Cùng quan điểm này, BS Nguyễn Thị Thúy Vân, Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam cho biết, viêm gan virus B và C là một vấn đề nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng trên toàn cầu. Tại Việt Nam, căn bệnh này cũng là nguyên nhân hàng đầu gây ra xơ gan, ung thư gan và tử vong.

Theo ước tính, hiện Việt Nam có khoảng 6,6 triệu người mắc viêm gan B và 900.000 người nhiễm viêm gan C mạn tính.

"Viêm gan B và C là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư gan. Một giám sát ung thư biểu mô tế bào gan tại Bệnh viện Chợ Rẫy năm 2018 cho thấy trong số bệnh nhân mới chẩn đoán ung thư biểu mô tế bào gan thì 66% có viêm gan B và 21% có viêm gan C", BS Vân nói.

Bên cạnh căn bệnh viêm gan virus B, yếu tố thứ 2 làm gia tăng tỷ lệ mắc căn bệnh này đó là nhiều người có thói quen sử dụng rượu bia thường xuyên. Các yếu tố môi trường, chế độ ăn uống lạm dụng rượu bia, thuốc lá, béo phì, nhiễm độc tố aflatoxin do nấm mốc…. cũng là một trong những nguy cơ làm gia tăng tỷ lệ mắc ung thư gan.

Kiểm soát viêm gan B, C tiến triển thành ung thư như thế nào?

Giải thích về cơ chế viêm gan virus B, C tiến triển thành ung thư, BS Vân cho biết, hai căn bệnh này được ví như "sát thủ thầm lặng" vì nó cứ âm thầm gây ra các tác động nguy hại cho sức khỏe.

"Virus viêm gan B, C làm tăng nguy cơ tăng sinh tế bào gan ác tính trong suốt thời gian diễn biến từ viêm gan cho đến xơ gan. Biến chứng ung thư thường xảy ra trong vòng 10 năm sau khi bị xơ gan", BS Vân nói.

Tuy nhiên, biến chứng này chỉ đến sớm khi bệnh nhân virus viêm gan B, C không được điều trị hoặc điều trị không hiệu quả. Theo ước tính, từ khi nhiễm Viêm gan B, C đến khi hình thành ung thư là 20 đến 30 năm.

Vì thế, chuyên gia khuyến cáo, mọi bệnh nhân viêm gan virus B, C cần phải được điều trị, theo dõi định kỳ theo chỉ định của bác sĩ.

Việc điều trị viêm gan B là kéo dài suốt đời, bệnh nhân cần tái khám, theo dõi theo chỉ định của bác sĩ. Tuy nhiên, không ít bệnh nhân sốt ruột, không tuân thủ điều trị, bỏ thuốc... gây các biến chứng nguy hiểm đến tính mạng như suy gan cấp, xơ gan cổ chướng, ung thư gan.

Ung thư gan có thể phát hiện sớm nhờ sàng lọc

Theo chuyên gia Bệnh viện K, nguyên nhân khiến bệnh nhân ung thư gan thường phát hiện ở giai đoạn muộn, là do bệnh không có biểu hiện rõ ràng ở giai đoạn sớm.

Ở giai đoạn đầu, ung thư gan thường không biểu hiện triệu chứng rõ ràng. Có những bệnh nhân có thể gặp các triệu chứng chán ăn; đau, nặng tức vùng hạ sườn phải; trướng bụng, vàng da, củng mạc mắt… nhưng thường bị bỏ qua.

Đến khi bệnh biểu hiện nặng hơn, bệnh nhân mệt mỏi, rối loạn tiêu hóa, chán ăn, bụng trướng, nước tiểu sẫm màu, vàng da, sụt cân không rõ nguyên nhân... đến viện khám, khối u đã lớn, thậm chí di căn.

