Vấn đề sắp xếp lại, tinh gọn bộ máy cả về tổ chức và biên chế đã được đặt ra từ lâu; Đảng, Nhà nước ta đã có nhiều chính sách, nghị quyết để thực hiện và trong những năm vừa qua đã đạt được nhiều kết quả quan trọng như giảm được nhiều đầu mối và biên chế, bỏ một số cấp trung gian, nhất là cấp Tổng cục, cắt giảm nhiều thủ tục hành chính… nhờ vậy tổ chức bộ máy gọn nhẹ, năng động hơn; công tác quản lý nhà nước thông thoáng hơn, môi trường đầu tư thuận lợi, sự hài lòng của người dân và doanh nghiệp tốt hơn…

Những kết quả đạt được là đáng ghi nhận, tuy nhiên trước đòi hỏi của thực tiễn, của quá trình cải cách, đổi mới toàn diện trên các mặt của đời sống xã hội, nhất là khi đất nước bước vào giai đoạn mới nhằm hiện thực hóa các mục tiêu đến năm 2030 và năm 2045 đã được hoạch định thì tổ chức bộ máy và biên chế, cơ chế vận hành của các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị nước ta còn nhiều bất cập, đang trở thành những nút thắt, lực cản đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

 Cụ thể: Thứ nhất,tổ chức bộ máy của các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị nước ta quá cồng kềnh, chồng lấn, trùng lắp về chức năng, nhiệm vụ dẫn đến nhiều hệ lụy, làm giảm hiệu lực và hiệu quả hoạt động.

Số đầu mối các cơ quan, tổ chức từ Trung ương đến địa phương quá nhiều, gây phiền nhiễu, ách tắc, mặc dù trong những năm gần đây đã thực hiện chính sách "một cửa" và cắt giảm nhiều thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho người dân.

Bộ máy cồng kềnh kéo theo nhiều thủ tục, tốn thời gian cho việc tuân thủ các quy định, gây lãng phí, tốn kém và làm mất cơ hội phát triển, tác động xấu đến sự hấp dẫn của môi trường đầu tư.

Sự tồn tại của nhiều Bộ ngành với sự ban hành các văn bản pháp luật theo thẩm quyền đôi khi thiếu sự đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật, gây nên những ách tắc trong hoạt động kinh tế - xã hội.

Số đầu mối các bộ, ngành, địa phương, đơn vị nhiều, chồng chéo, trùng lắp về chức năng, nhiệm vụ dẫn đến tình trạng khó xác định trách nhiệm khi có những hạn chế gây ra.

Ví dụ như lĩnh vực vệ sinh an toàn thực phẩm. Đây là lĩnh vực quan trọng tác động trực tiếp đến sức khỏe và đời sống của người dân.

Trong lĩnh vực này có các khâu: sản xuất, lưu thông, chế biến và tiêu dùng; mỗi khâu do các bộ, ngành khác nhau đảm nhận nên khó xác định được trách nhiệm quản lý khi để xảy ra những hậu quả cho xã hội.

Thứ hai,bộ máy cồng kềnh, biên chế đồ sộ đang là gánh nặng của ngân sách nhà nước. Hiện số lượng cán bộ, công chức, viên chức ở nước ta khoảng 800 ngàn người, nhưng nếu tính cả số cán bộ cấp xã, lực lượng vũ trang và những người hưởng lương, phụ cấp từ ngân sách nhà nước thì số lượng lên đến gần chục triệu người, tạo gánh nặng cho ngân sách Nhà nước.

Trong dự toán ngân sách Nhà nước năm 2024 chi thường xuyên chiếm tới 73,5% tổng thu cân đối ngân sách Nhà nước; chi trả nợ cả gốc và lãi đến hạn chiếm 23,7% tổng thu cân đối ngân sách Nhà nước.

Để có nguồn cho đầu tư phát triển, trong những năm vừa qua mới bố trí đủ chi để trả lãi; phần lớn số nợ gốc phải vay đảo nợ và chấp nhận ngân sách bội chi ở mức khá cao trong nhiều năm.

Vì vậy, cân đối ngân sách rất khó khăn, Mọi nhiệm vụ quan trọng, bức thiết khác cũng phải cân nhắc thận trọng, thậm chí phải gác lại, giãn tiến độ thực hiện do không có nguồn ngân sách để thực hiện…

Từ tình trạng trên cho thấy sự cồng kềnh về bộ máy với quy mô biên chế lớn không chỉ tiêu tốn ngân sách Nhà nước mà còn hình thành cơ chế phức tạp, phiền nhiễu đang là nút thắt, rào cản đối với sự phát triển của đất nước.

Để thúc đẩy "nền kinh tế cất cánh", "đất nước hóa rồng" trong sự phát triển, bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình phát triển giàu mạnh của dân tộc thì một trong những vấn đề quan trọng, cấp bách hiện nay là cần phải "sốc lại đội hình", xây dựng bộ máy tinh gọn, năng động, sáng tạo, hoạt động có chất lượng, hiệu lực, hiệu quả; đồng thời tập trung tháo gỡ những nút thắt, những điểm nghẽn về cơ chế đang cản trở sự phát triển của đất nước.

