Theo các tài liệu, James Cook sinh năm 1728 ở Marton-in-Cleveland, Yorkshire, Anh. Từ thuở niên thiếu, ông đã phục vụ trong các đội thương thuyền của Anh và đến năm 1755 thì chính thức gia nhập lực lượng Hải quân hoàng gia.

Trong thời gian tham gia cuộc Chiến tranh bảy năm (1756 - 1763) giữa liên quân Anh - Phổ với liên minh Pháp, Áo, Nga, Thụy Điển, ông Cook đã chứng tỏ được khả năng hàng hải xuất sắc khi nghiên cứu và vẽ bản đồ nhiều tuyến đường biển, góp phần giúp quân Anh giành thắng lợi trong nhiều cuộc đột kích và vây hãm. Nhờ thành tích đó, ông nhanh chóng được thăng cấp.

James Cook. Ảnh: Wikimedia

Năm 1768, ông Cook được bổ nhiệm làm trung úy chỉ huy tàu HMS Endeavour, dẫn đầu cuộc thám hiểm đưa các nhà khoa học đến Tahiti để tìm hiểu về quỹ đạo của sao Kim. Ông cũng nhận mật chỉ của triều đình Anh là tìm kiếm những lục địa, vùng đất chưa từng được biết đến và sau khi tìm thấy chúng thì tuyên bố là đất đai của đế quốc Anh.

Mất 127 ngày vượt biển, tàu Endeavour đã tới đảo Tahiti, ghi dấu lần đầu tiên có một con tàu đi thẳng tới mục tiêu trên Thái Bình Dương. Dưới sự dẫn dắt của thuyền trưởng Cook, đoàn thám hiểm sau đó tiếp tục giương buồm ra khơi tìm những vùng đất mới.

Một bức vẽ mô phỏng đoàn thám hiểm do thuyền trưởng Cook dẫn đầu, cắm cờ đánh dấu chủ quyền của Anh ở vùng đất nay là New South Wales, Australia. Ảnh: History.com

Sau khi khám phá ra bờ biển New Zealand và Australia, rồi đi vòng quanh thế giới, tàu thám hiểm của ông Cook trở về Anh vào tháng 7/1771, mang theo nhiều tài liệu khoa học quý giá, từ nhật trình, các hình vẽ, biểu đồ tới các ghi chú chi tiết về những nơi mới phát hiện.

Từ năm 1772, nhà thám hiểm huyền thoại người Anh lại lên đường thực thi một sứ mệnh quan trọng tới Nam Thái Bình Dương. Trong 3 năm tiếp theo, ông đã chỉ huy sứ mệnh khám phá khu vực Nam Cực, vẽ lại bản đồ New Hebrides và tìm ra New Caledonia.

Năm 1776, ông Cook bắt đầu một cuộc khám phá mới, trên cương vị chỉ huy hai con tàu HMS Resolution và HMS Discovery. Mục tiêu lần này của nhà hàng hải kỳ cựu là tìm ra hành lang tây bắc, một tuyến đường biển đi qua Bắc Mỹ kết nối Thái Bình Dương và Đại Tây Dương đã được đồn đoán rất nhiều trước đây.

Chuyến đi đã đưa ông Cook quay trở lại Australia, New Zealand và Tahiti trước khi tiếp cận bờ biển phía tây Bắc Mỹ.

Ngày 18/1/1778, ông đã trở thành người châu Âu đầu tiên phát hiện ra quần đảo Hawaii xinh đẹp, nằm chơ vơ giữa Thái Bình Dương khi đi qua đảo Oahu. Hai ngày sau, ông cùng đoàn thám hiểm đặt chân lên vùng đất Waimea trên đảo Kauai và đặt tên cho quần đảo là "quần đảo Sandwich" nhằm để vinh danh một trong những người bảo trợ cho mình, Bá tước xứ Sandwich John Montague.

Ông Cook và thủy thủ đoàn đã được những người Hawaii chào đón nồng nhiệt, do họ cảm thấy thích thú trước vẻ mới lạ của những con tàu châu Âu cũng như cách đoàn thám hiểm sử dụng sắt. Ông Cook đã đổi kim loại cho dân bản địa để lấy nhu yếu phẩm nuôi đoàn tàu và dùng các móng sắt để mua chuộc phụ nữ địa phương thỏa mãn nhu cầu tình dục của cánh thủy thủ.