Vì thế, việc tầm soát chủ động rất có ý nghĩa phát hiện sớm căn bệnh này. Cách đơn giản, không độc hại là tầm soát bằng siêu âm gan ít nhất mỗi 6 tháng/lần đối với người từ 50 tuổi trở lên, đặc biệt là những bệnh nhân có yếu tố nguy cơ cao (xơ gan, viêm gan mạn do rượu, viêm gan virus B, C, …). Các bác sĩ có thể phát hiện được các khối u tương đối nhỏ. 

Khi nghi ngờ có ung thư gan, bác sĩ sẽ yêu cầu thêm những xét nghiệm, thăm dò để chẩn đoán như xét nghiệm máu, chụp cắt lớp vi tính đa dãy có tiêm thuốc cản quang, sinh thiết gan…

Trong trường hợp khối u cư trú ở giai đoạn sớm, phẫu thuật có thể giải quyết được triệt để và bệnh nhân có thể sống thêm nhiều năm mà không tái phát, có những bệnh nhân điều trị ổn định 5-30 năm, có thể đánh giá là khỏi bệnh.

Bên cạnh đó, hãy phòng nguy cơ lây nhiễm các bệnh viêm gan virus, bằng cách tiêm ngừa vắc xin viêm gan B; hạn chế bia rượu; ăn uống lành mạnh, duy trì cân nặng hợp lý, tập thể dục thể thao đều đặn.

Ung thư gan chữa được nếu phát hiện sớm. Có rất nhiều cách chữa trị như phẫu thuật cắt bỏ phần gan có khối u, ghép gan, nút mạch gan bằng hóa chất, xạ trị, hóa trị...

Theo thống kê, Việt Nam là một trong những nước đứng đầu thế giới về tỷ lệ người dùng internet và mạng xã hội. Hiện nước ta có hơn 72 triệu người sử dụng mạng xã hội, chiếm khoảng 73% dân số. Trong số đó có 7% thuộc độ tuổi từ 13 đến 17 và gần 10% thuộc độ tuổi từ 18 đến 24.

Khảo sát của UNICEF năm 2022 cho thấy, 82% trẻ em Việt Nam 12-13 tuổi sử dụng internet hàng ngày, con số này ở lứa tuổi 14-15 là 93%. Còn theo Bộ Lao động Thương binh & Xã hội, thời gian trẻ em Việt Nam sử dụng mạng xã hội là 5-7 giờ mỗi ngày. 

Nhiều ý kiến tham luận cho rằng các nền tảng xã hội được thiết kế để có thể gây nghiện cho người dùng, đặc biệt giới trẻ. Điều này gây ra các tác động tiêu cực cho sức khỏe tâm thần như trầm cảm, mất ngủ, lo âu, sao lãng trong học tập cũng như hàng loạt các vấn đề khác đối với sức khỏe tâm thần của người dùng. 

Ví dụ, tại Mỹ, tỷ lệ mắc các đợt trầm cảm nặng trong 12 tháng ở thanh thiếu niên đã tăng từ 8,7% vào năm 2005 lên 11,3% vào năm 2012. Các hoạt động trên màn hình phương tiện truyền thông đã được cho là một trong những nguyên nhân làm gia tăng tình trạng trầm cảm, tự tử ở thanh thiếu niên.

Sử dụng mạng xã hội quá mức tác động tiêu cực đến sức khỏe tinh thần

"Mạng xã hội đã sử dụng các thuật toán khác nhau dựa trên các nghiên cứu chuyên sâu về cơ chế hoạt động của não bộ nhằm tối đa hóa thời gian sử dụng, liên tục lôi cuốn người dùng mạng xã hội, tạo ra các chu kỳ tương tác gây nghiện", ông Cao Hoàng Nam, đại diện Sáng kiến Z&Alpha nhấn mạnh. 

Theo ông, Việt Nam chưa có nghiên cứu về tác động của mạng xã hội với đối tượng thanh thiếu niên.

Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu trên thế giới cho thấy, việc sử dụng mạng xã hội quá mức tác động tiêu cực đến sức khỏe tinh thần. Trẻ sử dụng quá nhiều mạng xã hội có thể dẫn đến sao nhãng học tập, trầm cảm, cảm giác cô đơn, những tác động đó có thể dẫn đến trầm cảm lâu dài. 

Ông đặc biệt nhấn mạnh đến đối tượng dưới 13 tuổi khi sử dụng mạng xã hội bởi lứa tuổi này đang ở giai đoạn hoàn thiện não bộ, nên việc sử dụng quá nhiều mạng xã hội tác động lớn đến não của trẻ em. 

Vì thế, cần có thêm các nghiên cứu này ở Việt Nam để đánh giá ảnh hưởng của mạng xã hội đến thanh thiếu niên. 

Theo ông Nam, Việt Nam chưa có nghiên cứu về sự gia tăng sử dụng mạng xã hội ở lứa tuổi thanh thiếu niên, tuy nhiên, chúng ta có thể thấy điều này qua sự gia tăng internet và mạng xã hội tại nước ta. 

Ông lấy ví dụ, năm 2014, nước ta chỉ có 37 triệu người sử dụng internet và số liệu gần như tương đồng sử dụng mạng xã hội. Tuy nhiên qua 10 năm, năm 2024, con số này đã là 78 triệu người sử dụng internet, số lượng người sử dụng mạng xã hội cũng tương đồng như vậy, trong đó rất nhiều thanh thiếu niên và trẻ em. 

Cần trang bị cho trẻ kỹ năng tự bảo vệ bản thân trên môi trường mạng xã hội

Theo TS Nguyễn Thị Mai Hương, Viện Đào tạo Y học Dự phòng và Y tế Công cộng, Trường Đại học Y Hà Nội, lợi ích mang lại từ mạng xã hội là sự tăng cường kết nối xã hội, cơ hội thể hiện bản thân và tiếp cận thông tin cũng như các nguồn lực cho thanh thiếu niên trong học tập và cuộc sống.

Các nghiên cứu cũng cho thấy, khoảng 81% học sinh báo cáo rằng mạng xã hội giúp họ cảm thấy được kết nối hơn với bạn bè và thế giới xung quanh. 

Tuy nhiên, khi lạm dụng mạng xã hội, thanh thiếu niên có thể gặp các tác động tiêu cực, như rối loạn giấc ngủ, trầm cảm, cô lập xã hội và nghiện internet, bắt nạt qua mạng.

Bên cạnh đó, tỷ lệ tội phạm trên mạng gia tăng, áp lực từ bạn bè và tiếp xúc với nội dung độc hại là một số rủi ro liên quan đến việc sử dụng mạng xã hội, dẫn đến việc tự làm hại bản thân, suy nghĩ tự tử và các vấn đề sức khỏe tâm thần khác. 

Những kết quả nghiên cứu này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giám sát, giáo dục trẻ em về việc sử dụng mạng xã hội một cách có trách nhiệm và lành mạnh.

PGS.TS Lê Minh Giang, Viện trưởng Viện Đào tạo Y học Dự phòng và Y tế Công cộng, Trường Đại học Y Hà Nội, cho biết, hội thảo này là bước đi đầu tiên cho các nghiên cứu toàn diện về tác động của mạng xã hội đối với sức khỏe tâm thần của thanh thiếu niên Việt Nam. 

Từ đó, xây dựng các chương trình nâng cao nhận thức, hướng dẫn cho nhà trường, phụ huynh, người dùng các giải pháp để bảo vệ và nâng cao sức khỏe tâm thần cho thanh thiếu niên Việt Nam trong kỷ nguyên số. 

Trang bị kỹ năng tự bảo vệ bản thân và duy trì sự kiểm soát khi dùng mạng xã hội chính là chìa khóa giúp chúng ta tận dụng triệt để những lợi ích mà không để ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm thần của thanh thiếu niên Việt Nam.

