên rất cao. Kết quả phòng chống thuốc lá trong 30 năm sẽ bị thiêu rụi trong vòng 3 năm nếu chúng ta cho phép thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng vào Việt Nam.

Những thành tựu mà chúng ta đã đạt được sẽ nhanh chóng bị xóa bỏ nếu chúng ta không ngăn chặn được thuốc lá điện tử", ông Nguyễn Trọng Khoa, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh nói tại một hội thảo vào tháng 8.

Điều này đặt ra nhu cầu cấp bách Việt Nam cần có giải pháp sớm và mạnh mẽ để ngăn chặn làn sóng của thuốc lá điện tử trong giới trẻ.

Bác sĩ Nguyễn Văn Tuyên, Trưởng khoa Nội thận - Tiết niệu cho biết, ca ghép thận được chuẩn bị kỹ càng, bởi người cho thận khá nhiều tuổi và thể trạng nhỏ hơn so với người nhận nên nguy cơ chức năng thận ghép khó đạt như kỳ vọng.

"Nguy cơ thải ghép là rất cao, vì thế, các kịch bản có thể xảy ra sau ghép đều được các bác sĩ tính đến, nhằm xử lý kịp thời nguy cơ", bác sĩ Tuyên thông tin.

Ngày 8/9, ca ghép của bệnh nhân được thực hiện thành công. Sau ghép thận, sức khỏe cả người cho và người nhận hoàn toàn ổn định, chức năng thận ghép, các chỉ số cận lâm sàng trong giới hạn bình thường.

Người mẹ xuất viện sau khi hiến thận 7 ngày, sức khỏe ổn định. Chị N.T.B.H hòa hợp với quả thận mới hoạt động tốt, các chỉ số xét nghiệm của thận ghép trong giới hạn bình thường và tiếp tục điều trị duy trì sau ghép, tái khám định kỳ theo hẹn của bác sĩ.

Trường hợp thứ 2 là nam bệnh nhân L.B.C. (19 tuổi, Quảng Xương, Thanh Hóa). Tháng 4 vừa qua, C. có biểu hiện mệt mỏi, hoa mắt, chóng mặt, thường xuyên mẩn ngứa, phải nhập viện. Qua thăm khám, bác sĩ kết luận, em bị suy thận giai đoạn cuối.

Lúc này, C. đang làm công nhân giày da ở khu công nghiệp Lễ Môn. Từ một nam thanh niên lao động khỏe mạnh, anh sút cân nhanh chóng, rơi vào trạng thái lo lắng, mệt mỏi, hoảng loạn, khi biết cuộc sống của mình gắn liền với máy chạy thận.

Khi mẹ đẻ bệnh nhân quyết định hiến thận để ghép cho con, các bác sĩ đã thực hiện ca ghép thận. Sau hơn 6 giờ phẫu thuật, ca ghép đã thành công ngoài mong đợi. Sau ghép, sức khỏe của cả L.B.C. và mẹ đẻ đều tiến triển tốt.

Bệnh nhân cho biết, khi được ghép thận thành công, tỉnh dậy, em muốn khóc òa vì thấy may mắn. Em sẽ không còn phải cách ngày đến viện một lần để lọc thận.

Cả hai bệnh nhân đều bày tỏ lòng biết ơn đến mẹ, gia đình và các y bác sĩ đã cứu họ khỏi cảnh chạy thận chu kỳ.

Bác sĩ Tuyên cho biết, hiện tại khoa Nội thận - Tiết niệu Bệnh viện Đa khoa Đức Giang có gần 170 bệnh nhân suy thận đang điều trị. Mỗi ngày có 80 bệnh nhân chạy thận nhân tạo chia làm 3 ca đang chạy thận nhân tạo chu kỳ.

Việc chạy thận nhân tạo khiến người bệnh, người nhà người bệnh mệt mỏi, đi lại nhiều lần, chi phí tốn kém. Vì vậy, việc duy trì, phát triển và làm chủ kỹ thuật ghép thận tại Bệnh viện Đa khoa Đức Giang sẽ góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Đến nay, bệnh viện đã thực hiện thành công 3 ca ghép thận và làm chủ được kỹ thuật ghép thận được hướng dẫn đào tạo chuyển giao từ các chuyên gia của Bệnh viện Quân y 103.

