Nhận định, soi kèo Antalyaspor vs Alanyaspor, 20h00 ngày 28/3: Khủng hoảng kéo dài

Chuyến đi đã mang lại nhiều trải nghiệm cũng như tư liệu để nhóm phóng viên chuyên trách về UNESCO có những bài viết sâu hơn về Công viên địa chất Non nước Cao Bằng.

Với trên 130 điểm di sản địa chất độc đáo và có ý nghĩa giá trị quốc tế, danh hiệu Công viên địa chất toàn cầu là một ghi nhận của UNESCO về cảnh quan đa dạng phong phú, giá trị văn hóa tinh thần của khu vực Non nước Cao Bằng. Chuyến đi của đoàn bắt đầu từ 12/9 và kết thúc ngày 15/9 với nhiều hành trình khác nhau, đoàn công tác đã tác nghiệp tại 3 tuyến du lịch địa chất trong vùng Công viên địa chất Non nước Cao Bằng.

Trải nghiệm văn hóa bản địa ở xứ sở thần tiên

Thác Bản Giốc (Trùng Khánh).

Tuyến phía Đông tập trung vào 4 huyện Trà Lĩnh, Quảng Uyên, Trùng Khánh và Hạ Lang, mang đến những trải nghiệm văn hóa bản địa độc đáo của các dân tộc Tày, Nùng, Mông, Dao, Sán Chay... qua các làng nghề truyền thống, lễ hội dân gian; cũng như những món ăn đậm đà hương vị núi rừng Việt Bắc như xôi trám, thịt nướng 7 vị, phở chua, hạt dẻ Trùng Khánh, bánh cuốn Cao Bằng...

Với diện lộ đá vôi hơn 1.800m2 trải rộng, Công viên địa chất Non nước Cao Bằng là xứ sở của hang động, lên tới 200 hang động, trong đó tầm 50 hang động có thể khai thác du lịch. Đến với “xứ sở thần tiên” này là đến với những hang động lớn có thạch nhũ đẹp thuộc loại nhất nhì Việt Nam như động Ngườm Ngao (Trùng Khánh), hang Dơi (Hạ Lang)... hay quần thể hồ - sông hang ngầm Thang Hen (Trà Lĩnh)  thuộc loại kỳ thú chưa thấy nơi nào khác ở Việt Nam.

Đặc biệt, hành trình này đưa du khách khám phá thác Bản Giốc (Trùng Khánh), được mệnh danh là thác lớn và đẹp thứ tư thế giới, trong số các thác nước ở biên giới giữa các quốc gia. Cảnh quan quanh thác là địa hình karst dạng cụm đỉnh (Địa hình karst dạng cụm đỉnh là hiện tượng phong hóa đặc trưng của những miền núi đá vôi bị nước chảy xói mòn) - lũng trên bề mặt san bằng 400 - 600m với thảm phủ thực vật dày. Trên tuyến này, du khách cũng sẽ được ngắm các cảnh quan karst trưởng thành và già, đặc trưng của công viên địa chất toàn cầu như núi Mắt Thần, hồ Nặm Trá (Trà Lĩnh)...

Hành trình về nguồn cội

Suối Lê Nin.

Theo chủ đề “Hành trình về nguồn cội”, tuyến du lịch cụm phía Bắc tập trung ở huyện Hòa An và Hà Quảng đưa du khách tìm hiểu về miền đất có nhiều giá trị di sản văn hóa - lịch sử tiêu biểu cho truyền thống đấu tranh giữ nước, bảo vệ nền độc lập tự do của dân tộc như: đền vua Lê, đền Dẻ Đoóng, khu di tích quốc gia đặc biệt Pác Bó cùng các dấu ấn quá trình hoạt động cách mạng 1941 - 1944 của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Hành trình về nguồn cội cũng đưa du khách khám phá tiến trình lịch sử phát triển địa chất trên 500 triệu năm của trái đất qua các giá trị di sản địa chất mang giá trị quốc tế tại Cao Bằng. Tại huyện Hà Quảng, các nhà khoa học đã tìm thấy hóa thạch cúc đá (nhóm các loài sinh vật biển thân mềm tiến hóa cao nhất, cách đây 66 triệu năm), có giá trị định tuổi các tầng lớp đá chứa chúng và xác định đứt gãy địa tầng. Trong logo của Công viên Địa chất Non nước Cao Bằng, hóa thạch cúc đá được chọn làm biểu tượng đại diện cho khoa học về hai cấu trúc diện mạo địa chất điển hình karst trẻ, karst già và cũng là biểu trưng giá trị văn hóa đặc sắc của Cao Bằng.

Khám phá Phia Oắc - vùng núi của những đổi thay

Xưa kia người Pháp đã chọn Phia Oắc - Phia Đén làm nơi nghỉ mát, hiện vẫn còn các dấu tích của các biệt thự, nhà nghỉ của các công chức thời Pháp.

