Sự rối ren tại Samsung

Triển lãm giới thiệu 70 tác phẩm tranh, tượng của các họa sĩ, nhà điêu khắc về đề tài Chiến thắng Điện Biên Phủ, đất nước con người, lịch sử dựng nước và giữ nước, những thành tựu đổi mới của dân tộc Việt Nam. Các tác phẩm trong triển lãm được tập hợp từ nhiều nguồn: Bộ sưu tập của Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm, Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam, Hội Mỹ thuật Việt Nam và một số tác phẩm của tác giả được BTC mời tham gia. 

Phát biểu khai mạc triển lãm, Thứ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch Hoàng Đạo Cương nhấn mạnh: "Triển lãm là dịp để công chúng yêu nghệ thuật ôn lại những bài học lịch sử giá trị của dân tộc; phát huy tinh thần yêu nước của các văn nghệ sĩ trong sáng tác, đóng góp tài năng sáng tạo của mình trên mặt trận văn hóa; đồng thời giáo dục thế hệ trẻ nâng cao hiểu biết và phát huy tinh thần yêu nước".

Hoạ sĩ Lương Xuân Đoàn - Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam cho rằng: "Các tác phẩm được lựa chọn trưng bày có giá trị về lịch sử. Nhiều thế hệ nghệ sĩ cùng có tác phẩm trưng bày thể hiện những góc nhìn từng thời kỳ khác nhau về đề tài rất rộng - Chiến thắng Điện Biên Phủ. Qua góc nhìn của hoạ sĩ, nhà điêu khắc, chúng ta thấy được các sự kiện lịch sử, con người góp phần làm nên Chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954 và những thành tựu đổi mới của đất nước; từ đó khơi dậy tinh thần yêu nước, niềm tự hào dân tộc và ý chí quyết tâm xây dựng, bảo vệ Tổ quốc của quân và dân ta".

Triển lãm kéo dài từ ngày 3-9/5/2024.

Ảnh: Tình Lê

Nhóm họa sĩ Vũ Cao Đàm, Lê Thị Lựu, Lê Phổ, Mai Trung Thứ còn được mệnh danh là “tứ kiệt trời Âu” của hội họa Việt Nam. Vì thế, chẳng mấy ngạc nhiên khi họ có tranh được giao dịch với giá cao nhất hiện nay trên các sàn đấu giá quốc tế. 

Tuổi đời “dày dặn” của bức tranh - tác phẩm Chân dung cô Phượngđược tác giả vẽ vào những năm 1930 - cũng là một trong những yếu tố giúp cho buổi đấu giá thành công. Nhưng có một điều không thể không nhắc đến giúp tạo ra con số trong mơ 3,1 triệu USD chính là sự chuyên nghiệp trong khâu tổ chức.

Thị trường non trẻ và thiếu sự chuyên nghiệp

Người viết đã trao đổi với các chủ phòng tranh nhằm tìm hiểu đối tượng khách hàng của các gallery hoặc studio của họa sĩ, thấy rằng người sưu tập tranh được chia ra hai nhóm chính: khách hàng chơi tranh trực tiếp và khách hàng chơi tranh gián tiếp.

Khách hàng chơi tranh trực tiếp có thể hiểu là những người yêu thích hội họa, tìm kiếm sưu tầm để treo trong nhà, làm đẹp không gian tiếp khách, các phòng ngủ. Đối tượng này phần lớn tìm đến các bức tranh vừa tầm mắt, tầm tiền... có thể vui vẻ chấp nhận mọi hình thức như tranh chép, tranh giả, tranh in…

Nhóm khách hàng này phần đông là người Việt mua tranh của người Việt “làm ra”. Họ giao dịch trực tiếp theo kiểu thuận mua vừa bán mà không quan tâm nhiều đến các vấn đề khác như danh tiếng họa sĩ, tuổi tranh, giám tuyển... Tuy nhiên, ở nhóm này cũng xuất hiện dân chơi tranh có số má và trước khi “xuống tiền” trong đầu họ luôn tồn tại 2 sự tính toán: tính nghệ thuật của bức tranh và khi cần tiền có thể bán lại bức tranh đó không? Tư duy này gọi là chơi có tính toán đến mục đích sinh lời.