Mối liên hệ giữa trà xanh và hormone gây đói

Theo The New York Times, nhiều video TikTok khẳng định rằng trà xanh thúc đẩy sản xuất GLP-1, một loại hormone đường ruột thúc đẩy tuyến tụy giải phóng insulin sau bữa ăn. Insulin đó làm giảm lượng đường trong máu. GLP-1 cũng làm chậm tốc độ thức ăn rời khỏi dạ dày và ảnh hưởng đến các vùng não điều chỉnh cơn đói.

Thuốc giảm cân Ozempic và các loại thuốc tương tự cung cấp một hợp chất bắt chước GLP-1, giúp mọi người cảm thấy no nhanh hơn. Nhiều người khi ngừng thuốc cảm thấy thèm ăn dữ dội.

Một số nhà nghiên cứu đã đưa ra giả thuyết rằng trà xanh có thể kích thích GLP-1, một phần vì các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng chiết xuất trà xanh có thể làm giảm lượng đường trong máu ở chuột mắc bệnh tiểu đường. Nhưng chỉ có một vài nghiên cứu nhỏ trên người và kết quả không đồng nhất.

Một trong số ít các thử nghiệm lâm sàng về chủ đề này, trong đó xem xét 92 người mắc bệnh tiểu đường type 2, cho thấy không có sự khác biệt đáng kể nào trong việc sản xuất GLP-1 giữa những người dùng chiết xuất trà xanh và những người dùng viên giả dược.

Các chuyên gia cho biết bất kỳ tác dụng nào của trà xanh đối với GLP-1 có thể sẽ rất nhỏ.

Tiến sĩ Jyotsna Ghosh, bác sĩ chuyên khoa béo phì tại Đại học Johns Hopkins (Mỹ), cho biết, bất kỳ loại thực phẩm hoặc đồ uống nào cũng có thể làm tăng nhẹ mức GLP-1. Nhưng mức GLP-1 trong máu giảm xuống vài phút sau khi bạn ăn hoặc uống thứ gì đó, đây là một trong những lý do khiến chúng ta lại đói và tại sao việc tăng cường hormone tạm thời không đảm bảo giảm cân.

"Mặc dù có một số nghiên cứu về trà xanh và cân nặng, nhưng bằng chứng về việc một cốc (hoặc nhiều cốc) có thể làm tan mỡ hay không vẫn chưa rõ ràng", Tiến sĩ Ghosh nói.

Ngược lại, thuốc Ozempic và các loại thuốc tương tự tồn tại trong cơ thể trong nhiều ngày và mạnh hơn nhiều so với hormone tự nhiên, khiến chúng có tác dụng ức chế sự thèm ăn một cách đặc biệt.

Trà xanh có giúp giảm cân không?

Nhiều tuyên bố về trà xanh và giảm cân đề cập đến hai thành phần của đồ uống này là caffeine và chất chống oxy hóa. Theo TS Ghosh, về mặt lý thuyết, caffeine có thể làm tăng tốc độ trao đổi chất của một người. Nhưng không có khả năng tác dụng đó sẽ chuyển trực tiếp thành việc giảm cân đáng kể.

Trà xanh cũng chứa các hợp chất gọi là polyphenol, chất chống oxy hóa có thể giúp bảo vệ tế bào khỏi bị tổn thương và giảm viêm.

Các nghiên cứu trên động vật và tế bào người cho thấy những hợp chất này có thể cải thiện quá trình trao đổi chất và giảm sự hấp thụ chất béo từ ruột. Nhưng các thử nghiệm trên người lại cho kết quả trái chiều.

Ngoài ra, cũng có một số nghiên cứu nhỏ xem xét trực tiếp xem trà xanh có liên quan đến việc giảm cân hay không. Một bài báo đánh giá, xem xét hơn 10 thử nghiệm có đối chứng ngẫu nhiên như vậy, đã phát hiện ra rằng những người dùng chiết xuất trà xanh thường giảm được một lượng cân nhỏ.