Đây là chủ đề của tuyến du lịch cụm phía Tây, tập trung ở huyện Nguyên Bình với 16 điểm tham quan. Điểm nhấn của tuyến này là Khu du lịch sinh thái Phia Oắc - Phia Đén, trong đó đỉnh Phia Oắc cao hơn 1.900m được coi là nóc nhà của Cao Bằng. Về địa chất, nơi đây có sự đan xen giữa các loại đá lục nguyên, đá vôi và đá xâm nhập granit, tạo nên các dãy núi đất xen với núi đá. Xưa kia người Pháp đã chọn Phia Oắc - Phia Đén làm nơi nghỉ mát, hiện vẫn còn các dấu tích của các biệt thự, nhà nghỉ của các công chức thời Pháp.

Non Nước Cao Bằng cũng nổi tiếng với các giá trị đa dạng sinh học cùng nhiều hệ sinh thái, giống loài động thực vật đặc hữu, có nhiều loài có tên trong Sách Đỏ Việt Nam như: nghiến, bách vàng, hoàng liên chân gà, bảy lá một hoa, vượn cao vít, khỉ mặt đỏ, rắn hổ chúa... Rừng ở đây còn giữ được nhiều nét nguyên sinh, trong đó đặc trưng là các khu rừng lùn.

Tham quan tuyến này, du khách còn có thể ghé điểm di sản hóa thạch tại xã Lang Môn, di tích đồn Phai Khắt, làng dệt thổ cẩm in sáp ong của dân tộc Dao Tiền, mỏ thiếc Tĩnh Túc, đồi chè Kolia, trang trại cá hồi...

Tình Lê 

Sinh sống và làm việc tại UAE, đập vào mắt tôi mỗi ngày là những công trường xây dựng sôi động. UAE, với bờ biển dài, những cảng biển tất bật hối hả, những đảo nhân tạo mang tính biểu tượng, những công trình lớn ven biển... là minh chứng cho khả năng khai thác và tận dụng vật liệu trầm lắng biển.

Dubai Khor (còn gọi là Dubai Creek) là một điển hình về việc sử dụng thành công bùn cát nạo vét để san lấp cho các công trình xây dựng. Nó là một cửa biển "tự nhiên" (ở vùng sa mạc không có sông), chia Dubai thành hai thành phố chính: Bur Dubai và Deira. Đến năm 1961, Dubai Creek bắt đầu được nạo vét mở rộng để trở thành một thương cảng lớn. Theo thời gian, Dubai Creek được nối với Vịnh Ảrập và Business Bay (một khu vực ở trung tâm Dubai, bao gồm tòa nhà cao nhất thế giới Burj Khalifa) bởi kênh đào nhân tạo Dubai Water Canal. Lòng kênh được nạo vét với độ sâu 4-6m, bề rộng có nơi lên đến 120 m. Bùn cát nạo vét được sử dụng để đắp phía sau hệ thống tường chắn cao xây dựng hai bên bờ.

Môt ví dụ khác trong việc dùng vật liệu nạo vét để làm đường giao thông là dự án nạo vét luồng hàng hải tại Đảo Mubarraz nằm ở Vịnh Ảrập, cách thủ đô Abu Dhabi (UAE) khoảng 100 km về phía tây bắc. Từ năm 1983 đến 1985, một kênh hàng hải nhân tạo với tổng chiều dài 31 km, rộng 125 m và sâu 6-7m đã được nạo vét. 10 triệu m3 vật liệu trầm tích cacbonat được sử dụng để đắp cao xây dựng một con đường dài 17 km, rộng 150 m, cao hơn 3,3 m so với mực nước biển trung bình (msl). Con đường này nối các khu vực sản xuất dầu và hòn đảo chính cũng như để bảo vệ các đường ống dẫn dầu và dây cáp.

Những ví dụ tiếp theo là các đảo nhân tạo UAE, tiêu biểu là Đảo Cây Cọ (Palm Islands) ở Dubai và Đảo Yas ở Abu Dhabi. Các đảo nhân tạo này được hình thành dựa trên nguồn vật liệu chính là bùn cát trầm tích hút lên trực tiếp từ biển và phun như cầu vồng cho đến cao độ thiết kế.

Tôi đã làm thực nghiệm và nghiên cứu khá nhiều loại vật liệu. Rất nhiều trong số đó là bùn cát được lấy từ môi trường biển cũng như các đảo nhân tạo. Vật liệu nạo vét từng nơi sẽ có thành phần hạt khác nhau và các tính chất khác nhau. Bùn cát nạo vét biển, thoạt tưởng không có khả năng chịu tải vì trạng thái lỏng lẽo do dư thừa nước. Nhưng qua quá trình xử lý, nó sẽ có độ bền và khả năng chịu tải tương đương các vật liệu xây dựng truyền thống. Trong một nghiên cứu của tôi, "cát vôi" (calcareous sand) với hàm lượng rất cao của can-xi trong các mảnh vỏ sò nhỏ có khả năng chịu tải trọng động (ví dụ động đất) tốt hơn cát thạch anh (silica sand) có cùng độ đầm chặt tương đối (relative density).

