Trước hết, tôi không phê phán chất lượng của trường Ams. Tôi vốn là cựu học sinh chuyên Lý. Quãng thời gian học ở trường Ams những năm 1992-1995 luôn là thời kỳ đẹp đẽ nhất của đời tôi.

Tôi được học ở ngôi trường trong điều kiện vật chất ưu việt thời ấy, có bạn bè tốt và giỏi, thầy cô tuyệt vời như thể thuộc về tầng lớp tinh hoa vậy. Và hẳn bây giờ, trường Ams vẫn là có chất lượng đào tạo tốt hơn một trường công trung bình và là niềm mơ ước của nhiều học sinh, gia đình.

Nhưng chúng ta cần đánh giá sự tồn tại của mô hình trường Ams trong tổng thể xã hội hiện nay có hợp lý hay không. Ở đây, tôi chỉ làm rõ thêm một phần trong những lập luận của tôi về sự bất cập của mô hình trường Ams và các trường chuyên khác.

TS. Nguyễn Đức Thành, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (Trường ĐH Kinh tế, ĐH Quốc gia Hà Nội) (Ảnh: Thúy Nga)

Chi tiền cho "nhân tài" làm gì?

Là một người làm chính sách kinh tế-xã hội, tôi quan tâm tới việc các trường chuyên sử dụng nguồn lực và tài chính của nhà nước để phục vụ cho mục đích gì?

Nếu như những ngôi trường này được tài trợ bởi tư nhân - nơi cha mẹ có điều kiện trang trải đầy đủ mọi chi phí để con họ trở thành người mà họ muốn, điều đó không có gì để bàn.

Hoặc nếu như những trường này là trường công thuần túy, nhận tiền từ ngân sách nhà nước như mọi trường công khác và giảng dạy với chất lượng vượt trội, thì điều đó càng không có gì để bàn, nếu không muốn nói là cần khuyến khích.

Nhưng có một vấn đề, trường Ams hiện nay (cũng như mọi “trường chuyên” khác) đang nhận ngân sách tính trên đầu học sinh cao hơn khoảng 2,5-2,7 lần các trường công khác.

Ở đây, tôi chỉ muốn làm rõ logic của vấn đề, chứ tôi không quan tâm lắm đến số tiền cao hơn 2-3 lần hay 5 lần. Vấn đề chỉ là, nếu đã được tài trợ cao hơn thì phải có một mục đích rõ ràng cho việc đó.

Có mấy mục đích được nêu ra nhằm biện minh cho sự tồn tại của các trường chuyên.

Thứ nhất, có người nói mục đích của trường chuyên là để đào tạo ra những người ưu tú đi thi quốc tế nhằm cải thiện hình ảnh đất nước, mang lại sự vẻ vang cho tổ quốc. Nếu thế thì có cần thiết phải xây dựng tốn kém một hệ thống dàn trải các trường chuyên trên khắp cả nước như vậy hay không? 

Thứ hai, có người lại nói mục đích của trường chuyên là để đào tạo ra “nhân tài”. Tôi thấy hoài nghi về mục đích này.

Nếu nhà nước thực sự đã bỏ tiền ra để phát hiện và bồi dưỡng “nhân tài” và tiền ấy là của những người dân bình thường đóng góp, thì những “nhân tài” ấy phải có nhiệm vụ phục vụ nhân dân - những người đã đóng tiền cho họ ăn học.

Còn nếu không, chúng ta chi tiền cho “nhân tài” làm gì? Bản thân những người có tài đã có thể tự lo liệu cho cuộc sống của họ dễ dàng hơn những người bình thường rồi, sao phải đầu tư thêm cho họ?

Nhiều người viện dẫn, các nước vẫn đang có những ngôi trường đặc biệt để rèn luyện người có năng lực. Tôi cho rằng, đó là trường đào tạo những người ở độ tuổi lớn hơn tuổi học phổ thông.

Nếu có đào tạo ở độ tuổi phổ thông thì cũng rất hãn hữu và trong những hoàn cảnh đặc biệt. Điểm cốt yếu là những người ấy sau khi được đào tạo xong thì phải phục vụ bộ máy nhà nước.

Điều này giống như trong các trường công an, quân đội hiện nay. Khi nhận sự tài trợ đặc biệt từ nhà nước để phát triển, họ đã chấp nhận một thỏa ước rằng phải phục vụ cho nhà nước, phục vụ cho những người đã đóng thuế để tài trợ cho việc học của họ.

Vậy những học sinh ở Ams hoặc các trường chuyên, học xong họ có chấp nhận như vậy không? 

Tôi nghĩ rằng những học sinh muốn vào Ams chỉ vì ở đó có chất lượng giáo dục cao hơn trung bình mà tiền học thì lại thấp. Như vậy, mục đích “đào tạo nhân tài” theo đúng nghĩa không hề tồn tại và nếu tồn tại, cũng chưa bao giờ được thực hiện.