Phó giáo sư Nguyễn Hoàng Định, Phó Giám đốc Bệnh viện (người thực hiện ca ghép tim) cho biết, những xúc động, biết ơn, hạnh phúc của ông cùng tất cả những người tham gia ekip ghép tim vẫn còn nguyên.

"Nhưng cũng như ngày này cách đây 1 tháng, chúng tôi vẫn rất cẩn trọng, theo dõi rất sát, cho dù người bệnh đã có thể về nhà. Người bệnh vẫn cần dùng thuốc ức chế miễn dịch, có những chương trình tập luyện vật lý trị liệu dành riêng phục hồi vận động, kèm tư vấn tâm lý để có thể quay trở lại cuộc sống.

Thông thường sau khi mổ ghép tim, người bệnh thường cảm giác mình rất khỏe nên hay chủ quan. Nếu không tư vấn kỹ về tâm lý và phương pháp điều trị thì có thể cố sức, rất nguy hiểm", Phó giáo sư Nguyễn Hoàng Định cho biết.

Điều dưỡng Trần Thị Anh Hồng, khoa Nội tim mạch chia sẻ, bản thân chị rất lo lắng, hồi hộp khi lần đầu tiên được giao nhiệm vụ trong ekip chăm sóc người bệnh ghép tim, vì sợ không hoàn thành tốt sẽ làm ảnh hưởng đến sức khỏe của người bệnh.

"May mắn là sức khỏe của anh hồi phục nhanh. Gần một tháng chăm sóc, tôi thấy gần gũi với hai vợ chồng bệnh nhân như người nhà. Sau này, chắc thi thoảng anh sẽ xuống tái khám, nhưng chưa chắc đã gặp vì lại bận với người bệnh khác.

Chỉ mong bệnh nhân khi xuất viện rồi sẽ vui vẻ, bình an với cuộc sống mới mà họ đã phải rất nỗ lực mới có được lần nữa", nữ điều dưỡng bày tỏ.

Hạnh phúc nhất có lẽ là chị T. (vợ anh H.), người chứng kiến hành trình gian nan tìm sự sống cho chồng đã thu về kết quả đẹp.

Chị nhắn nhủ: "Vợ chồng tôi luôn biết ơn các bác sĩ, điều dưỡng. Giờ được trở về nhà, tôi sẽ chuẩn bị sắp xếp lại cuộc sống, quan tâm đến các thành viên khác trong gia đình. Các con tôi sẽ lại được ngủ ngon bên cha mẹ…".

Anh H. được chẩn đoán mắc bệnh cơ tim từ năm 2021, với chức năng co bóp của cơ tim chỉ còn 18%. Do dịch Covid-19 và điều kiện chẩn đoán chưa đầy đủ tại tuyến cơ sở, anh không thể đi khám và tiếp cận các phương tiện chẩn đoán chính xác.

Từ tháng 7/2023, khi triệu chứng khó thở ngày càng nặng, anh đã tìm đến Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM. Tại đây, các bác sĩ chuyên khoa Tim mạch không chỉ xác định rõ tình trạng bệnh mà còn phát hiện anh có nhóm máu hiếm Rh âm tính.

12h ngày 24/8, bệnh nhân và gia đình bất ngờ nhận được thông báo chuẩn bị nhập viện để ghép tim. Người hiến tặng tim là anh N.Đ.T. (32 tuổi), đã gặp phải tai nạn giao thông nghiêm trọng, không qua khỏi được được cấp cứu tích cực ở Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn (Hà Nội).

Sau khi tạng hiến được vận chuyển khẩn cấp từ Bắc vào Nam, ca phẫu thuật ghép tim được thực hiện xuyên đêm tại bệnh viện ở TPHCM, kéo dài 5 tiếng đồng hồ. Đến 3h ngày 25/8, trái tim "lạ" đã bắt đầu nhịp đập đầu tiên trong lồng ngực của bệnh nhân.