Xúc động chuyện hẹn hò của nàng trợ lý và chàng kỹ sư một lần gãy đổ

So Monsanto là công ty hạt giống lớn nhất thế giới. Các công ty khác trong ngành công nghiệp này giống như Monsanto đã lập ra những chiến dịch truyền thông và vận động hành lang để thu hút sự chú ý của một nhóm những người ủng hộ hiếm hoi: các học giả.

“Các giáo sư, nhà nghiên cứu và các nhà khoa học có một chiếc ‘mũ trắng’ rất lớn trong cuộc tranh luận này và những phát ngôn của họ được coi là kim chỉ nam cho các chính trị gia cho tới các nhà sản xuất” – Bill Mashek, một phó chủ tịch tại Ketchum – công ty truyền thông được thuê bởi ngành công nghiệp công nghệ sinh học – viết trong một email gửi một giáo sư ĐH Florida.

Nhiều thập kỷ nay, doanh nghiệp thường là người rót tiền cho công tác nghiên cứu của các trường đại học, nhưng bây giờ, cuộc tranh luận về thực phẩm biến đổi gien đã leo thang thành một cuộc chiến tranh trong ngành công nghiệp thực phẩm trị giá hàng tỷ đô la. Các công ty như Monsanto hiện đang giữ thế chủ động trong cuộc chiến với các công ty thực phẩm hữu cơ lớn như Stonyfield Farm – một công ty sữa chua. Cả hai bên đều tích cực tuyển mộ các nhà nghiên cứu – nội dung các email thu được qua luật hồ sơ mở cho thấy.

Những email này cung cấp một cái nhìn hiếm hoi về chiến lược và chiến thuật vận động hành lang khiến giới học thuật tinh hoa của tháp ngà trở thành những quân tốt thiện chiến. Việc cả hai bên đều sử dụng bên thứ ba là các nhà khoa học cùng với các nghiên cứu được định hướng của họ giúp giải thích tại sao công chúng Mỹ thường nhầm lẫn khi tiếp xúc với hai chiều thông tin mâu thuẫn về thực phẩm biến đổi gien.

Cuộc tranh luận ngày càng căng thẳng hơn khi Thượng viện đang chuẩn bị đưa ra các điều luật ủng hộ ngành công nghiệp này, trong đó sẽ cấm các bang áp dụng luật yêu cầu công bố loại thực phẩm có chứa các thành phần biến đổi gien.

Nội dung email cho thấy các cơ quan quản lý liên bang đã chấp thuận loại hạt giống biến đổi gien mới sau khi các chuyên gia học thuật đại diện cho ngành công nghiệp này can thiệp với Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ.

Một số học giả - những người đã nhận các khoản trợ cấp đặc biệt hay tham gia các chuyến đi do ngành công nghiệp này tài trợ cũng nói rằng họ hối tiếc khi tham gia cuộc chiến thực phẩm khó chịu này.

“Khi bạn sống đủ lâu với chồn, bạn sẽ bắt đầu có mùi của nó” – ông Charles M. Benbrook, cựu giáo sư tại ĐH Bang Washington bình luận. Ngành công nghiệp thực phẩm hữu cơ đã tài trợ cho nghiên cứu của ông và chi trả cho những chuyến đi tới Washington – nơi ông giúp vận động hành lang cho những nhãn hiệu thực phẩm có thành phần biến đổi gien.

Mặt khác, ngành công nghiệp công nghệ sinh học này đã xuất bản hàng chục bài báo dưới tên của các học giả nổi tiếng, mà một số trường hợp được soạn thảo bởi các chuyên gia tư vấn của ngành công nghiệp này.

Tiến sĩ Kevin Folta – chủ tịch hội khoa học làm vườn của ĐH Floridam một trong những nhà khoa học được thuê trong cuộc chiến thực phẩm biến đổi gien.

Monsanto và các doanh nghiệp trong ngành công nghiệp này cũng phê duyệt một khoản tài trợ đặc biệt (không được tiết lộ) cho các nhà khoa học như Kevin Folta – chủ tịch hội khoa học làm vườn của ĐH Florida – để giúp “tiếp cận công đồng công nghệ sinh học” và thực hiện các chuyến đi khắp thế giới để bảo vệ thực phẩm biến đổi gien.