Thứ ba, có người nói mô hình trường Ams hoặc các trường chuyên ở các tỉnh thành là để thử nghiệm một loại trường tiên tiến, chất lượng cao trong giảng dạy. Mục đích của thí điểm là để nhân rộng ra nhằm giúp toàn bộ hệ thống giáo dục cũng có chất lượng cao như thế.

Nếu vậy, trường ấy phải nhận các học sinh đa dạng về thành phần (trí tuệ, thu nhập,…), tức phải có em giỏi, em dốt, em ngoan, em chưa ngoan, em có điều kiện, em không có điều kiện,... Có như thế mới bảo đảm đó là một thí nghiệm trên một môi trường giống như môi trường thực tế và khi thành công mới có thể nhân rộng.

Nếu chúng ta xây dựng một ngôi trường kiểu mẫu mà chỉ dạy các em học sinh ngoan, giỏi trên mức trung bình thì làm sao có thể bảo đảm mô hình ấy sau này áp dụng cho toàn xã hội được. 

Như vậy, với những mục đích nêu trên, tôi thấy không cần thiết phải dùng tiền của số đông để tài trợ cho một nhóm nhỏ học sinh ở trường Ams hay trường chuyên, trường điểm.

Cá nhân tôi đã từng được học ở trường Ams. Trường Ams đã không đạt được mục đích nào trong số các mục đích nêu trên khi đào tạo tôi. Thế nhưng, tôi vẫn được hưởng một sự giáo dục rất tốt với chi phí cao do người khác – những người có con không học trường Ams - chi trả.

Tôi thấy đó là điều không công bằng và muốn điều ấy chấm dứt. Tôi nghĩ đây là cách tôi trả ơn những người đã tài trợ cho tôi trong những năm tháng đẹp đẽ học ở trường này.

Thúy Nga (ghi)

Làm gì để trường chuyên, trường chất lượng cao thực sự trở thành nơi tuyển chọn và bồi dưỡng nhân tài? Ý kiến của độc giả vui lòng gửi về email: [email protected]

Trường chuyên được ưu ái đến cỡ nào?

Hầu hết các địa phương đều có chính sách đặc thù cho ngôi trường "con cưng". Tuy nhiên, đầu tư cho trường chuyên có nhiều như một số ý kiến nêu ra gần đây?

Mục tiêu Sở GD-ĐT đưa ra là nhằm phân lớp để tiếp tục đào tạo, nâng chuẩn quốc tế cho giáo viên đã đạt chuẩn theo khung năng lực ngoại ngữ 6 bậc Việt Nam.

Thông tin này khiến đồng nghiệp của tôi ở nhiều trường phổ thông trên địa bàn thành phố cảm thấy hoang mang và áp lực.

Đạt 6.5 IELTS là không cần thiết

Tôi cho rằng, việc yêu cầu giáo viên phải đạt tối thiểu 6.5 IELTS là không cần thiết. Bởi lẽ, điều giáo viên bộ môn tiếng Anh cần hiện tại là được tham gia vào những lớp đào tạo về phương pháp giảng dạy tiếng Anh nâng cao và giảng dạy các kỹ năng Nghe – Nói – Đọc – Viết cho học sinh sao cho hiệu quả.

Còn bây giờ, bỏ thời gian đi luyện IELTS cấp tập cũng giống như việc “học gạo”, giáo viên không thể nào lên trình trong một khóa học ngắn hạn. Theo tôi biết, hiện nay các trung tâm luyện thi cũng có những chiến thuật riêng để nâng điểm IELTS. Do đó, không ít trường hợp có điểm chứng chỉ cao nhưng không thể nghe được người nước ngoài nói chuyện.

Chúng tôi cũng nhận thức được rằng, việc nâng chất lượng giáo viên chỉ bằng 1-2 tháng luyện thi IELTS là rất khó, bởi thực tế giáo viên còn cần tới rất nhiều yếu tố tác động khác như môi trường làm việc cần sử dụng tiếng Anh để giao tiếp thường xuyên, trao đổi chuyên môn liên tục…

Nhiều giáo viên đã có bằng thạc sĩ về phương pháp giảng dạy tiếng Anh của các trường đại học danh tiếng trên thế giới. Trước khi tham gia những chương trình thạc sĩ này, điều kiện bắt buộc là phải đạt IELTS từ 6.5 trở lên, không có kỹ năng nào dưới 6.0.

Bây giờ, nếu giáo viên tiếp tục đi luyện thi theo kiểu “cưỡi ngựa xem hoa” như vậy rất mất thời gian mà không hiệu quả. Hơn nữa, giáo viên đi luyện thi IELTS nhưng lại dạy chương trình phổ thông cho học sinh, theo tôi đây là điều bất hợp lý.