Vì vậy, vấn đề sắp xếp lại bộ máy, thu gọn đầu mối, tinh giản biên chế trong các cơ quan, tổ chức của hệ thống chính trị nước ta hiện nay trở thành vấn đề cấp bách, không thể chậm trễ như chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm.

Một số vấn đề cần giải quyết trong triển khai thực hiện

Vấn đề sắp xếp lại bộ máy, tinh giản cả về tổ chức và biên chế đã được đặt ra từ lâu. Đảng, Nhà nước ta đã có nhiều chỉ thị, nghị quyết để thực hiện, kết quả có nhiều tiến bộ nhưng vẫn chưa đáp ứng được đòi hỏi của thực tiễn và yêu cầu của sự phát triển.

Nâng cao chất lượng, hiệu lực và hiệu quả hoạt động của các cơ quan Nhà nước nói riêng của cả hệ thống chính trị nói chung đang là vấn đề sống còn, là đòi hỏi cấp bách của cuộc sống. Để thực hiện nhanh, có hiệu quả, có chất lượng cần chú trọng giải quyết một số vấn đề sau:

Thứ nhất,việc sắp xếp các đầu mối trong hệ thống chính trị ở các cơ quan Trung ương và địa phương gọn nhẹ, hoạt động có chất lượng, hiệu lực, hiệu quả thể hiện quyết tâm chính trị, sự thống nhất cao, sự chỉ đạo quyết liệt của Bộ Chính trị, Ban chấp hành Trung ương, đứng đầu là Tổng Bí thư Tô Lâm về vấn đề này.

Tuy nhiên, đây là vấn đề lớn, thực sự là một cuộc cách mạng về tổ chức, đụng chạm đến nhiều vấn đề về công tác cán bộ, cơ chế vận hành đã được quy định trong các văn bản pháp luật và các văn bản khác có liên quan.

Quan điểm chung và mục tiêu, yêu cầu đã rõ nhưng khi triển khai thực hiện chắc chắn sẽ còn phát sinh nhiều vấn đề; vì vậy, cần tập trung chỉ đạo, tháo gỡ, xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh đặt ra, bảo đảm quá trình sắp xếp, tổ chức lại bộ máy và nhân sự các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị diễn ra đúng tiến độ, bảo đảm chất lượng, đúng yêu cầu đặt ra.

Thứ hai, việc sắp xếp về mặt tổ chức, nhân sự một mặt phải bảo đảm tinh gọn, giảm đầu mối, bỏ cấp trung gian không cần thiết… nhưng mặt khác phải đảm bảo yêu cầu quản lý Nhà nước có hiệu lực, hiệu quả, khắc phục tình trạng chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ, tạo thuận lợi hơn cho người dân và doanh nghiệp.

Khắc phục tình trạng sáp nhập mang tính cơ học, chỉ là sự "cộng dồn" các cơ quan, tổ chức có chức năng, nhiệm vụ không liên quan đến nhau thành một tổ chức mới.

Thứ ba,việc sắp xếp tổ chức bộ máy các cơ quan trong hệ thống chính trị phải bảo đảm thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp, đồng thời phải bảo đảm quản lý, sử dụng tài sản công một cách có hiệu quả.

Việc sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp xã trong thời gian vừa qua dẫn đến tình trạng một số trụ sở cũ bị bỏ hoang, không bán, không cho thuê được, trong khi không có kinh phí bảo vệ, trông coi các cơ sở này dẫn đến xuống cấp nhanh chóng, gây lãng phí rất lớn.

Vì vậy, cần có phương án xử lý về tài sản trong phương án sắp xếp, tổ chức lại bộ máy của các cơ quan trong hệ thống chính trị.

Việc sắp xếp, giảm đầu mối các cơ quan, tổ chức phải lấy sự thuận lợi trong phục vụ người dân, doanh nghiệp là tối thượng, phải loại bỏ những người kém năng lực, phẩm chất ra khỏi bộ máy, khắc phục tình trạng người giỏi, có năng lực, trình độ chạy ra ngoài, người yếu kém ở lại, ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả hoạt động của các cơ quan công quyền.

Việc sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp xã, cấp huyện trong thời gian vừa qua cũng gây một số khó khăn cho người dân, doanh nghiệp do phải đi xa hơn khi đến làm việc với các cơ quan này, nhất là ở một số địa bàn vùng sâu, vùng xa.

Vì vậy, cần đẩy mạnh cải cách hành chính, xây dựng chính quyền số và áp dụng những thành tựu của cuộc cách mạng 4.0 trong quản lý kinh tế - xã hội.

Thứ tư,việc sắp xếp, giảm đầu mối các cơ quan, tổ chức phải gắn liền với việc tinh giản biên chế. Giảm đầu mối nhưng tinh giản biên chế chậm, không đạt yêu cầu vẫn tạo gánh nặng cho ngân sách Nhà nước, khó có thể cơ cấu lại ngân sách Nhà nước theo hướng tích cực như giảm bội chi ngân sách, tăng chi đầu tư phát triển, chi trả nợ và thực hiện các nhiệm vụ cấp bách khác.