“Đây là một cách tiếp cận tuyệt vời thông qua bên thứ ba để phát triển nhóm những người ủng hộ mà chúng tôi đang tìm kiếm” – ông Michael Lohuis, giám đốc bộ phận sinh trắc học cây trồng của Monsanto đã viết như vậy trong một email khi công ty này đang xem xét cấp cho ông Folta một khoản tài trợ không giới hạn.

Trong khi đó, Tiến sĩ Folta nói rằng ông tham gia chiến dịch bảo vệ công khai công nghệ biến đổi gien vì ông tin nó an toàn và công việc của ông là chia sẻ kiến thức chuyên môn của mình. “Không ai bắt tôi phải nói gì, và không ai bắt tôi phải nghĩ gì” – ông khẳng định và nói thêm rằng: “Mọi thứ mà tôi làm là dựa trên các bằng chứng”.

Tuy nhiên, trong một cuộc phỏng vấn, ông cũng thừa nhận rằng, một cách không công bằng, ông có thể bị xem như công cụ cho ngành công nghiệp này và trường đại học của ông hiện đang có ý định hiến tặng số tiền tài trợ của công ty Monsanto cho một nhà kho thực phẩm. “Tôi hoàn toàn có thể hiểu điều đó, và nó đã gây phiền nhiễu cho tôi rất nhiều” – ông nói.

Những động thái của Monsanto cũng như Tổ chức Ngành công nghiệp Công nghệ sinh học và Hiệp hội Các nhà sản xuất tạp hóa đã được nêu chi tiết trong hàng ngàn trang email. Không có bằng chứng nào cho thấy các công trình nghiên cứu bị dàn xếp, tuy nhiên các email cho thấy cách mà các học giả từ các nhà nghiên cứu trở thành các diễn viên vận động hành lang như thế nào.

Các giám đốc điều hành của Monsanto đã tìm cách tiếp cận Tiến sĩ Folta – một trong những nhà khoa học nghiên cứu về công nghệ sinh học tích cực nhất sau khi đọc được một bài viết của ông trên blog bảo vệ ngành công nghiệp này.

Vài tuần sau, Hội đồng Thông tin công nghệ sinh học – được kiểm soát bởi các công ty: BASF, Bayer, Dow Chemical, DuPont và Monsanto – đã đề nghị Tiến sĩ Folta và các học giả uy tín khác tham gia một trang web mới có tên GMO Answers. Trang này được thiết lập để làm rõ những thông tin sai lệch về sản phẩm của các công ty này. Theo kế hoạch, GMO Answers sẽ trả lời các câu hỏi của dư luận, ví dụ như “GMOs có gây ra ung thư hay không?”

Tuy nhiên, công ty truyền thông Ketchum đã làm nhiều hơn là chỉ cung cấp các câu hỏi từ phía dư luận. Trong vài trường hợp, họ đã cung cấp cho Tiến sĩ Folta cả bản thảo câu trả lời – cái mà sau đó ông sử dụng gần như nguyên văn – một việc mà đến bây giờ ông cho là sai lầm.

Tuy nhiên, nữ phát ngôn viên Kate Hall của hội đồng công nghệ sinh học này cho rằng các học giả có thể thoải mái sửa lại các câu trả lời được thảo sẵn và cơ quan này cũng chỉ cung cấp bản thảo câu trả lời của vài chục câu hỏi trong số gần 1.000 câu trả lời trên GMO Answers.

Nội dung các email cho thấy Tiến sĩ Folta đã nhanh chóng trở thành một thành viên của bộ máy truyền thông cho GMO. Tiến sĩ Folta thường xuyên cập nhật các chuyến đi do ngành công nghiệp này tài trợ.

Tháng 8 năm 2014, Monsanto đã quyết định chấp thuận tài trợ cho ông 25.000 đô la để ông có nhiều chuyến đi đàm phán hơn cho các sản phẩm của ngành công nghiệp thực phẩm biến đổi gien.

“Tôi rất biết ơn cơ hội này và hứa sẽ đáp trả xứng đáng cho sự đầu tư này” – Tiến sĩ Folta viết trong email gửi một giám đốc điều hành của Monsanto.

Tiến sĩ Folta là một trong nhiều học giả mà ngành công nghiệp công nghệ sinh học đã tiếp cận để giúp họ bảo vệ và quảng bá sản phẩm.