Tàu Resolution và tàu Discovery sau đó dừng chân ở Ni’ihau một thời gian ngắn, trước khi di chuyển theo hướng bắc nhằm tìm điểm cực tây của hành lang tây bắc. Gần một năm sau, đoàn tàu của ông Cook mới trở lại quần đảo Hawaii và tìm thấy một bến đỗ an toàn ở Vịnh Kealakekua.

Nhiều học giả nghi ngờ, dân Hawaii coi chuyến viếng thăm đầu tiên của người châu Âu đến quần đảo của họ có ý nghĩa tôn giáo lớn lao. Điều này đã được làm rõ trong chuyến thăm thứ hai của đoàn thám hiểm do ông Cook dẫn đầu.

Một bức tranh mô phỏng cảnh người Hawaii nồng nhiệt chào đón đoàn thuyền trưởng Cook và thủy thủ đoàn. Ảnh: Life

Vịnh Kealakekua được coi là cảng linh thiêng của của Lono, thần sinh sản của người Hawaii. Vào thời điểm ông Cook và thủy thủ đoàn tới đây, cư dân địa phương đang tổ chức lễ hội tế thần Lono. Vì vậy, họ long trọng tiếp đón đoàn thám hiểm châu Âu như những vị thần.

Tháng tiếp theo, ông Cook và các bạn đồng hành sống trong sự tôn thờ của người dân bản địa. Tuy nhiên, khi một thành viên trong đoàn thám hiểm qua đời, để lộ việc người châu Âu cũng chỉ là những con người bình thường, mối quan hệ đôi bên trở nên căng thẳng.

Ngày 4/2/1779, đoàn tàu của ông Cook rời Vịnh Kealakekua. Song, biển động đã làm hư hỏng cột buồm chính của tàu Resolution, buộc các nhà thám hiểm phải quay trở lại Hawaii sau một tuần lênh đênh trên biển. Lần này, thay vì tỏ ra thân thiện, người Hawaii đã ném đá vào các vị khách không mời mà đến. Họ sau đó cũng lấy trộm một chiếc thuyền nhỏ từ tàu Discovery.

Trích đoạn một bộ phim truyền hình năm 1988 tái dựng cảnh thuyền trưởng Cook và các thủy thủ bị người Hawaii tấn công và giết hại.

Các cuộc đàm phán giữa phái đoàn của ông Cook với Vua Kalaniopuu nhằm lấy lại chiếc thuyền đã đổ vỡ sau khi một tù trưởng địa phương bị nhóm ông bắt làm con tin, chết vì trúng đạn. Một nhóm người Hawaii bắt đầu tấn công phái đoàn của ông Cook. Vị thuyền trưởng lừng danh cùng các thủy thủ đã bắn trả đám đông giận dữ. Song, do bị áp đảo về lực lượng, chỉ một vài thành viên trong thủy thủ đoàn có thể chạy thoát thân về tàu Resolution.

Ngày 14/2/1779, ông Cook bị dân Hawaii giết hại. Vài ngày sau, người Anh trả đũa bằng cách điều tàu chiến nã đại bác và súng hỏa mai lên bờ biển, giết chết khoảng 30 người Hawaii. Cuối cùng, hai tàu Resolution và Discovery cũng được đưa trở về nước Anh.

Tuấn Anh

Chào thầy, xin thầy cho biết tại sao lâu nay môn Sử thành môn 'chán ngán’ với học trò? 

Thực tế vẫn có những học sinh yêu thích môn Sử, nhưng với phần đông các bạn, đây không phải là môn học hấp dẫn. Tôi cho rằng đã có suy nghĩ ăn sâu vào các em, rằng "đây là môn dài, phải học thuộc". 

Bởi lẽ, nhiều thế hệ, phong cách và phương pháp giảng dạy Lịch sử đã cũ, chủ yếu là giáo viên giảng và học sinh ghi chép, ít sự khuyến khích tìm hiểu của học sinh. Một phần nữa là thông tin trong SGK (chương trình cũ) khá khô khan, ít hình ảnh.