Về nguyên tắc, nước cần phải được thoát ra khỏi bùn cát nạo vét. Đây cũng là chìa khoá để làm tăng giá trị của bùn cát nạo vét, tăng hiệu quả vận chuyển, và giảm tác động môi trường. Cách xử lý đơn giản và chi phí thấp nhất là để vật liệu nạo vét bùn cát biển thoát nước một cách tự nhiên nhờ trọng lượng bản thân hoặc/ và dưới một áp lực của trọng lượng phụ thêm nào đó (cố kết). Nói nôm na, nó giống như việc chúng ta để nước thoát ra khỏi bao bột gạo mới xay. Nước thoát ra càng nhiều thì bùn cát càng chặt và dễ sử dụng.

Bùn cát nạo vét cần được chứa ở bãi tập kết vật liệu có diện tích lớn, còn gọi là các hồ trầm tích (sediment basin hay sediment lagoon). Các bãi tập kết này được thiết kế hệ thống thoát nước đặc biệt, với độ dốc giật cấp, có "đáy rỗng" được gọi là "porous baffles" trong tiếng Anh, tạo bởi vải địa kỹ thuật, ống đục lỗ, và cấp phối, giúp nước thoát ra nhưng vật liệu thì được giữ lại; có các rãnh bên, để tăng nhanh quá trình thoát nước, và được thiết kế để thu nước tràn (bên trên vật liệu đã trầm lắng).

Các biện pháp thoát nước bị động nêu trên có ưu điểm là chi phí thấp. Đối với một số loại bùn cát có tỷ lệ hạt mịn cao (độ thấm thấp) thì quá trình thoát nước chậm hơn. Và các biện pháp thoát nước nhanh khác (thoát nước chủ động) cần được áp dụng, ví dụ như phương pháp lọc bằng các ống vải địa kỹ thuật (geotextile tubes), ép nước trên băng tải (belt press), phương pháp ly tâm, hoặc phương pháp rung. Theo quan sát và các kết quả thí nghiệm của tôi thì bùn cát biển có khả năng thoát nước nhanh hơn suy nghĩ thông thường của mọi người.

Bùn cát sau khi được nạo vét thì tối ưu nhất là được chuyên chở trên các siêu sà lan. Tải trọng sà lan càng lớn thì càng có lợi về chi phí và tiết kiệm thời gian. Trong quá tình này một phần lớn nước biển có thể được thoát ra khỏi bùn cát một cách tự nhiên. Một số tàu/ sà lan nạo vét tải trọng lớn còn có trang bị sẵn các thiết bị dewatering system giúp tăng nhanh quá trình thoát nước. Đây cũng là một lợi điểm vì chuyên chở đường thuỷ sẽ tiết kiệm chi phi phí và ít giảm phát thải CO2 hơn đường bộ. Vấn đề này sẽ đơn giản hơn nếu vật liệu nạo vét được sử dụng ngay cho công trình lân cận.

Để tăng khả năng chịu tải và giảm lún, bùn cát nạo vét còn có thể trộn với các cốt liệu khác, hoặc đầm nén, hoặc trộn thêm một tỷ lệ nhỏ chất kết đính, hoặc kết hợp hợp lý các biện pháp nêu trên. Theo kinh nghiêm của tôi, thì với từ 5% đến 10% thể tích xi-măng được trộn vào ở độ ẩm thích hợp kết hợp nỗ lực đầm nén đủ, vật liệu có thể đạt cường độ tương đương vữa xây truyền thống.

Vật liệu trầm lắng biển là vật liệu tự nhiên và vì thế nhìn chung thân thiện với môi trường vì vật liệu này đã tồn tại rất lâu trong tự nhiên và đã không ảnh hưởng đến các loài sinh vật biển. Ứng dụng của bùn cát nạo vét biển khá đa dạng, từ đắp đê chắn sóng, xây đảo nhân tạo, lấn biển, bảo vệ các đường ống dưới biển, tạo môi trường sống rừng ngập mặn để kiểm soát xói mòn bờ biển, san lấp bãi rác, san lấp sau tường chắn, đê đập, san lấp nền công trình... 3,8 triệu m3 bùn cát nạo vét tại cảng Quy Nhơn hoàn toàn có thể được sử dụng vào những mục đích trên.

Sử dụng vật liệu lắng bùn biển, mở rộng ra là nguồn tài nguyên địa phương sẵn có, hoặc rộng hơn nữa là vật liệu tái chế, sẽ giảm thiểu chi phí vận chuyển, giảm tác động môi trường, đồng thời giảm thiểu sự phụ thuộc vào nguồn tài nguyên tự nhiên quý hiếm khác.

Với tôi, khái niệm về "rác" hoặc "phế thải" đã thay đổi. Mọi thứ đều hữu dụng. Bằng cách xây dựng các quy trình xử lý hiệu quả, các biện pháp quản lý chất lượng và kỹ thuật ứng dụng, chúng ta sẽ nâng cao giá trị của các loại vật liệu này.

Đối với Việt Nam, việc tận dụng tiềm năng của vật liệu lắng bùn biển sẽ giúp giải quyết vấn đề thiếu hụt vật liệu san lấp, đóng góp vào sự phát triển hạ tầng và kinh tế của quốc gia.

Bùi Mẫn