Nhóm chơi tranh gián tiếp là nhóm khách hàng chơi tranh theo nghĩa đầu tư. Yếu tố lợi nhuận luôn được đặt lên hàng đầu và họ đủ kiến thức, thông tin để đầu tư vào tranh của họa sĩ nào, chất liệu gì, xu hướng nghệ thuật trong nước, quốc tế. Nhóm này mua tranh bằng cả chiến lược có “lập trình” rõ ràng và luôn xác định đây là cuộc đầu tư dài hơi bởi từ xưa đến nay, từ Tây đến ta phần lớn “các họa sĩ giàu hơn sau khi đã lìa trần”.

Họa sĩ đương đại Việt không ít người tài năng. Tranh đương đại không ít bức có thể trở thànhChân dung Cô Phươngcủa họa sĩ Mai Trung Thứ, hoặc Nude của họa sĩ Lê Phổ, Vỡ mộngcủa Tô Ngọc Vân. Song để “đủ tuổi” cho tranh thì ngoài thời gian các vấn đề khác như: giám tuyển, truyền thông, quảng bá đều phải song hành một cách chuyên nghiệp và có chiến lược hiệu quả.

Thời nay, có nhiều người Việt sưu tầm tranh đương đại Việt, đây là tín hiệu đáng mừng cho nền hội họa của chúng ta. Nhưng nếu chỉ người Việt đầu tư tranh Việt rồi lại giao dịch trao tay cho người Việt... coi đó như hàng hóa tiêu dùng phổ thông thì rất lâu và rất khó để các tác phẩm hội họa Việt Nam đủ tầm vươn ra thị trường thế giới. 

Vai trò trung gian đang bị đứt gãy

Bàn về vai trò của các chủ thể trung gian, nhà sưu tập Việt Ngô nhấn mạnh: “Trong thị trường tranh, vai trò của các chủ thể trung gian là một mắt xích quan trọng. Họ là ai? Họ là những sàn giao dịch, các nhà giám tuyển (curator) và các phòng tranh. Ngoài việc môi giới tranh, những đơn vị trung gian còn phát hiện tác giả tài năng và tác phẩm chất lượng. Họ tạo ra sân chơi chuyên nghiệp và sàng lọc tác phẩm trước khi đến tay nhà sưu tập. Ở thị trường quốc tế, vai trò của đơn vị trung gian rất được đề cao, gần như không thể thiếu sự xuất hiện của họ trong các thương vụ giao dịch. Nhưng ở nước ta, rất tiếc là nhiều khi vai trò của họ bị bỏ qua. Có nhiều lý do để biện giải, nhưng tôi nghĩ lợi nhuận là một trong những vấn đề chính”.

Chủ của một trong số ít phòng tranh đương đại còn hoạt động tại Hà Nội cho biết: “Quy trình làm việc theo chuỗi, theo hướng chuyên nghiệp hóa để bổ trợ nhau đang bị đảo lộn, phá vỡ. Hiện giờ, tôi chủ yếu chỉ bán những bức tranh đầu tiên của họa sĩ, sau đó các nhà sưu tập tự liên hệ với họa sĩ. Đã có câu chuyện hậu trường đau lòng, đôi khi người ta đi tắt, bỏ ngang vai trò trung gian vì lợi nhuận dù phòng tranh phải đầu tư chi phí ban đầu cho họa sĩ rất lớn. Đây là một sự tổn thương ghê gớm”.

“Đầu tư cho họa sĩ trẻ ở một thị trường mới như Việt Nam là một cách đầu tư mạo hiểm, vai trò của trung gian rất dễ bị bỏ qua, vì nhiều lý do nhưng đa số là do lợi nhuận. Có những phòng tranh hỗ trợ họa sĩ ở các giai đoạn khó khăn nhất nhưng khi thành công không có mấy nơi được nhớ tới. Đây là một vấn đề nan giải cản trở sự chuyên nghiệp hóa của thị trường. Các tổ chức trung gian là một mắt xích quan trọng để đưa tác phẩm chất lượng đến với công chúng. Không như lĩnh vực kinh doanh khác, những đơn vị trung gian này hiểu về nghề, am hiểu thị trường và cả nghệ thuật, họ làm việc chuyên nghiệp và tôi nghĩ rằng họa sĩ trẻ cũng nên hoạt động một cách chuyên nghiệp hơn”, họa sĩ Trần Lâm Bình chia sẻ.