Đặt trong bối cảnh bùng nổ về thông tin và hình thức thông tin như ngày nay, các em dễ dàng tiếp cận với các sản phẩm truyền thông, giải trí đa dạng, hấp dẫn thì những cách làm cũ chắc chắn không được đón nhận, dẫn đến tâm lý chán nản của họ trò.

Vậy xin thầy cho biết, làm sao cải thiện cách dạy sử ở phổ thông? 

Tôi nghĩ tư duy và yêu cầu đổi mới phải đến từ những người lãnh đạo. Ngôi trường mà tôi đang dạy có một yêu cầu bắt buộc về việc xây dựng chương trình và hình thức đánh giá học sinh.

Sau khi được định hướng về phương pháp chung của nhà trường, chúng tôi được thỏa sức sáng tạo trong địa hạt riêng của mình, tạo nên những giờ dạy, phương pháp, hình thức mới phù hợp với từng đối tượng khối lớp, thậm chí quan tâm tới từng nhóm học sinh, từng cá thể học sinh khác nhau. 

Ngoài ra, nhà trường cũng đầu tư về cơ sở vật chất, đồng hành về phương pháp, gỡ bí cho giáo viên những lúc cần thiết bằng kinh nghiệm thực tế và tâm huyết của mình. Vì thế, những giáo viên trẻ như chúng tôi có chỗ dựa, có cảm giác được tin cậy và luôn được khuyến khích sáng tạo.

Hơn nữa, cách đánh giá điểm số cũng là một phần rất quan trọng. Thời tôi đi học và ngay cả bây giờ, kiểm tra môn Sử đúng là “khủng hoảng” vì cần học thuộc ngay một lúc rất nhiều số liệu, mốc thời gian… Và hầu như học sinh chỉ có một hoặc một vài lần lấy điểm cho các bài kiểm tra ấy. 

Giờ đây, chúng tôi thay đổi cách thức kiểm tra, đánh giá: Các em được học tập theo chủ đề, thực hiện các dự án và được đánh giá suốt quá trình làm việc, đánh giá ở thái độ, ý thức, ở khả năng hợp tác, làm việc nhóm, tìm kiếm thông tin, thuyết trình về chủ đề… Không chỉ thầy giáo đánh giá học sinh mà các bạn học sinh còn đánh giá lẫn nhau vì hơn ai hết, các bạn là người hiểu rõ vai trò của từng cá nhân trong nhóm. 

Tôi nghĩ phương pháp kiểm tra và đánh giá sẽ giúp thay đổi cơ bản phương pháp giảng dạy của giáo viên và học tập của học sinh. Phần còn lại sẽ là mức độ đầu tư của nhà trường và giáo viên và công việc của mình. 

Riêng với Edison thì nhà trường làm gì để môn Sử hấp dẫn với học trò, thưa thầy?

Kỹ năng của học sinh ngày nay rất tốt, các em làm slide, quay và biên tập video chuyên nghiệp, khả năng tìm kiếm thông tin ngày nay có thể nói là vô hạn… Giáo viên đóng vai trò gợi mở, đồng hành, cung cấp nguồn thông tin, sách, định hướng các yêu cầu về sản phẩm và cuối cùng là hãy tin tưởng vào các em.

Nhưng để thuyết phục các em đầu tư thời gian, tâm sức cho các dự án, bài tập chủ đề thì người thầy phải để các em thấy Lịch sử cũng hấp dẫn và có nhiều sắc màu như bất cứ môn học hấp dẫn nào. 

Thứ nhất,chúng tôi được trao quyền cơ cấu lại chương trình, cấu trúc lại bài giảng, gom các nội dung liên quan tạo thành các chủ đề và dự án. Như vậy, các nội dung học sinh học tập sẽ có tính liên kết với nhau. 