Nếu cứ như đề án, giáo viên không còn muốn học nữa

Năm 2016, tôi là một trong số những giáo viên được tham gia khóa đào tạo do Sở GD-ĐT tổ chức. Giảng viên giảng dạy chúng tôi được mời từ các trung tâm tiếng Anh, nhưng bản thân những giảng viên này cũng không được đào tạo chuyên sâu và hiểu rõ về các phương pháp mình đang trình bày. Nhiều câu hỏi chúng tôi đưa ra, giảng viên còn… ngơ ngác.

Chúng tôi hiểu rằng mục đích của việc bồi dưỡng là nhằm nâng cao trình độ cho giáo viên, nhưng tôi vô cùng băn khoăn liệu những khoá học tiếp theo của Sở GD-ĐT sẽ tổ chức thế nào? Nếu vẫn tiếp tục đào tạo giáo viên như đề án ngoại ngữ 2020 thì thật lãng phí thời gian của giáo viên và tiền bạc của nhà nước. Bản thân giáo viên cũng không còn ai muốn đi học nữa.

Bên cạnh đó, nhiều trường không có quỹ giáo viên dự phòng để giảng dạy thay cho các thầy cô trong thời gian đi học. Đây cũng là thời điểm học sinh đang bước vào giai đoạn thi cuối cấp. Giáo viên rất khó để cân bằng giữa chuyện ôn luyện và giảng dạy chuyên môn.

Giáo viên vẫn phải tự học là chính, đồng thời các Sở GD-ĐT cần bổ sung thêm những lớp đào tạo về phương pháp giảng dạy, như vậy sẽ hữu ích cho giáo viên hơn rất nhiều.

Đây là điều thực sự cần thiết để giáo viên có đủ năng lực chuyên môn và tự tin đứng lớp, nhất là trong thời đại 4.0 - khi học sinh dễ dàng tiếp cận với đa phương tiện và sử dụng các phần mềm trong việc học, thực hành tiếng Anh.

Chi Mai (Giáo viên tiếng Anh, Hà Nội)

Ý kiến của bạn về các vấn đề, câu chuyện của giáo dục hiện nay, xin gửi theo địa chỉ: [email protected].

Học sinh 7.5 IELTS, giáo viên không trên mức ấy sao dạy được học trò?

Không ít thầy cô hoang mang, lo sẽ “gặp khó” để đạt 6.5 IELTS. Song phụ huynh và nhiều chuyên gia giáo dục cho rằng điều này là cần thiết.

Đa phần thời gian chúng tôi gặp gỡ gia đình con, Minh Lam cũng đều đang vùi mặt vào gối, hoặc quay mặt vào tường. Có đôi lúc, con ngồi ngơ ngác, chẳng trò chuyện cùng ai. Căn bệnh tự kỷ của con đến nay vẫn chưa kịp chữa trị, bởi mọi kinh phí, ba mẹ đều dành để chữa bệnh ung thư cho con.

Mắc chứng tự kỷ, Minh Lam chẳng thể diễn tả cho ba mẹ nỗi đau mình đang gánh chịu.

Bé Minh Lam là con một của vợ chồng anh Trần Ngọc Lâm, là tất cả tình yêu thương, niềm tin, hi vọng của cặp vợ chồng trẻ. Cái tin con gái bị ung thư bóp nghẹn trái tim của người làm cha mẹ, khiến đôi lúc họ như đang đứng bên bờ vực thẳm, nhất là khi nhìn con gái đau đớn mà chẳng thể diễn tả thành lời. Họ đều phải lén giấu cảm xúc những lúc suy sụp, chỉ lặng lẽ khóc một mình.

Để có tiền chữa bệnh cho con, anh Lâm cặm cụi ngày đêm chạy xe công nghệ. Nhưng thu nhập mỗi tháng 5-6 triệu đồng chẳng thấm tháp vào đâu, rồi đến khi con yếu, anh lại nghỉ để chăm con cùng vợ. Chi phí ngày một tăng mà thu nhập ngày càng eo hẹp. Thương con nhỏ phải chịu đau đớn vì bệnh tật, vợ chồng anh Lâm quyết định bán căn nhà xã hội mới mua còn đang trả góp. Bằng tất cả mọi giá cố giúp con vượt qua.

Anh Lâm lặng người xúc động nhận số tiền do bạn đọc ủng hộ.

Thương cảm số phận của bé Minh Lam, cũng như tấm lòng làm cha mẹ của vợ chồng anh Lâm, thông qua Báo VietNamNet, bạn đọc đã gửi tặng đến gia đình số tiền 22.790.000 đồng để chữa bệnh cho con.

Cầm trên tay số tiền bạn đọc ủng hộ, anh Lâm trầm ngâm, chẳng thể dùng từ ngữ nào để diễn tả hết sự biết ơn của anh ở thời điểm khốn khó này. Tấm lòng của các nhà hảo tâm đối với gia đình anh chưa biết bao giờ có thể trả, nhưng gia đình anh sẽ chẳng bao giờ quên.

Khánh Hòa