Các nghiên cứu khác cũng phát hiện ra rằng những người uống trà xanh có xu hướng giảm một lượng cân nhỏ, thường là dưới 2kg.

"Những người chuyển sang dùng trà xanh để giảm cân không thể mong đợi một tác dụng lớn và chắc chắn không có gì gần với các loại thuốc như Ozempic", Rob van Dam, Giáo sư khoa học thể dục và dinh dưỡng tại Trường Y tế Công cộng Milken Institute thuộc Đại học George Washington (Mỹ) cho biết.

Julia Zumpano, một chuyên gia dinh dưỡng đã đăng ký tại Cleveland Clinic ở Ohio (Mỹ), cho biết thêm, việc tập trung vào một loại thực phẩm hoặc đồ uống duy nhất đã bỏ qua nhiều yếu tố khác đóng vai trò trong việc giảm cân.

Những yếu tố đó bao gồm chế độ ăn uống rộng hơn của một người, thói quen tập thể dục, di truyền, căng thẳng, sức khỏe trao đổi chất và thậm chí cả chất lượng giấc ngủ của một cá nhân.

"Hãy xem cách bạn có thể cải thiện lối sống, nếu mục tiêu của bạn là giảm cân. Không chỉ cụ thể một loại thực phẩm, thuốc, chất bổ sung là có tác dụng" cô nói.

Trong khi đó, theo Everyday Health, chuyên gia dinh dưỡng Sarah Koszyk (Mỹ) cho biết, nếu đồ uống của bạn thường có lượng calo cao, việc thay đổi trà có thể dẫn đến giảm cân. Ví dụ, đổi một cốc cà phê mocha nhiều đường lấy một cốc trà không calo tại quán cà phê có thể dễ dàng giúp bạn tiết kiệm vài trăm calo.

Thực tế, có nghiên cứu cho thấy trà cũng có thể đóng vai trò trực tiếp trong việc giảm cân. Koszyk nói: "Trà có chứa catechin, có thể làm tăng quá trình trao đổi chất bằng cách kích thích cơ thể phân hủy chất béo nhanh hơn và đốt cháy nhiều calo hơn".

Theo nghiên cứu, catechin là một loại hợp chất thực vật có đặc tính chống oxy hóa mạnh mẽ. Trà đặc biệt giàu 4 catechin là epicatechin (EC), epigallocatechin (EGC), epicatechin gallate (ECG) và epigallocatechin gallate (EGCG).

Theo một đánh giá, trong số bốn loại này, EGCG có nhiều nhất và được cho là đóng góp nhiều nhất vào nhiều lợi ích sức khỏe của trà.

Tác dụng đốt cháy calo của trà xanh có thể xuất phát từ tác dụng kết hợp của EGCG và caffeine, dường như có tác dụng hiệp đồng.

"Các nghiên cứu đã báo cáo rằng caffeine phải có cùng với EGCG để hỗ trợ giảm cân vì cần có hệ thần kinh được kích thích để đạt được hiệu quả tối ưu. Theo đánh giá của nghiên cứu, trà xanh chỉ có tác dụng giảm cân khi được kết hợp với 80 đến 300 miligam caffeine mỗi ngày" Koszyk nói.

Như vậy, cần nhiều nghiên cứu hơn để xác định tác dụng thực sự của trà xanh trong việc giảm cân. Dù vậy, nó là một loại đồ uống giúp bạn khỏe mạnh và bảo vệ chống lại bệnh tật.

TS Giang cho biết thêm, những người có tiền sử mắc bệnh ung thư nhạy cảm với nội tiết tố, chẳng hạn như ung thư vú, có thể chọn tránh các sản phẩm từ đậu nành do hàm lượng isoflavone đậu nành, có thể bắt chước tác dụng của estrogen trong cơ thể.