Đề án sắp xếp tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế phải phản ánh đầy đủ các nội dung, tiến độ và cách thức thực hiện, bao gồm cả phương án sử dụng cán bộ đối với những người tiếp tục làm việc, những người dôi dư và nguồn kinh phí thực hiện…

Thứ năm,đẩy mạnh phân công, phân cấp quản lý kinh tế - xã hội. Sắp xếp, tổ chức lại bộ máy của các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị phải đẩy mạnh phân cấp về quản lý kinh tế - xã hội giữa Trung ương và các địa phương.

Mặt khác, phải thực hiện phân công, quy định cụ thể về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của từng cơ quan, đơn vị, bảo đảm mỗi cơ quan, đơn vị phải rõ về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, không trùng lắp, chồng lấn với các cơ quan, tổ chức khác và phải chịu trách nhiệm về mọi hoạt động của mình.

Việc phân công, phân cấp về quản lý kinh tế - xã hội phải theo nguyên tắc cấp nào làm tốt hơn, có hiệu quả hơn thì giao cấp đó đảm nhận; khắc phục tình trạng tập trung quan liêu, thủ tục rườm rà phải báo cáo, xin phép quá nhiều cơ quan mới thực hiện được.

Việc phân công, phân cấp về chức năng, nhiệm vụ phải gắn liền với phân công, phân cấp về quyền hạn, trách nhiệm trong tổ chức thực hiện.

Thứ sáu,cần quán triệt yêu cầu của sự sắp xếp về tổ chức lần này không chỉ là gọn nhẹ, giảm đầu mối và biên chế, mà mục tiêu quan trọng hơn là phải nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của bộ máy mới.

Vì vậy, việc lựa chọn người lãnh đạo cũng như từng thành viên trong bộ máy phải tiến hành công khai, dân chủ, chọn được đúng người có năng lực, có bản lĩnh, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đột phá, đổi mới vì sự phát triển chung của đất nước vào các vị trí phù hợp.

Sự sắp xếp về tổ chức bộ máy và nhân sự ở các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở lần này phải thực sự là một cuộc cách mạng, phải thay đổi về chất, tạo nên sự đột phá về chất lượng hoạt động, đáp ứng được yêu cầu của đất nước khi bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình phát triển.

Thứ bảy,sự sắp xếp về tổ chức và tinh giản về mặt nhân sự phải gắn liền với việc cải cách hành chính, đơn giản hóa thủ tục, giải phóng sức sản xuất, mở rộng quyền của người dân và doanh nghiệp trong hoạt động kinh tế; khắc phục tình trạng không quản được thì cấm, tạo môi trường thực sự thông thoáng để thu hút mọi nguồn lực trong và ngoài nước cho đầu tư phát triển.

Thứ tám, việc sắp xếp, tổ chức lại bộ máy và nhân sự lần này sẽ đụng chạm đến nhiều vấn đề, trong đó có nhiều vấn đề lớn đã được luật định như tổ chức của Quốc hội, Chính phủ, các cơ quan tư pháp, chính quyền địa phương…

Vì vậy, cần rà soát kỹ các nội dung sẽ thực hiện, những vấn đề có vướng mắc về mặt pháp lý để kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền sửa đổi, tạo cơ sở pháp lý cho tổ chức thực hiện.

Phải chuẩn bị tốt về điều kiện vật chất để tổ chức thực hiện. Việc sắp xếp, tổ chức lại bộ máy và nhân sự lần này sẽ phát sinh nhu cầu kinh phí lớn như để giải quyết chế độ, chính sách đối với người dôi dư, tăng cường cơ sở vật chất cho cơ quan mới sáp nhập...

Chỉ nói riêng về trụ sở của các cơ quan, tổ chức sau sáp nhập sẽ rơi vào tình trạng vừa thừa lại vừa thiếu như việc sáp nhập 2 xã dẫn đến tình trạng thừa trụ sở một xã, đồng thời phải mở rộng trụ sở xã mới sau sáp nhập…

Thứ chín,khẩn trương hoàn thiện, nâng cao chất lượng đề án sắp xếp, kiện toàn về tổ chức bộ máy và nhân sự của các cơ quan trong hệ thống chính trị, để chủ động thực hiện một cách đồng bộ, nhanh, bền vững. Đây là vấn đề lớn, phức tạp, rộng khắp, bao trùm mọi cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở, đụng chạm đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội và các cơ chế, chính sách điều hành đất nước.

Sự thành công của công cuộc đổi mới này không chỉ cần sự thống nhất và quyết tâm chính trị cao, mà còn phải bảo đảm tính khoa học và phù hợp với tình hình thực tiễn trong tiến trình chấn hưng đất nước, bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình phát triển của dân tộc.

                                                                                                               TS. Bùi Đức Thụ

    Nguyên Phó Trưởng ban Công tác đại biểu thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội

Video: Một cảnh hôn táo bạo trong chương trình