Thứ hai,chúng tôi sáng tạo game (trò chơi) cho các bài giảng của mình. Ví dụ khởi động bài học có trò Ai là triệu phú, tạo lập phiếu hay tranh ảnh trong tiết học, tăng cường hoạt động nhóm và thi đua giữa các nhóm. Và phải rất lưu ý đặc điểm lứa tuổi, ví dụ với các lớp nhỏ, các em thích game, thích màu sắc bắt mắt. Các bạn ở độ tuổi lớn hơn thì phải có những nội dung thiên về chiều sâu hơn, màu sắc phiếu, game cũng thay đổi…

Thứ ba, chúng tôi giao bài tập dự án cho các nhóm học sinh. Ngay từ đầu học kỳ, các em đã biết mình cần làm gì và được đánh giá ra sao. Đơn cử như các em học về Cộng đồng các dân tộc Việt Nam, mỗi nhóm các em cần nghiên cứu, làm sản phẩm hoàn chính và thuyết trình về một nhóm ngữ hệ. 

Không những vậy, các em còn phải nêu và minh chứng được mối liên kết của nhóm ngữ hệ đó với cộng đồng các dân tộc. Hay Dự án hành trình di sản, mỗi nhóm cần thiết kế một tour du lịch cho nhiều đối tượng khác nhau.

Sản phẩm được tạo ra là cuốn Tạp chí du lịch ba miền, tất nhiên, sản phẩm nhỏ xinh nhưng là công sức tìm kiếm, chắt lọc thông tin, vận dụng những trải nghiệm thực tế, đến thiết kế đồ họa, trình bày và thuyết trình… 

Việc tôi làm không chỉ là lắng nghe, chia sẻ mà còn định hướng, hỗ trợ để các em có thể hoàn thành tốt công việc của mình.

Để học sinh không 'quay lưng' với môn Sử

Với cấp độ U23, Kuwait không thắng 7 trận đấu gần nhất, với 3 trận hòa và 4 thất bại, trong đó trận thua đậm nhất là 0-9 trước U23 Hàn Quốc ở Asiad 19 (tháng 9/2023).

Dẫu vậy, U23 Kuwait vẫn là một thử thách đáng gờm với U23 Việt Nam, buộc thầy trò HLV Hoàng Anh Tuấn phải có sự chuẩn bị tốt về mọi mặt.

Trước trận đấu này, U23 Việt Nam có ba trận giao hữu với các "quân xanh" Tajikistan (2 trận) và Jordan, đạt kết quả 1 thắng, 1 hòa, 1 thua.

Nhìn chung U23 Việt Nam thể hiện khá tốt trong 3 trận thử lửa này, nhưng HLV Hoàng Anh Tuấnvẫn có những điều phải lo lắng, đặc biệt là khâu dứt điểm. Chỉ với 1 bàn sau 3 trận, các chân sút của U23 Việt Nam chưa đạt được phong độ tốt nhất, và các phương án tấn công cũng thiếu hiệu quả.

Nhưng HLV Hoàng Anh Tuấn tin tưởng các học trò của ông sẽ khác khi bước vào giải đấu. U23 Việt Nam có được lực lượng tốt nhất, cùng lối chơi hợp lý khi đọ sức với đối thủ đến từ Tây Á.

Một chiến thắng giúp U23 Việt Nam có khởi đầu thuận lợi ở VCK U23 châu á 2024, và điều quan trọng là mở ra cơ hội đi tiếp. Chơi đúng sức, phát huy được tinh thần chiến đấu, "Những chiến binh sao vàng" rất tự tin đánh bại U23 Kuwait trong trận ra quân.

Đội hình dự kiến U23 Việt Nam vs U23 Kuwait

U23 Việt Nam: Quan Văn Chuẩn, Lương Duy Cương, Hồ Văn Cường, Lê Nguyên Hoàng, Ngọc Thắng, Đức Việt, Thái Sơn, Văn Trường, Khuất Văn Khang, Đình Bắc, Quốc Việt

U23 Kuwait: Abdulrahman Al-Fadhli, Mohsen Ghareeb, Mahdi Dashti, Al-Daihani, Khaled Al-Fadhli, Hussain Ashkanani, Bader Almutairi, Al-Awadi, Ibrahim Kameel, Salman Al-Awadi, Abdullaziz Asaad 

Trực tiếp bóng đá U23 Việt Nam vs U23 Kuwait: Vạn sự khởi đầu nan

KẾT QUẢ U23 CHÂU Á 2024 HÔM NAY 18/4

18/04
20:00

U23 Indonesia 1-0 U23 Australia

18/04
22:30

U23 Jordan 1-2 U23 Qatar

Bảng A

Video U23 Qatar 2-0 U23 Indonesia