Thực tế, đây không phải tình huống hiếm gặp trong bất kỳ lĩnh vực nào, nhưng đối với thị trường nghệ thuật điều này vô tình tạo ra hệ lụy, vai trò trung gian bị mất sẽ thiếu đi đánh giá khách quan và việc tổ chức tác phẩm một cách chỉn chu. Nhiều nhà đầu tư chuyên nghiệp thường giao phó cho những đơn vị trung gian làm việc với họa sĩ để các tác phẩm trước khi đến với tay họ đã được sàng lọc.

Chơi tranh, dù trực tiếp hay gián tiếp vẫn là cuộc chơi của tầng lớp có tiềm năng kinh tế và mỹ cảm cao. Đích đến cuối cùng của cuộc chơi là trả lại đúng giá trị nghệ thuật của một loại hàng hóa đặc biệt. Bỏ qua chuyện may rủi thì “yếu tố nào tạo nên giá trị một bức tranh?” vẫn là một câu hỏi lớn.

Đông Phong

Kỳ 2: Câu chuyện ẩn sau những bức tranh triệu đô

Nghệ sĩ Đỗ Hoàng Nam chia sẻ chấp nhận sự bất an hay những biến cố xảy ra như một phần của cuộc sống là cách đạt được sự bình yên, cân bằng. "Chúng ta sẽ bình yên khi biết yêu thương bản thân, người bên cạnh cùng những điều gần gũi, giản dị quanh mình", theo tác giả. 

Sản phẩm đầu tay điển hình cho thể loại folk rock (rock dân gian) mà ban nhạc theo đuổi. Bản phối rock gây ấn tượng khi kết hợp nhạc cụ dân tộc như sáo, đàn tranh, đàn bầu với nhạc cụ phương Tây gồm keyboard, guitar, bass và trống. 

Các thành viên trong ban nhạc Nam Tộc tự thực hiện mọi giai đoạn từ ý tưởng đến thành phẩm. Họ thấy may mắn khi được người thân, bạn bè và đồng nghiệp chia sẻ. Đặc biệt, người đỡ đầu - nghệ sĩ đàn bầu Vân Anh đã sát cánh tư vấn, hỗ trợ phòng tập, sân khấu, âm thanh, hậu cần… và tài trợ trang phục.

Trích đoạn MV 'Này bình yên em trốn'

Nghệ sĩ Đỗ Hoàng Nam thành lập ban nhạc rock Nam Tộc năm 2022 tại TP.HCM. Anh làm trưởng nhóm, chơi trống jazz, trống dân tộc và đàn đá. Các thành viên còn lại có thể chơi sáo, đàn tranh, T-rưng, đàn bầu, đàn tỳ bà, đàn tứ, keyboard, bass, guitar và piano. 

8 thành viên cùng theo đuổi đam mê folk rock - dòng kết hợp giá trị âm nhạc truyền thống và hiện đại. Họ ao ước gìn giữ đồng thời lan tỏa giá trị nghệ thuật của dân tộc đến người trẻ, rộng hơn là bạn bè quốc tế. 

Đỗ Hoàng Nam tốt nghiệp Đại Học RMIT TP.HCM, từng nhận nhiều lời mời làm việc với lương tốt vẫn từ bỏ để theo đuổi đam mê âm nhạc truyền thống. 

Anh hiện là nghệ sĩ của Nhà hát Ca múa nhạc Dân tộc Bông sen TP.HCM, vừa nhận bằng khen Biểu diễn xuất sắc tại Cuộc thi độc tấu, hòa tấu nhạc cụ toàn quốc 2023. 

Để nuôi đam mê, Đỗ Hoàng Nam làm giám đốc marketing, đạo diễn âm nhạc cho 1 công ty, ngoài ra đi dạy trống tại một số trường đào tạo tài năng âm nhạc.

Nghệ sĩ trẻ tự hào việc cùng ban nhạc Nam Tộc sống và cống hiến cho nghệ thuật. Anh trăn trở nhất việc vừa giữ gìn giá trị âm nhạc dân tộc vừa tạo ra sản phẩm đủ sức hấp dẫn người trẻ. "Nét độc đáo trong chất liệu truyền thống phải đi cùng hơi thở thời đại", theo anh.