Tuy nhiên, ngày càng có nhiều nghiên cứu mới phát hiện ra rằng việc ăn thực phẩm từ đậu nành không liên quan đến nguy cơ ung thư vú cao hơn.

Trên thực tế, một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Dinh dưỡng và Ung thư thậm chí còn phát hiện ra rằng việc ăn đậu phụ thường xuyên có liên quan đến việc giảm nguy cơ phát triển ung thư vú ở phụ nữ tiền mãn kinh.

Tác dụng của đậu phụ đối với chức năng não cũng là một chủ đề gây tranh cãi. Trong khi một số nghiên cứu cho rằng phytoestrogen có thể giúp cải thiện chức năng nhận thức và trí nhớ ở người lớn tuổi.

Một nghiên cứu năm 2008 ở Loughborough đã kết luận rằng ăn nhiều đậu phụ có liên quan đến trí nhớ kém hơn, do mức độ phytoestrogen hoặc sự hiện diện của độc tố tiềm ẩn. 

Do đó, cần có nhiều nghiên cứu hơn để hiểu đậu phụ có thể tác động đến chức năng não như thế nào.

Ngoài ra, đậu phụ cũng chứa phytate, chất chịu trách nhiệm chính cho kết cấu chắc của nó. Phytate là một loại chất kháng dinh dưỡng có thể liên kết với các khoáng chất như canxi và kẽm và ngăn cản sự hấp thụ của chúng trong cơ thể. Nó cũng chứa chất ức chế trypsin, cản trở quá trình tiêu hóa và hấp thụ protein.

Tuy nhiên, điều này không đáng lo ngại đối với hầu hết mọi người, vì việc ngâm, làm nảy mầm, nấu và lên men đậu phụ có thể làm giảm đáng kể hàm lượng chất kháng dinh dưỡng.

Cuối cùng, đậu nành có chứa goitrogen, là những hợp chất có thể cản trở việc sản xuất hormone tuyến giáp. Vì lý do này, điều quan trọng là phải duy trì lượng đậu nành ở mức vừa phải và thưởng thức như một phần của chế độ ăn uống cân bằng, đặc biệt nếu chúng ta có tiền sử mắc các vấn đề về tuyến giáp.

Sản phẩm thay thế lành mạnh

Nếu chúng ta đang tìm kiếm các nguồn protein từ thực vật khác, đây là một số lựa chọn thay thế tuyệt vời cho đậu phụ:

- Natto: Là một thực phẩm đậu nành lên men đã được các nghiên cứu khoa học chứng minh là có lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe. Natto cũng là một nguồn protein, chất xơ, vitamin và khoáng chất tuyệt vời. Ngoài ra, vi khuẩn tốt Bacillus subtilis trong natto tạo ra một loại enzyme gọi là nattokinase, tạo ra vitamin K2.

- Tempeh: Tempeh (tương nén) là một loại protein đậu nành khác được làm từ đậu nành lên men. Sự khác biệt chính giữa tempeh và đậu phụ là quá trình lên men, có thể giúp tăng đáng kể lợi ích. Nó cũng sử dụng toàn bộ đậu tương, mang lại hàm lượng protein cao hơn và một số vitamin và khoáng chất. 

Tempeh được biết là làm giảm cholesterol, tăng mật độ xương, giảm các triệu chứng mãn kinh và thúc đẩy phục hồi cơ bắp.

- Các loại đậu: Các loại đậu như đậu đen, đậu lăng, đậu gà và đậu xanh là những lựa chọn tuyệt vời nếu chúng ta đang muốn tăng lượng protein từ thực vật trong chế độ ăn uống của mình.

Ngoài việc cung cấp protein và chất xơ, các loại đậu nói chung còn giàu các chất dinh dưỡng quan trọng khác, bao gồm magie, sắt, mangan, folate và thiamine.