Cuối năm 2011, Monsanto cũng tài trợ một khoản tiền không được tiết lộ cho ông Bruce M.Chassy – giáo sư danh dự tại ĐH Illinois để hỗ trợ “việc tiếp cận công nghệ sinh học và các hoạt động giáo dục”.

Cũng trong email này, Tiến sĩ Chassy cũng trao đổi với giám đốc điều hành của Monsanto về nỗ lực kéo dài trong vài tháng nhằm thuyết phục Cơ quan Bảo vệ Môi trường từ bỏ đề xuất thắt chặt các quy định về việc sử dụng thuốc trừ sâu ở các hạt giống kháng sâu bệnh.

Năm 2013, Monsanto cũng đề nghị David R. Shaw – phó chủ tịch bộ phận nghiên cứu và phát triển kinh tế của ĐH Bang Mississippi giúp thuyết phục Bộ Nông nghiệp phê chuẩn một loại đậu và bông biến đổi gien mới do công ty này thiết kế.

Công ty Dow Chemical cũng có chiến dịch tiếp cận các học giả tương tự Monsanto. Một giám đốc điều hành của công ty này cũng nhắc tới Tiến sĩ Shaw trong một email nói về sự ủng hộ tài chính của ngành công nghiệp này với trường đại học của ông. Sau đó, vị giám đốc đã đề nghị Tiến sĩ Shaw can thiệp với Bộ Nông nghiệp để được phê duyệt hạt giống bông biến đổi gien mới – loại cây trồng sẽ sử dụng thuốc diệt cỏ do Dow sản xuất.

Cuối cùng, mong muốn của 2 doanh nghiệp này cũng được Bộ Nông nghiệp chấp thuận. Tiến sĩ Shaw từ chối bình luận về vấn đề này. Tuy nhiên, một phát ngôn viên của ĐH Mississippi nói rằng Tiến sĩ Shaw là “một nhà nghiên cứu có đạo đức nghề nghiệp đáng tôn trọng”.

Cũng giống như các công ty công nghệ sinh học, các giám đốc điều hành ngành công nghiệp hữu cơ tin rằng họ có thể gây ảnh hưởng nhiều hơn nếu thông điệp của họ được truyền tải thông qua các học giả.

Các nghiên cứu của Tiến sĩ Charles M.Benbrook tới từ ĐH Bang Washington được tài trợ bởi các công ty thực phẩm hữu cơ.

Đó cũng là lý do tại sao Tiến sĩ Benbrook – giám đốc khoa học tại Trung tâm Thực phẩm hữu cơ – một nhóm được tài trợ bởi ngành công nghiệp thực phẩm hữu cơ – đã từ chức để tìm kiếm một công việc trong trường đại học.

“Tôi đã làm việc cho một tổ chức được liên kết và tài trợ bởi một ngành công nghiệp, và ở đó tôi không được lắng nghe” – ông nói.

Ở ĐH Bang Washington, Tiến sĩ Benbrook được hỗ trợ bởi các nhà tài trợ, trong đó có Organic Valley, Whole Foods, Stonyfield và United Natural Foods Inc. Những công ty này quan tâm sát xao tới những nghiên cứu của ông. Họ khiến các phóng viên phải viết về nghiên cứu của ông, trong đó có một nghiên cứu khẳng định rằng sữa hữu cơ từ những con bò không ăn bất kỳ thực phẩm biến đổi gien nào có giá trị dinh dưỡng cao hơn.

Ít nhất 2 lần Stonyfield đã chi trả cho Tiến sĩ Benbrook tới Washington để ông vận động hành lang chống lại lệnh cấm của liên bang với các thương hiệu sản phẩm GMO.

Tiến sĩ Benbrook nói rằng các công ty thực phẩm hữu cơ tìm đến ông cũng cùng mục đích như Monsanto và các nhà tài trợ khác.

“Họ muốn gây ảnh hưởng tới công chúng” – ông nói. “Họ có thể tự tiến hành các nghiên cứu và đưa thông tin lên trang web của mình. Nhưng sẽ chẳng có ai tin họ. Có một cuộc chiến ngầm xung quanh vấn đề này. Và ai cũng muốn có nhiều đòn bẩy nhất có thể”.

• Nguyễn Thảo(Lược dịch từ New York Times)